Ngenndi ɓuri ngoowaandi, jatti ɓuri koɗnaandi (ko ladde weli fof ngenndi mum ɓuri). So tawii ɓe paamaani ɗii konnguɗi ina ngoondi, sikki alaa Usmaan Gaŋnge kam jeyaaka heen, caggal nde o wiɗti jatte makko, gannde e aadaaji renndo makko, o oolini ɗum e daande sernde, haa tacci maaje, diwni kelewaaji jamma, o weltiniri ɗum pittaali ɓiɗɓe mbiy-mi, wiy-mi e mbiy-maa-mi, o weeyi fayde doŋre Orop ngam saroyde toon pinal Pulaar, no ɓuri yooɗirde.
Ko yananeede mo noon pine ko ko njulyultondiri, etee gootal heen kala ina moofti ko keddiiɗe ɗe katojini, ko ɗum waɗi o ƴoogi toon ko nafata ngam ɓeyditoraade, mbele pinal men ina waasa daɗeede e oo sahaa mo hare pine woni ngoƴa kala jogiiɗo ngilngu ɓernde.
Kanko fof e waasde heɓaade e hatojineede baŋnge yoo baŋnge (sabu ko o jeewnanooɗo) o jaɓii jaabaade naamnde mberlani-ɗen mo janngiyankooɓe Fooyre Ɓamtaare ngam ngannda «sonndu woni ko dow lekki, kono hakkille mum woni ko e ñaande».
Fooyre Ɓamtaare (FƁ) : Jam ñalli Usmaan. A ɓooyii e ɗanngal, hol ko ngartir-ɗaa ?
Usmaan Gannge (UG) : Mi salminii banndiraaɓe ɓe, mi waɗii ɓe on juul mo wuuri. Mi ummii ma Farayse, mi arii ɗo, ko ɗoo ngonnoo-mi. Njiɗ-mi wiyde tan ko miin Usmaan, mi waawaa woppude Muritani. Won wiyooɓe Usmaan woppii Muritani, yahii Farayse, alaa miin ko mi naalaŋke, mi wiyii miɗo finndina haalpulaar en, walla leñol am, ko alaa e sago mi yalta haa mi yiya no aduna o wuurdi haa mi adda ko hesɗi, haa mi waawa haalde walla hollude ko yimɓe njiyaano, mi yaltii noon mi yiyii ko heewi e nder sahre dunaa, heen mi yahii leyɗeele keewɗe, mi yahii Farayse, Belgik, Kanada, Siwis, Olannde. Mi yiyii no banndiraaɓe koɗiri toon e no pulaagu ɓamtorii toon, ko ko haalpulareeɓe mbiyi ko, « weli mbeewa metti mbeewa ko nagge ɓuri ɗum ɓirannde ». Pulaagu ina yaaji, kadi fulɓe wonɓe toon ɓe mawninii pulaagu. Miin mi yahii, mi anndii ko kewi toon, mi tawii eɓe ŋakkiraa seeɗa naalankaagal, nde ngar-mi nde, mi tinii mi arii, so mi jolaama mi wiya yontere fof e ɓe nodda mi yo mi ar, mi waɗa pijirlooji walla kiirɗeeli pinal. Ɗum ɗoo fof mi ɗo yetta heen Alla, ko ɓuri welde fof ko wiyeede Usmaan Gannge ina foti artude e nder Nuwaasoot. Konseer baɗɗo o, ko miin waɗi ɗum ngam weltinnde yiɗɓe am, ɓe ngoppunoo-mi ɗo, sikkunooɓe Usmaan hankadi yahii. Kono yo ɓe nganndu Usmaan ko Usmaan mon, mi yahataa haa abada mi woppa on ; ko ɗum tagi mbaɗ-mi porogaraam mawɗo ñalnde juulde, mi ɗo yaafnoo ƴiɗɓe mi ɓe ñalnde sammba miñum juulde porogaraam o faatiima, ko toɓo tagi ɗum, kono so Alla jaɓii so mi artii Nuwaadibu, ma mi waɗ hiirde woɗnde ngam yaafnaade banndiraaɓe ɓe.
FƁ : Usmaan e min njiɗi kaalanaa min hol ceerungal gonngal hakkunde Muritani e Farayse to bannge naalankaagal
Usmaan : ɗum ɗoon ina woodi, toon won ko njiy-mi toon, so a wonii artist alaa ko woni gollal ma so wonaa ɗuum. Alla wallii kam mi yiyndirii toon e tuubakooɓe jogiiɓe Label mawɗo, ɓe mbiyi kam Usmaan Gannge e min njiɗnoo fiilde lefol, e min njiɗi mbaɗanaa min heen daande tawa ko e Pulaar. Min kaaldi, min paamondiri, mbaɗ-mi heen jimɗi kesi ɗi mi meeɗaa yimde e Muritani, so Alla jaɓii ma o yaltu ko leelaani. Mi yiyii toon geɗe keewɗe ɗe mi anndaano, miɗo yiɗi banndiraaɓe ɓe ngannda nguurndam Afrik (Muritani) e nguurndam Farayse njiydaa : so en ƴeewii gaa, ko yettere Alla, aɗa waawi, so a yaltii, naataa e galle gooto tawa nii a anndaa joom mum en, ñaamaa. Kono Farayse, ko hoyre am hoyre am tan woni toon ndeke ɗam ɗoo nguurndam fof mi janngii ɗum toon finndinii kam e geɗe keewɗe, ngam haalannde yimɓe fooɗantooɓe yahde Orop ina cankoyoo e laaɗe walla e ko wayi noon, mi fentii heen jimɗi ɗi njiɗ-mi nannude ɗum banndiraaɓe, ɓe ngannda won ko woni gaay alaa toon, won ko woni toon alaa gaay, mi dañii toon geɗe keewɗe ɗe mbaaw-mi naftoraade e naalankaagal am.
FƁ :E min njiɗi anndude so tawii aɗa waɗi jokkondiral ɓiyngu yummaagu hakkunde sehilaaɓe (fansuuji) maa
Usmaan : ko naalanke woni paggotooɗo, gollal ngal ngadii-mi waɗde ko jokkondiral e pelle ɗe ngonaa laamuyankooje gonɗe toon ɗe, ina wayi no miɗo ardi e waaji gooto ina wiyee Ibrahiima Njaay, kamɓe ɓe mballata ko ekkolaaji tawa ko sukaaɓe hooɗaaɓe, miin ko ɓooyaani ko, mi waɗaama toon ammbasadeer sukaaɓe hooɗaaɓe, mbiy-mi ɓe, njiɗ-mi ko ɓe ngara Muritani sibu ɗuum ina woodi e Muritani) anndee ɓe njahii Burkinaa ɓe njihii Konngoo ɓe njahii Senegaal ɓe njahii e gure keewɗe ɓe ngartii ɗo e Muritani e ɓe njiɗi wallude ɗum sukaaɓe ɓe, ɓe mbaɗa ekkolaaji e ko yahdata heen, ɗoon kadi miɗo yiɗi wonɓe gaay ɓe nganndondira e ko woni toon, wonɓe toon ɓe njokkondira e wonɓe gaay ɓe, miin njah-mi toon ko faggaade yimɓe, ko paggii-mi fof ko Muritani ɓur-mi faggaade, kono kala ko paggii mi kadi mi artirat e Muritani, maa nafoore yaltoy heen janngo e jam hay sinno mi yiyaaka. So en mbaɗtii waɗde feere haa pelle Orop e ɗe Muritani ina mbaɗda jimelaage (funodaade) ko yettere Alla, miin ko ɗum ngonir-mi ɗo, mi woniraani ɗo wiyde ko mi naalanke tan, njooɗii-mi ko Muritani, mi yaltaani ɗum feewaani alaa e sago min njalta, min paggoo ko hesɗi, ko ɗum woni fotde naalanke, ko ndeen jokkere enɗam tan njahru-mi heen.
Fooyre : ina wiyee yo naalanke rutto e Fuuta ngam ƴoogde jimɗi kono aan njah-ɗaa ko Farayse ngam ƴoogoyde, faamnu min ɗoon
Usmaan : won ko yimɓe ɓee paamaani, Fuuta haŋki wonaa Fuuta hannde. Ndeen e Fuuta, so a ummiima Nuwaasoot a arii, mbayataa ko no gummiiɗo Farayse nii ; kono hannde, kala ko woni e Nuwaasoot ina e nder Fuuta, kala ko yahatee e nder Nuwaasoot ina yahee e nder Fuuta, kala ko mbaaw-ɗaa yiyde hannde e nder Fuuta ina yiyee hannde e nder Nuwaasoot : Fuuta ndeen e Fuuta hannde nanndaani. So naalanke wiyii yo rutto e Fuuta ngam ƴoogoyde cosaan, cosaan Fuuta majjataa, rufataa, so tawii a wiyii ko maa ndutto-ɗaa Fuuta nde ngonaa Fuutanke, hannde hay sinno ko nder Farayse ngon-ɗaa, so aɗa yiɗi wonnde Fuutanke tan a wonat Fuutanke. Wonɓe USA, wonɓe Farayse, wonɓe Beljik, wonɓe Siwis, ɓuri wonnde Fuutankooɓe e Fuutankooɓe Fuuta hannde. Hannde, so a naatii e nder Fuuta cikkataa ko nder kapitaal ngon-ɗaa, hannde so a yahii dowlaaji dentuɗi njiyaataa ko pelle pelle arooɓe salminde koɗo garɗo o, ko bottaaji ndenndintee no Fuuta ndeen ; kono hannde so a arii Nuwaasoot, hay gooto a yiyataa, moni fof ko e mbedda pottaton, karalle kese gonɗe Fuuta ɗe njeeɓaani laddankooɓe so ko tele ina Fuuta, so ko kuuraa ina Fuuta, so ko baaluuji ina Fuuta… Ndeen suukaɓe fof kawroyta ko dingiral, hannde sukaaɓe fof kawroyta ko nder cuuɗi : ko ɗum woni teeru mbiy-mi hannde Orop walla teerunkooɓe kaawaani Fuutankooɓe hannde. Fuutanke fof mo njah-ɗaa galle mum ma a taw toon ko Nuwaasootnaaɓe walla Ndakarunaaɓe njogii, wonnde Fuutanke wonaa wonnde ma e nder kapitaal tan, alaa, wonnde Fuutanke wonaa wutte Fuutanke, ko jikku ; kala ɗo njah-ɗaa yo Fuutankaagal, ngenndiyankaagal tawe e ma. Neɗɗo yo anndu koyre mum, naalanke kala ɗo woni ina waawi ƴoogde ɗoon jimɗi mum sibu ngenndiyankooɓe yo Alla yaw ɓeydaa, ina woodaa ; kadi njimri weeɓaani. Ko maa liggee. Daraade nannga mikroo ina yima saɗtaani, saɗti ko loowde loowdi mbaɗndi ñamri ; sibu jimoowo ko jannginoowo, ko pinndinoowo gila e jimɗi haa e fakko, kala ko naalanke waɗi ko ko ñemtintee. Miɗo ñaagoo ɓe njiydu-mi gollal ɓe, nde min mballata leñol ngol. Ko njiy-mi caggal leydi ko, mi yiyaani ɗum e Fuuta : aɗa yiya yontere fof ɓe mbaɗa cosaan, ɓe mbiya eɓe nguurtina Fuutankaagal, haa cikkaa ko e Fuuta ngon-ɗaa, hannde aɗa yaha Fuuta ɓe mbiy maa hannde ina waɗi suwareeji, kolederaaji ; ko huunde nde meeɗaa waɗde e nder Fuuta, hannde Fuuta ko ko waylii. Ganndal wonaa tan e nder Fuuta, aɗa waawi wonnde galle e nder Nuwaasoot tawa ko pulaagu tawetee e nder galle ma, aɗa waawi wonnde ministre tawa ko Fuutankaagal woni e hoyre ma, so ministre o jippiima so hootii galle mum ko Fuutanke. …. yoo Alla wallu en
Fooyre :nde ngon-ɗaa ɗo nde aɗa jogii menatjeer, nde njah-ɗaa Farayse nde aɗa jogii menatjeer, mbete ko kanko tan walla ko a bayluɗo menatjeer :
Usmaan :miin kala ko pagginoo-mi, mi woppaani, mi ɓooyii Farayse kono alaa baawɗo wiyde toon ko kañum woni mematjeer am woodataa, menatjeer ko gooto njogii-mi heen, gonɗo Nuwaasoot, heewɓe ngarii e am ina njiɗi wonnde menatjeer mbiyi mi ɗum en, menatjeer am ko gooto so oon woodaani kay goɗɗo woodaani. Hannde ɗo, ɗo kaaldaten, ko miin woni menajeer hoyre am, so wontii noon ina woppee ko miin woppaa, kono wona min woppi.
Fooyre : A jaaraama
U . B . Mboyna
