21 feebariyee, ñalngu ɗemngal muuynangal : « Ɗemɗe nokkuuje e ganndal »

0
1684

 

Hikka, tiitoonde ñalngu nguu ko « Ɗemɗe nokkuuje ngam ɓiyleydaagu winndereewu : mawninde ganndal » ngam hollitde no ɗemɗe nokkuyeeje mbayi teeŋtude e keɓgol ganndal kam e cargol mum e keewal mum. Yimɓe hewɓe ina cikka wonde ɗemɗe nokkuyeeje mbaawaa loowde ganndal. Ɗuum ko miijo ngo sellaani.

 

Hikka, tiitoonde ñalngu nguu ko « Ɗemɗe nokkuuje ngam ɓiyleydaagu winndereewu : mawninde ganndal » ngam hollitde no ɗemɗe nokkuyeeje mbayi teeŋtude e keɓgol ganndal kam e cargol mum e keewal mum. Yimɓe hewɓe ina cikka wonde ɗemɗe nokkuyeeje mbaawaa loowde ganndal. Ɗuum ko miijo ngo sellaani.

Ɗemɗe nokkuyeeje ɗee « ina mbaawi tigi rigi loowde ganndal ɓurngal mawnude e kesɗude ko wayi no matematik (hiisa) e fisik (ganndal ngoodndi) e karallaagal. Heɓtinde  ɗee ɗemɗe, ko udditde dame gannde siyaas ganniije limtilimtinɗe cuuɗinooɗe ngam alɗinde gannde joganooɗe ɗee».

Ɓeydi rokkude ɗee ɗemɗe himme ko kañje ɓuri heewde haalooɓe e winndere men ndee. Kono kadi ko kañje ɓuri farwude. Waasde huutoraade ɗe, ko haɗde haalooɓe ɗe ɓee hakke mum en aadeejo ɓurɗo famɗude e kuuñitagol ganndal siyaas.

E wiyde kadi sokna Irina Bokova hooreejo UNESCO « hannde, winndere ndee wontii wuro wooto. Ɗumɗoon noon ina foti addande yimɓe waɗtude hakkille e nanondiral e gostondiral pine. E aduna hannde oo, gooto fof ina foti waawde ko famɗi fof ɗemɗe tati : ɗemngal nokkuyeewal, ɗemngal ɓurngal waawde haaleede e nokku ɗo o woni ɗoo, e ɗemngal winndereewal. » Ɗum ko mbele omo waawa faamondireede e nder nokku o woni e mum oo, e leydi makko, e nder winndere ndee kadi.

Toɗɗii mawningol nguu ñalngu ko batu kuftodinngu UNESCO gila 1999. Kono ngu fuɗɗii mawnineede ko e hitaande 2000, ngam semmbinde keewal ɗemɗe e heewɗemɗiyaagal e keewal pine. Hono no heewnoo waɗireede, Sokna Irina Bokova, Kuuɓal kuftondinngal Fedde UNESCO nde, waɗii diskuur mo o huccitini e ɓesngu winndere ndee.

Nafoore keewal ɗemɗe e keewal pine e heewɗemɗiyaal ina heptinaa hannde, tee darnde ɗemngal e nder tippudi nehdi e jaŋde e pinal e faggudu e nder renndooji men faamaama hankadi. Ɗemngal muuynangal, ɗemngal gowlaali gadani cukalel e puɗɗorgal haala mum, ko kam woni ngooroondi daartol e pinal neɗɗo kala. Hannde kadi, jeddi naattii woode, annduɓe kala ina keptini wonde cukalel ɓurata yaawde faamde jaŋde, e duuɓi mum gadani, ko e ɗemngal ngal muuyni ngal. Ina jeyaa hannde e darnde UNESCO, semmbinde heewɗemɗiyaagal timmotiroowal e ɗemngal muuynangal, e wallitde mbele neɗɗo kala ina waawa ɗemɗe tati : ɗemngal muuyni ngal, ɗemngal ngenndiwal goɗngal e ɗemngal gollorgal.

Margol ɗemɗe keewɗe, jaŋde ɗemɗe koɗe e firo, ngoni tiiɗe tati politikaaji ɗemɗiyaagal janngo. Eɗen poti gollaade ngam hokkude ɗemngal muuynangal hakke mum, tawa noon ko e yeeso kormondiral e muñondiral, ngam udditde dame deeƴre e kisal.

Bookara Aamadu Bah