Nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum o (MJKM) ko e ɓesngu Bani Haasim o jeyaa. o jibinaa ko ñalnde altine jeenay lewru Rabiyu-El – ina hawra e wolde ñiibi, ina hawri kadi ñalnde noogaas e go’o walla noogaas e ɗiɗi lewru abriil hitaande 571 e jibineede Annabi Isaa mo juulɗeele e kisal ngoni e mum. Hono no ganndo mawɗo gooto ina wiyee Mohammed Sleymaani Mansuur Fawri hiisorii ɗum, oon ko Misiranaajo goɗɗo kadi ina wiyee Mahmuudu Baasaa.
Jooni noon eɗen pira Wolde ñiibi : ɗum ko laamɗo gooto ina wiyee Abraahat, oon ko ecoppinaajo ƴettunoo ñiibi mum wiyi ina heloya suudu kaaba, Alla neldi ɗum en, colli ina mbeddoo ɗum en kaaƴe gummoriiɗe to jeyngol biyeteengol Sijjiili e ɗi mberloo ɗum e dow maɓɓe, haa kamɓe fof ɓe maayi haa ɓe laaɓi. Kanko nelaaɗo Alla noon ko ndeen o jibinaa. Hakkunde mum e wolde ndee daɗondiri ko balɗe capanɗe joy. Nelaaɗo Alla, mo jaam e cellal ngoni e mum oo, nde o jibinaande ndee ko laamɗo gooto ina wiyee Kisra, laaminoo nokku maɓɓe oo, e oon yonta. Naniraama Ibnu saad : hono yumma makko kanko nelaaɗo wiyi “nde njibin-moo-mi ndee, mi teskiima annoore mawnde yalti e les am ko ina waawi yeynaade tataaji Saam.” Naniraama ɗuum kadi ko Ahmadu Bun Arbaadi bun Saawat.
Kaawisaaji : naniraama yoga e annduɓe mbiyi nde nelaaɗo Alla jibinaa ndee kaawisaaji keewɗi njiyaama ñalnde heen, ngam kala ko Maliki Kisraa hormortonoo walla faarnortonoo bonii ñalnde heen. So yiyeede cumu ina duppitii ɗo ɓe ndewatnoo allaaji maɓɓe, e sara weendu ina wiyee weendu Saawat. Habri ɗuum ko Bay-haŋhiyu.
Jibinannde : ñalnde nelaaɗo jibinaa ndee, yumma makko neli to taaniiko ina wiyee Abdu Elmuɗlabi, oon nde nani ɗum ndee, ari ina doga ina weltii ngam yiyde afo ɓiyiiko, hono Mohammadu. Nde o yettii oon ndee, o ƴetti mo o naatdoyi e makko to nder suudu Kaaba too. O duwii, o yetti Alla, o suɓanii ɓiɗɗo oo innde mum Mohammadu ndee. Laatiima e oon dumunna ndeen innde alaa no e nder inɗe Aarabeeɓe. O haddini mo ñalnde ñalawma jeeɗaɓiijo hono no Aarabeɓe ngaadorinoo waɗde.
Muynam makko : laatiima kadi adii muyninde mo e enndu mum kanko nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum oo, ko debbo gooto ina wiyee Sawbata jom suudu Abaa Lahbi e kosom Ɓiyum ina wiyee Mas-ruuhu, oon debbo kadi muyniniino ko adii mo Hamsata Bun Abdu-Elmuɗlaba, o muyninii caggal kanko nelaaɗo Alla mo jam kisal ngoni e mum oo kadi, biyeeteeɗo Abaa Salamata Bun Abdul Asad El-Miknaa. Kamɓe fof ko ɓe suudu wooturu to bannge asko.
Nehegol makko to suudu Bani saad en : laatiima aarabeeɓe ina ƴeewanatnoo ɓiɓɓe mum en muyninoowo ɓe njoɓa ɗum ngam reentaade ñabbuuli donateeɗi, e ɓeydude semmbeeji mum en, ko ɗum tagi Abdu-El muɗlabi, ƴeewande nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum oo, muyninoowo. Muynini mo ko debbo gooto ina wiyee Halimata Bintu Abuu su-aybu, jom galle mum wiyatee ko Haaris Bun Abdu-El-asad Elmakh suumi. Halima kadi, won ko fuɗɗinoo yiyde e barke makko kanko nelaaɗo Alla mo jam kisal ngoni e mum oo. Nde o jokki wonndude e Halimata haa o heɓi duuɓi nay walla joy, ko ndeen seekde ɓernde makko nde ari, ngam naniraama Muslim gaa Anas : hono nelaaɗo Alla ngam Maleyka gooto arii e makko tawi omo fijda e cukalon giƴiiraaɓe makko, ina wiyee Jibiril, nde yettii ɓe tan, jaggi mo, furli mo e leydi, heddiiɓe ɓee ndogi, o seeki ɓernde makko, yaltini ɓernde ndee, itti heen huuunde, caggal ɗuum, Maleyka oo looti ɓernde ndee, wiyi mo : ɗumɗoo ko fartaŋŋe to bannge maa, ngam ɗum ummii ko e seyɗaan. Ko ɗoo annduɓe diina Lislaam ɓe mbiyi ko yaltinaa e ɓernde nelaaɗo koo ko ɗum wiyatee El-kannaas, ngam ɗum woni ko sorsortata e nder ɓerɗe yimɓe bonna miijooji mum en, haa addana ɗum en waɗde geɗe ɗe moƴƴaani. Nde ɗum ittaa e ɓernde nelaaɗo, ko ɗum addani nelaaɗo Alla ɓurde yimɓe winndere ndee moƴƴude jikku. Ko waɗi Alla wiyde nelaaɗo ko aan ɓuri mawnude e moƴƴude jikku. Simoore kuɗol kaawise (2). Caggal ɗuum, nde Jibiriil ittunoo ko ittatnoo heen, o rutti ɓernde ndee ɗo wonnoo, caggal ɗuum, o artiri nelaaɗo Alla ɗo wonnoo ɗoo. Nde o ƴettanoo tan, sukaaɓe ɓe nelaaɗo wonndunoo ɓee ndogi, njahi, kaalani yummum nelaaɗo Alla. Ɓe mbiyi : « Mohammadu naŋngaama, waraama. » Ɓeen naniraani ɗum jam, ɓe ummii, ɓe ndogi, ɓe njahi toon, ha ɓe kawri e nelaaɗo e laawol ina arta, ɓe ƴeewi ɓalndu nduu, ɓe tawi ina waɗi leydi. Nde ɗum waɗi haa gasi, Halimata nehnooɗo nelaaɗo oo, huli ! O jaggi mo, o nawti mo to yumma makko. E oon saanga omo yahra e duuɓi jeegom. Caggal ɗuum, yumma makko jibinɗo mo oo, hono Aminata Binta Wahaabi, ƴetti miijo ngam siftorde jom galle mum Abdullaahi Ibnu Abdu El-muɗlabi, to oon woni too noon, hakkunde mum e Makka, ko teemedde joy kiloomeeteer (500 km), o yahi toon kanko Aminata juuraade. Nde o yettii, o woni toon lewru. Caggal ɗuum nde o fayi e artude, o ari haa Abwaay, ko wuro wiyatee noon, ngoon wuro woni ko hakkunde Makka e Mediina, ko ɗoon o hawri e joom makko, firti ko ɗoon o maayi.
Dewgal nelaaɗo hakkunde mum e Kadijeta Bintu Khuylidu : laatiima nelaaɗo Alla ko julaŋke wonnoo hakkunde Makka e Saam. O julortonoo ko jawdi Kadijeta, ngam Kadijeta, ko julaŋke mawɗo wonnoo, omo heewnoo jawdi sanne, e oon yonta omo ligginatnoo worɓe to bannge njulaagu, omo yoɓa ɗum en. Ko e ɗuum nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum oo gollotonoo.Nde Kadijeta yiynoo golle makko ɗee no mbayi laaɓde e waɗde nafoore, o felliti yaltinde ko o suuɗnoo e ɓernde makko. O yahi, o haalani ɗum sehil makko junngo makko ñaamo, ina wiyee Nafiisatu Bintu Moneyya, wonde, omo yiɗi nelaaɗo Alla, o mo yiɗiri ɗum ngam Alla ɓolo. Oon yahi to nelaaɗo. Nde oon yettii to nelaaɗo Alla, o yettini ɗum nelal Kadijeta, nelaaɗo Alla mo jam kisal ngoni e mum oo jaɓi ɗuum. Caggal ɗum o weltii heen sanne. Nelaaɗo yahi haalanoyi ɗum baabiraaɓe mum tokosɓe, ɓeen ne kadi, mbeltii heen. Caggal ɗuum, ɓeen njahi to baaba mum Kadijeta, ɓe njettini wonde nelaaɗo ina yiɗi resde Kadijeta, ɓeen kadi mbeltii e ɗuum. Ko e ngolɗoo laawol dewgal ngal humaa. Ina tawtoraa kumal ngal Bani Haasi en, e hooreeɓe cuuɗi maɓɓe ɗii fof. Ɗum noon ina hawri e gartugol makko lebbi ɗiɗi kanko nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum oo, ummoraade Saam. So ɗum ɓennii, laatiinooma nguurndam makko kanko Kadijeta ina yahratnoo e duuɓi capanɗe nay, duuɓi mo jam e kisal ngoni e mum oo, ina yahratnoo e duuɓi noogas e joy.
Ñalnde kumal hakkunde maɓɓe ndee, ɓe teskitaama Kadijata ko e ɓurɓe teddude rewɓe leñol makko asko e yooɗde nguurndam. Ko kanko kadi nelaaɗo adii resde e rewɓe. O fawaani hay debbo gooto e dow mum haa o maayi. Kanko nelaaɗo mo jam e kisal ngoni e mum oo, ɓiɓɓe makko ɓee fof o dañdi ɗum ko e Kadijeta, yoo mbelemma Alla won e mum, so wonaa Ibraahiim, kadijeta jibininii mo ɓeeɗoo Alkaasum, Jeynaba e Rugiyata e Ummu Kulsuum e Faatimata e Abdullaahi. Kamɓe ɓiɓɓe makko ɓee fof, ɓe maayiri ko cukaaku, kamɓe sukaaɓe rewɓe ɓee fof, ɓe tawtoraama Lislaam, kamɓe fof kadi ɓe njebbiliima e Lislaam, kamɓe fof kadi, ɓe perii faade Mediina, kono tan, kamɓe fof ɓe maayi tawi nelaaɗo ina wuuri so wonaa Faatima yoo mbelemma Alla won e mum. Oon heddiima haa nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum o maayi caggal mum, ɓe ndaɗondiri ko lewbi jeegom, nde Faatimata kañum ne maayi. Ko nii nguurndam makko kanko nelaɗo siforii e dow jubbannde.
Jibriil Muusaa Joop
Ina jokki
