Innde Alla jom yurmeende aduna e wattannde. Caggal ɗuum, Alla toowɗo o wiyi : “Sileymaani ronii Daawuuda wiyi eehey mon yimɓe min nganndi-naama haala ndiwri, min dokkaama huunde fof ngalɗoo geɗal ko ɗum ɓure peeñɗe”. simoore Mettelli, kaawise : 16
Innde Alla jom yurmeende aduna e wattannde. Caggal ɗuum, Alla toowɗo o wiyi : “Sileymaani ronii Daawuuda wiyi eehey mon yimɓe min nganndi-naama haala ndiwri, min dokkaama huunde fof ngalɗoo geɗal ko ɗum ɓure peeñɗe”. simoore Mettelli, kaawise : 16
Nguuɗoo ndonu firti, ngu wonaa ndonu jawdi e kaalis, ko ngu ndonu laamu e Annabaagal. Waɗi noon ko Daawuuda ina jogii ɓiɗɓe heewɓe ko wonaa Sileymaantan tan, o alaa jawdi kadi ndi ɓiɗɗo gooto ina heereroo kañum gooto. E ɗum laaɓti kadi e nder defte ɓurɗe sellude ɗee, e ummoraade sehilaaɓe nelaaɗo Alla Mohammed (JKM), ɓe mbiyi : Nelaaɗo (JKM) oo wiyi : minen annabaaɓe min ndonetaake caggal amen jawɗeel-amen, ngam ko ɗum geɗal sadakeeji miskineeɓe. Hay annabi gooto meeɗaani ruttaade e joom mum haa ɓiɗɓe mum ndoni ɗum.
Hono biyeteeɗo Saalabi wiyi : laatiima Daawuuda jibinnoo ko ɓiɗɓe sappo e njeenayo, laatiima kadi ko Sileymaani ɓuri wonde tokooso e maɓɓe. Biyeteeɗo Sadi wiyi : laatiima Sileymaani ɓuri feertude e baaba mum, o ɓuri ɗum kadi waawde ñaawoore laamu, kono Daawuuda noon ɓuri Sileymaani saɗtude to dewe Alla.
Hono Sadi e Saalabi fof mbiyi : aduna oo, hay gooto joganooki ɗum so wonaa yimɓe nayo (4) juulɓe e heeferɓe, ɓeen nayo noon ngoni ɓeeɗo : Sileymaan ɓiy Daawuuda e Sulkarnayni (juulɓe ɗiɗo ɓee) e Namruuja ɓiy Kanaan e Saddaadu bun Aadu (heeferɓe ɗiɗo ɓee). Julɓe ɗiɗo adiiɓe jangteede ɓee, ɓurnoo gongɗinde e aduna oo fof, ko noon kadi heefereeɓe ɗiɗo ɓee, ɓurirnoo bonde e winndere ndee fof.
Alla toowɗo o wiyi : Sileymaan (JKM) wiyi : joom am, yaafo mi, ndokkaa mi nguurndam ɗam hay gooto jogoraani heɓde caggal-am. simoore Saad, kaawise : 32
Naamndal newingal : “hol ko tagi Sileymaan (JKM) ina ɗaɓɓa e joom mum yo rokku ɗum laamu ngu hay gooto aaɓnotaako heɓde caggal makko, etee Annabaaɓe ngonaa yimɓe reerɗuɓe e geɗe aduna ?” Addani Sileymaan ɗaɓɓude geɗe aduna, Jibril (JKM) ariino e Sileymaan o wiyi ɗum : Alla toowɗo o yamirii ma, yo a yah nokku nanngam e nanngam, ma a taw ɗoon debbo gooto diwo, ina ɗo makko ɗoo, galle Alla e golle Alla. Yetto ɗoon, so a yettiima kollitaa mo kala ko coklu-ɗaa e geɗe aduna ko wayi no nguura, koltu, e ko jiidaa e ɗuum.
Sileymaan (JKM) oo jaabtii Jibiril (JKM) o wiyi : Alla toowɗo oo ina anndi miin ko mi maccuɗo mum etee ina anndi ko mi baasɗo alaa ko njogii-mi hay huunde e nder aduna hee. Laatiima Sileymaan e oon tuma sehata ko lehe, ina yeeya ɗum, ko heen o wuuri kanko e suddiiɓe makko, o woƴaaka jawdi laamu.
Alla wahyii Sileymaani (JKM) nde ɗaɓɓata e Alla ko sokli koo, nde o heɓi sakkitinoore ummoraade e joom-makko, o adii ɗaɓɓude fof ko yaafnaade joom makko, nde o fuɗɗii rewnude heen goɗɗum. Ko ɗum tagi Alla jaabii ɗaɓɓaande makko, rokki mo geɗe aduna tuggi hirnaange haa heɓi fuɗnaange.
Hono Sadi wiyi : Sileymaan ɗaɓɓiraani geɗe aduna ngam daɗndude fittaandu mum tan, ko ngam o waawa ƴellitaade e dow yimɓe, o waawa wallude waasɓe e tooñaaɓe no haaniri nii. Ngam geɗe aduna, neɗɗo laaɓɗo, newiiɗo, ɗum ko e juuɗe mum haaɗata yettotaako ɓernde mum. Ko feewti e ko Sileymaan wiyi, naamndii laamu ngu aaɓnotaako caggal mum, ko waɗi noon ko Alla ina anndi hattan makko, ko o waawi roondaade koo, alaa neɗɗo baawɗo ɗum roondaade, ko ɗum waɗi Alla hokki mo kala ko o ɗaɓɓunoo.
Sifaa Sileymaan (JKM) : o mo anndiraa wonde neɗɗo jamyamo, newiiɗo, o wonaa neɗɗo paarniiɗo, o wonaa mawnikiniiɗo, ko o jurmotooɗo waasɓe, o mo ara o jooɗodoo e mum en, kala nde ndañi jam e bone fof. O mo ñaamda e mum en ko aldaa e nefde ɗum en, ko o dañi fof kadi o hokka ɗum en, o ruttoo o yeewtida e mum en, kala goongɗinɗo Alla ko paso makko, alaa mo o yawii. Kala mo o yiyi, o sikkata ko kañum tan o yiɗi, o wonaa neɗɗo leñamleñamo.
Sileymaan (JKM) ina anndiraa mburu peewniraaɗo gawri haarataa reedu makko. O heewi ɓoornaade kadi ko comci cañiraaɗi leeɓi e wonndude e maande laamu makko. Ngam ina anndaa kala laamɗo ina jogii ko anndirtee tawa innitaaki, ko wayi no laafa, walla wutte, walla feggere, ko ɗum waawi wonde fof, alaa e sago ɗum wooda.
Hono Sileymaani (JKM) wiyiino ko adii, e konngol Alla toowɗo oo : “eehey mon yimɓe, min nganndi-naama haala ndiwri, min ndokkaama huunde fof”. Simoore Mettelli, kaawise :16
Ɗumɗoo firti ko kaŋko omo nana ko ndiwri haalata e ko wonaa ɗuum tan, o mo faama paandaale mum en ko aldaa e sikkitaare. Denndaangal tagoore omo nana ko haalata, ngam o wiyi : min ndokkaama hunnde fof. O hokkaama kala ko laamɗo ina sokla e nder nguurndam mum, ngam neɗɗo so halfinaa ma yo laamo yimɓe e jinneeji e seyɗanneji e kulle kala geɗe guurooje e wuro e lakde e ko wuurata e nder diƴƴe, alaa e sago oon waɗanee no faamirta fiyakuuji ɗeen geɗe.
Won ko Alla rewni e kaawise ɓennuɗo ɗi, o wiyi : “ɗumɗoo ko ɗum ɓural peeñngal” simoore Mettelli, kaawise : 16
Hono Wahab Bun Manmbahi : Alla toowɗo oo ina eeltani Annabi Sileymaan (JKM) denndaangal yimɓe, jinneeji e kullon wuro e laɗde e ndiwri e henndu fof, keewal henndu, ko keneeli. Henndu nduu ko kañum roondantoo mo (tappi) makko oo, ko ina yahranee lewru e nder beetawe gooto ñalawma.
Alla toowɗo oo teŋtinii ɗum o wiyi “mbeeto gooto e nder ko ina yahrnee lewru”. Simoore Sibaa kaawise :12
Alla toowɗo oo wiyi : “Sileymaani renndinanaa ma konuuli mum jinneeji, e yimɓe e ndiwri e dow njuɓɓudi (17) haa ɓe ngari e nadde mettelli, heen mettelu wiyi eehey mon mettelli naattee e koɗanɗe mon gila Sileymaani e konuuli mum njaɓɓaani on, tawa ɓe tinaani (18). Sileymaani moosi ngam jaleeɗe ummoraade e konngol ngol. o wiyii joom am, yo a yuɓɓin am nde njettanmaami e ɓure ɗe mbaɗanɗaa mi e ɗe mbaɗan-ɗaa jinnaaɗo am haa mi waɗa gollal moƴƴal tawa aɗa welaa ɗum, yo a naatnam e nder yurmeende jiyaaɓe maa moƴƴuɓe”. simoore Metteli, kaawise : 19
Hono winndiyaŋke Sadi wiyi : njaajeendi (tappi) Sileymaani ina fota e kilomeeteruuji tati, ina ñiɓaa heen leekɗe kecce. Biyeteeɗo Mukaatilu wiyi : “ko jinneeji cañani Sileymaani Tappi mum oo e gaaraaji jooyyo ina kellina heen geɗe jooɗɗe”. Won e banngeeji tappi oo tippaa heen ko kaŋŋe mbuure, so omo ɗannoo ko kaŋko e yimɓe e jinneeji e ndiwri e konuuli e pucci makko fof ngonata e dow heen. Ko henndu diwnata ɗum e dow kattanɗe Alla ceniiɗo oo.
Konuuli Sileymaani fof ko teemedere ujunere gila e yimɓe haa heɓi jinneeji e ko jiidaa e ɗeen geɗe. So omo yaha ɓe ngonata ko hakkunde leydi e Asamaan e kattanɗe Alla, no duule njahrata dow asamaan nii. So tawii o yiɗii yo yaaw, o yamirta ko henndu mobbooru nduu yo naw ɓe, so ina nawa ɓe, ɓe njahrata ko no majje ƴiiwoonde yahrata nii. So tappi oo ina yaha hay huunde, alaa ko dillata e maɓɓe, firti ko hay gooto e maɓɓe yerɓataa ngam tinde no tappi oo yahrata nii. Ɗum noon, ko yimɓe e jinneeji ɗii fof. So tawii tappi oo ina yaha, hay huunde weɗotaako les mum ko wayi no lekɗe walla kuɗooli. Ina woodi henndu, nduun woni ko yeeso makko, kala ko haala, ko henndu nduu addata werloo e noppi makko.
Fooŋorde Sileymaani : jooɗorde Sileymaan (JKM) ko kaŋŋe ɓurɗo rimɗude e kaŋŋeeji. Ina ɗoo sara ndeen fooŋorde ko ina tolnoo e capanɗe tati ujunere pooŋorɗe tokoose kaŋŋe e kaalis.
Hono biyeteeɗo Sadi wiyi : “Sileymaani ina jogii ujunere tataaji laamorɗi, ina e nder tataaji ɗii teemdde tati debbo, heen ujunere ko rewɓe suuɗaaɓe”.
Ganndo biyeteeɗo Kaaba Ahbaari wiyi : “laatiima konuuli Sileymaani (JKM), so ɗi njippiima e leydi eɗi keewa teemedere kilometeer njaajeendi e njuuteendi e dow leydi. Heen noogaas e joy kilomeeteer ko yimɓe, heen noogaas e joy kilomeeteer ko jinneeji, noogas e joy km ko kullon ngoni heen, noogaas e joy km keddiiɗi ɗi ko ndiwri.”
Laatiima ndiwri ndii ko kañum wonanta mo ruulde ngam faddanaade mo naange e waktu mo o sokli waɗaneede ɗum.
Hono Saalabi wiyi : defirde Sileymaani (JKM) (waañ) ina yuɓɓinaa sanne ! Ina defee e nder heen kala ñalawma teemedere ujunere mbeewa e capanɗe nay ujunere ngaari, ko jiydaa e ɓiɓɓe leɗɗe kecce ko wayi no pom, oraas en e ko nanndi e ɗeen geɗe. Kono ɗum fof dey haɗataa mo ñaamde mburu gawri baɗaaɗo lamɗam jariisa, (ɗaam lamɗam alaa e Afrik).
Sadi wiyi : ko Silemaani (JKM) ko heɓi koo e laamu, hay gooto meeɗaa heɓde ɗum e winndere ndee. Eɗen ndokka heen yeru : ko henndu woni laana makko, ko maayo woni faawru makko, ko o mo moofta fof, o mooftata ɗum ko e nder maayo. Ko jinneeji ligaantoo mo, ko maleykaaji ndeenata mo, ko ndiwri heedanta mo e naange, ko kullon wuro e lakde ngoni faggudu makko. Wiyaama kadi inɗe Alla mawɗe ɗee fof ina mbinndaa e dow feggere makko mawnde ndee.
Jibriil Muusaa Joop
