« Tiiɗnondiren, njaggondiren, yiɗan bannde ko njiɗan-ɗaa hoyre maa koo ». Ene saɗi keɗotooɗo Rajo Muritanie mo meeɗaani nande ngol konngol. Mi anndaa ko helmere ngenndiyankaagal firti, kono so tawii ko yiɗde hoyre mum, yiɗde leñol mum e yiɗde leydi mum, waɗde Mammadu Demmba SIH ko ngenndiyanke. Ko kanko woni pullo pasniiɗo ko woni, jiɗɗo moni fof moƴƴini gondigal, mo alaa ko hiilnii so wonaa geɗe nafooje. Sinno ko wolde, mbiyaten ko Mammadu yahii ene tami njogitaari mum e junngo, e hakkunde kawɗi e kawaaɗi, ene laatii mo hulaani, maj-majnaani, dogaani, yahraani caggal. Kono Pulaar ene wiya « gaño heppat tan, kono bonnde jofat, tawde kala tagaaɗo wonki sooraa fittaandu, maa meeɗ e kaaɗeeki maayde ». Mammadu noon, ene anndiraa nuunɗal, moƴƴere e yiɗde hoyre mum. Alaa biyoowo meeɗii nande e hunuko makko konngol bonngol, alaa ko o seedtanaa omo waɗa, so wonaa ko rewi Alla jokki enɗam.
Darnde makko wonnoo ko siftinde en ñaamgolluuje kala ɓiyi mbiy-mi guurɗo e nduu dunaaru nafi leñol ngol. Ko e ɗuum o waɗnoo ñalawma ciftorgol golle Umar Bah Mboyna mo Woolum Neere caggal nde ruɗtii e joom mum haa timmi hitaande. Ko e ndiin mbaydi kadi o waɗnoo ñalawma mawningol mawɗo men Aamadu Tijjaani Baal, laatinooɗo montoor fuutankooɓe, e sahaa nde waɗatnoo kabaruuji e tagge e Rajo Muritani sahnga waktuuji 12 e feccere haa waktu go’aɓo ñalawma, ɗuum noon, ko sabu makko goongɗinde wonnde « neɗɗo foti manteede ko gila ene wuuri, mbele ɓeydoo gollaade, kadi woɗɓe ndaña ɓallaade ɗum ngam dañde binndanɗe»
O sakkitorii ko haalde ñaam-golluuji Mamamdu Sammba Joob lollirɗo Murtuɗo. O yahii haa Mbaañ, o naatii toon e gese, o telliima e poŋe, o sakkiima e leɗɗe, o naatii e galleeji hoohooɓe mawɓe, o jokkondirii e rewɓe e worɓe, sukaaɓe e mawɓe ngam anndude Murtuɗo e anndude ko gollinoo e no gollorinoo ngaam haalande ɗum yonta daña ko yooɓorii. Hitaande ngol lefol ene heblee. Kono ma a taw ko ko Pulaar wiyata koo tan « neɗɗo e feere mum, Alla e golle mum ». Eɗen mbaawi wiyde noon, Mammadu Demmba Sih yahii ne ɓamti leggal daande mum, sabu wuurde, wuurdude e wuurande banndum e ko wonaa banndum, kañum heddaade e ndimaagu haa yettii yeeso Joom mum. Leydi ñaamata ko teewu e ƴiye kono ñaamataa golle. Saka noon ɗe oo gorko pullo jiɗɗo banndum en, mo alaa ko hiilninoo so wonaa ko nafata renndo mum e ko ƴellitta leydi mum. En ñaagiima Alla yo a taw ko ɗuum woni ɓural makko, woni ɓural men. Yoo Alla waɗ toon fooftorde makko, waɗta barke makko e ko o ɗali.
E kuɗol Malal Samba Gise
