Lulnde dewal Allah ngam nehdi pittaali e laɓɓinde ɓerɗe, fuɗɗoriingo golle arti e dewe, yiɗaango yimɓe Allah huccanaango ndaartooɓe, doganaango yiilotooɓe, lulnde meeɗi jommba. Oo Daakaa na jogii taarik mo hakkillaaji njiyata e mum geɗe keewɗe maantiniiɗe. Enen en njettii to ɓuri laaɓde, to ɓuri maantinaade, tawa ko biyoowo en “mi tawaama walla ko ceerno haalani kam”, hono ceerno men Alhajji Usmaan Caam, gonnooɗo Almaami jumaa Madiina Gunaas, gila e nguurndam ceerno mawɗo haa e khaliifa mum, kañum haa ruttii e joomum (yoo Allah ɓuuɓan ɗum), kañum ko kañum tan.
Jubbannde e taarik Daakaa : Hol nde Daakaa fuɗɗii
Oo Daakaa o fuɗɗii ko 1942. Oon tuma, puɗɗuɗo Daakaa oo na yahra e duuɓi 42. Ko ndeen kadi o arti Makka laawol makko gadanol. Ko ndeen kadi o diidi jumaa makko ngadana, caggal lewru tan nde o arti makka. Kaan jumaa gollaama lewru gasi, ka hundiraa ko huɗo. Ndeen nguurndam nokku oo weeɓaano, kono kam juulɓe joom en ɓerɗe laaɓɗe yarlitaniiɓe gollande Allah ko kañum en ngonnoo ɗoo. Gila 1942 daakaa fuɗɗaama ha 1960 ko Madiinanaaɓe tan tawtortenoo golle ɗee. Madiina naaɓe noon, hay gooto heddotonooka, so wonaa rewɓe e reenooɓe wuro, seeɗa en tan cuɓtatee yoo ndeen wuro ngoo, heddiiɓe fof njaha. Na wonatnoo kilooji sappo hakkunde mum e wuro ngoo, na wonatnoo hay noogaas. Ndeen noon, wonaa hitaande fof waɗatnoo, na woodi kitaale ɗe waɗataa ɗoo e wuro hee, saabotonoo ɗuum ko tawa sahaa mo daakaa waɗata oo yonta, tawa ceerno na ɗannii golloyde lislaam « ɗoo nii won wiyooɓe, ko kanko kam, o waɗii Daakaa, sabu ko o gollatnoo Daakaa koo, ko ɗuum tan o golloyi. Ko diine oo, sunna oo, jokkere enɗam ɗam.
O arta noon tawa sahaa oo ɓennii wona daakaa waɗaani. Daakaa kaa ndeen noon golle ina njeyanoo e ko imminta mo, kono won sirru mawɗo suuɗii heen. Ceerno RTA ina faamnoo mettugol nguura nokku oo, heɓɓittoo ɗum tan ko demal, jooni noon addi mo gaa ko darnude diine oo, tawi noon ko kañum e nguura kaa njahdata. O wiya njahen to ladde too, ngollen mbela ndañen nguura, kono tawa en njeebaaki ko addunoo en koo. So wonanooma ladde too, subaka juulaama, no waɗetee jooni nii, waɗee wirdu duwee, Ceerno waajoo, so inɗeeli na ngoodi, so gaynaama saakee, ko ndeen dawatee. So waktu yontii kadi artee e nokku hee, no ɗum wayi jooni nii tan. Woni faandaare makko e Daakaa hee ko Allah tan e nelaaɗo mum (yo Allah juul e mum hisna ɗum), golle ɗee ko haa no ɗuum dañiraa.1960 noon Daakaa waɗi, woni e Fuutankooɓe tawtoraaɓe, jahɗo fof jommba, hakkille mum heɗtoytoo tan ko hol nde ndee moƴƴere waɗtetee ? Kono oon sahaa, wonnoo ko nde toɓi fof tan, wonaa datuuji ganndaaɗi ; kadi so toɓii, wonaa jiɗɗo taweede fof tan tawee.
E 1962, mawɓe Fuutankooɓe heewɓe tawaama, nde tawnoo oolel ngel fuɗɗiima lottude. Ɓe pelliti ñaagaade Ceerno, e sifaa mo Allah jolnirta e juulɗo, yiɗde ɓeydoraade moƴƴere Allah, yo Ceerno jaɓan ɓe ndee moƴƴere waɗee hitaande fof, kadi waɗee eeraango, sabu aɓe nganndi ɗumɗoo, no Fuuta wiyi e moƴƴere nii, kala tinɗo ɗum arat. Ɓe kawri kam ɓeen mawɓe fof, caggal juuleede tiisubaar, Ceerno naattoyii, ɓe njeewtidi heen, ɓe nanondiri e ñaagaade ɗum Ceerno. Ɓe totti konngol maɓɓe yo yottinan ɓe so Ceerno arii, ko Ceerno Aliw Saalihu to Ɓoke Jawe. Ceerno ari juulni takkusaan, tan Ceerno Aliw wiyi mo “Ceerno, miin dey mawɓe hawru ɓe ɗoo ɓee, won ko ɓe neli e maa.” Kala no o haalirnoo kanko ceerno Aliw, fillo ngoo kam firti tan ko o wiyi. Ɓe mbiyi ngalɗoo pottital nehirdi pittaali, e terɗe to inndude allah e to muñde e to juulde. Kono kadi ganndondiral hakkunde juulɓe immiiɓe e nokuuji goɗɗuɗi, yoo Qur’aana jannge, wonande waawɓe, sayfiyyu, salaatul faatiha, e ko kaalataa ɗoo ko fayti e nehdi to diine, to jokkere enɗam, almudaagu, min njiɗi ko hunaneede ɗum kala hitaande, tawa amin tawtoree, tawa kadi alaa ko haɗata ɗuum waɗde. Ndeen o rowii, Ceerno naamndii mo : “ko onon fof nanondiri e ɗuum ? “ Ɓe mbiyi “eey”. O wiyi ɓe : “miin, juulɓe fotɓe ndaanii nanondirtaa e huunde, miin mi luulndoo ɗuum. Mi jaɓii, tee ko to Allah njaɓ-mi ɗuum, alaa ko haɗata ɗum waɗde. Hade men saakaade, maa en kaal hol nde pottitten ɗoo. Kadi hankadi, waɗa ɗo nokkuyel gootel tan, to njiyaten ɗum jooni ɗoo.” Kono adii ina dirtatnoo, kono gila ndeen meeɗaa dirtu. O wiyi ɓe o ƴettanii ɗum pellital to Allah, ɗuum waɗi gila ndeen, kala hitaande ina ɓeydoo, nde tawnoo ko moƴƴere Allah. So a yiɗii anndude daakaa rawane no waynoo tan, ƴeew hol no wayi hikka tan, ko keewal yimɓe tan ɓeydotoo, kono ko heddii koo waylotaako. Ɓeydagol yimɓe ngol ne firti tan ko ɓeydagol men to Allah, sabu alaa moƴƴere nde Alla waɗani juulɓe, juulɓe njokki gollude nde, so wonaa o ɓeyda nde haa ɓe ɓeydoo ɓeydaade e mayre. Ndee moƴƴere noon ittunoo mo Fuuta, ko ndeen ne kadi ko o ari Madiina koo abborii mo, ko ndeen ne kadi wuuraa gaa.
Bismilla mon hoɗɓe Daakaa, hannde daakaa tolniima e kesam hesamaagu, jamaa oo kam feewiino, ko heddii heen koo jokkitaama, ganndunooɗo ndeen daakaa e sifa mum, na anndi moƴƴere Alla ɓeydiima heen hannde e mbaadi mum.
Daakaa jamyamo
Abdullaahi Ac
