«Tawde hunaade ko ñamaande», mi huninooma maa mi seeɗto seeɗa e ko nganndu-mi e Abuu Usmaan ; Komusiɗɗo Mammadu Maamuudu Baal waɗi heen ko ina yona, kono ko seeɗa e geɗe Abuu Usmaan, nde wonde kadi o wonaa neɗɗo yeengo, yoga e golle makko mbirnitaaki yimɓe.
Nganndu-mi Abuu Usmaan ko hitaande 1979 to wuro Rooso e nokku janngirde duɗal hakkundeewal (Liisee Rooso), o mo fektaa ɗoon yo o won jiiloowo jaŋde (directeur des études). Mi arno e duɗal he sabu haaju mbeɗe yiiloo mo, naamnii-mi haa o sooynii kam o eerii mi, o wi’i «mawna waare hol ko njiiloto-ɗaa aɗa wayi no majjuɗo nii ?», njaabtimoo-mi, mbii-mi : «mawna waare so hawrii e mawna waare haaytii majjude» ; Min mbaɗti e jaleeɗe, o humtani mi haaju am, gooto e amen kala innitii, min ngaadondiri yiytondiroyde nder wuro.
Ko caggal nde min kawritoyi nder wuro, min njiytondiri to bannge gooto e amen fof wonde ɗum ɓamtoowo pulaar, min piɓondiri yiilaade catal FƁPM e Rooso mbele e min njanta e golle mum ; Ko e oon mudda kadi min njiytondiri toon e Soh Aamadu Jeeri ina halfinaa toon ardorde Kolees Rooso, etee ko neɗɗo daraniiɗo pulaar. Minen tato ɓe, min ndarii min nguurtini catal Rooso, sabu min tawi ngal ko e lohre mawnde etee engal jiiɓondiri e golle fedde sippirooji e pjirlooji, nde wonde ardiiɓe catal ngal ko ɓeen kadi ngoni ardiiɓe ndeya fedde, tee ko ndeen ɓe ɓuri rokkude hoore.
Ko e oon sahaa min compi duɗe janngirɗe e leeɗe he kala etee ko minen tato ɓee tammbi ɗum, min njuɓɓini jeewte e pijirlooji jeñtinooji ngalu tammbotoongu golle catal ngal. E nder ɗeen cofte kala, o jeyaa ko e ɓurɓe yarlitanaade ɗum kanko fof eheewreede golle to sarwiis makko. Ko e oon sahaa min nganndi ɗo Rooso ɗo ceernaajo gooto, so mi juumaani jeyaaɗo Fanay, jogiiɗo deftere ko yowitii e fergo Alajji Umar ejihaadi mo umminnoo to leyɗe fuɗɗaange tawi winndi ɗum ko Mammadu Aliw Caam eɗemngal pulaar e alkule arab. Min pelliti winnditaade deftere nde e alkule lateŋ, alkule Unesco ɗe. Kaŋko Abuu Usmaan noon o ñaagii min yo min ngoppu kaŋko, o winndira deftere nde alkule KEER sabu ko ɗum o ɓuri waawde. Ndeeɗoon deftere amo foti jogaade tummbutere mum, ɗo o ruttee joom makko ɗo. FƁPM ina foti jokkondirde eronooɓe makko ƴeewa mbele maa naftoro deftere nde, sabu tummbutere winndiraande alkule Unesco ɗe, min ndonkii anndude hol mo hedditinoo e juuɗe mum.
E joofnirde hitaande 1979, miin e Abuu Usmaan min tawtondiri ɗo e Nuwaasoot, tawi minen fof min pektitaama ɗo, ɗum hawri ko e coftal maŋngal e nder FƁPM haa ɗum joofoyi e Batu mooɓondiral ngadanu fedde nde e baylugol yiilirde mum ngenndiire. Koe oon sahaa o toɗɗaa yo o won Kalfinaaɗo jokkondiral e nder yiilirde he. O dariima kaaɗdi baawɗe makko ngam moƴƴinde nguun wakilaagu jiidaani e ballal ngal o wallittunoo goomu Jaŋde e Pinal sabu makko wonde karallo mum yanti heen miin emakko min kalfinaa jirwinde yeewtere FƁPM to Rajo moritani, o udditi heen damal taariik ko yowitii e «iwdi fulɓe». Ko e oon sahaa o felliti wallude fedde nde ko ina tolnoo e 200 000 mbuuɗu ngam mahde galle mo laamu rokkunoo ɗum.
E duuɓi dewɗi heen ɗi luural feeñi e nder fedde he ko yowitii e haala alkule (suɓaade hakkunde alkule Unesco e alkule Keer) ; To bannge fedde nde kaan haala ko ndiwtaaka tawde hay laamu laawɗinii alkule Unesco e hitaande 1979 kañum fof e darananoode binndugol ɗemɗe ngenndiije e alkule arab. To bannge Abuu Usmaan, «tawde wonii alkule Keer ko ɓooyɗe huutoreede etee ko heewi waɗaama heen etee ko ɗeen alkule ɓuri newaade tawde ko ɗe tafaaaɗe e masiŋaaji , yimɓe potaani yiiloyaade goɗɗum ina leeltina koye mum en, poti huutoraade tan ko kañje». Caggal yeewtere juutnde, FƁPM taƴi haala ka laawɗini kuutoragol alkule Unesko e nder fedde he. Caggal ɗum o deesti njuɓɓudi fedde nde sabu ɗum feewnitaaki mo, kono ɗum fof ko e dow nuunɗal sabu o seerti ɗoon e yahatnooɓe ina kuutoroo ngal ɗoon luural e nder njuɓɓudi fedde nde ngam sarde nde. Kaŋko, e oon mudda ko ɓuri heewde e coftal makko ko daranaade sarde diine lislaam ɗo e wuro he feewde fuuta e nder jeewte e mowludaaji.
E hitaande 1989, e nder jiiɓru jolnoondu e nder leydi he, o yanaama e galle mo o hoɗnoo to leegal 6e sabu woodii tawɓe mo ɗoon ina njogii cabbi mum en, njiɗi yaltinde mo e galle he. Kono ɗoon kadi o holi ko teeyre mawnde e cuus-ndeeraagu, sabu nde o eji dille maɓɓe, o dari e dow teraas haa ɓe njiyi mo, o wiyi ɓe «padee kam mbeɗe ara». Nde o tellii kamɓe fof ɓe mbaɗi adaa ɓe ndogi, yenaneedeɓe ko fetel o hebori addude. Ko ɓeen dognooɓe njahi noddoyi polis ari larwii galle oo hay dara tawaani toon, nawi mo, yamiri dognooɓe ɓe yoo peccondir kaake makko caggal kañum en nde labii ko coklunoo ko. Nde njiytoy-mi Abuu Usmaan caggal ɗum naamnimoo-mi kaŋko kam tawde ko o gooto e hoɗorde makko, mbar o mo jogitinoo nde o yanetee nde ? O jaaɓtii «ko gubbe tan ngonnoo, kono ɗum danndi kam, nde wonde mbeɗe yenanaa wonaa cuusal addi ɓe ɗoon, ko sabu ko laamu ina ƴaañi ɓe tan, kono to nder suudam too, so wonaa kuɗol binndirgol e deftere, alaa ko njogii-mi toon».
Njiitumi Abuu Usmaan ko e hitaande 2004 tawi o heɓtoyii Baabaaɓe etee jiiɗe makko njahii sabu rafi. Itti-mi Nuwaasoot nawi-mi Baabaaɓe ko yiɗde salminoyde mo ndaw-mi ñaldu-mi e makko haa tiisubaar njoftu-mi. Nde ngar-mi calmin-mi naamnimoo-mi mbele o heɓtinii kam, o deƴƴi haa juuti o wi’i «ina nannda mi e daande Maamuudu Haaruuna» mbiy-mi waɗde a yiytii. Kaalanmoo-mi ko addi-mi o wi’i «eskey Alla. Ɗum koy wonii lor koy gila Nuwaasoot haa ɗoo !» o ɗeɓi wayde noon no gaanɗo nii sabu koo gooto amo yiɗi jaɓɓaade mi ɗo aada fuutaŋkaagal nii kono jiiɗe ngalaa. Mbiimoo-mi hol to aan sabu ngar-mi tan ko yiyde ma, iirten bayraaɗi caggal ɗum mi ñaltoya. O wiyi : mi jaɓii ko mbiy-ɗaa ko, kono kam ñalanndu ko ɗo, sabu so waktu go’aɓo yontii maa mawni am Abdullaay Usmaan ar ɗo, njahden e mum galle mum, ko toon ñalloyten maa mi sakku feere ɓe njooɗtoroo ɗum, min kawri e ɗum. O holliri kam oon ñalawma weltaare makko ɗo tolnii e njillu am ngu sabu o wiyi ɗum «ɗiftinii mo».
E nder yeewtere amen ko geɗe ɗiɗi o woytanii mi , go’o ko jiyɗe makko njahi e sahaa nde o jogii eɓɓaaɗe keewɗe ko yowitii e wiɗtooji yeru : Taariik fulɓe e iwdi mum en, taariik wuro Baabaaɓe jiidaani e wiɗtooji ko yowitii e ɗemngal ngal – ɗiɗi ko jahgol jiyɗe makko waɗtii mo jowitiiɗo sabu geɗe makko fof kaŋko waɗantunoo hoore makko gila e ndefu, guppol, pittugol, ƴoogol kono hannde ko maa o waɗanee ɗum, etee, ɗumko lor wonande banndiiko en. Kono ko haawnii heen ko kadi e nder galle ɗo o hoɗi ɗoo, geɗel fof amo anndi ɗo heedi, ko kaŋko waɗata haajuuji makko fof e nder galle he, nde wonde ko o neɗɗo juɓɓuɗo e nguurndam makko, jahgol jiyɗe ɗe ittaani ɗum. Caggal tiisubaar min mbaynondiri, haa njol-mi e oto o seeraani e duwanaade mi moƴƴere ALLA.
Ko mbaaw-ɗen daartude e moƴƴi Abuu Usmaan ina gasa heƴataa ɗoo kono eɗen mbaawi tan, caggal ngal ɗoo seedamfaagal tonngude heen wonde Abuu Usmaan Bahko ngenndiyaŋke jiɗɗo pulaar e leñol mum, ko o jarlitiiɗo sabu doole makko e jawdi makko fof jaranii mo e ƴellitaare leñol makko, ko o nuunɗuɗo sabu ko o aadondira fof o waɗat, ko o haali caggal neɗɗo fof omo waawi haaltande ɗum, ko o cuusɗo reedu, teeyɗo, ko o diiniyaŋke tawi wondaani e yeengo, etee ko o pinɗo, ganndo, udditiiɗo (yeru sifaa no o yettorii mi e sahaa nde tawmoo-mi liisee), ko o jankiniiɗo mo ɓurnaaki….
Kono ko ɗoo Alla haaɗni, yoo Alla ɓuuɓnu ƴiye makko, haarna mo aljanna, lomtinana en enen ɓe cuwaa abbaade mo ɓe hono Abuu Usmaan en woɗɓe ƴellitooɓe pulaar eleñol mum. AAMIIN.
Maamuudu Haaruuna Joop
