Tinndol : Ɓuri bonde fof ko “fuuyre”

0
2278

Aduna ko ñalɗi e ñalaaɗe, saanga e saangaaji e nder Afrik bannge hirnaange, suka gorko jontuɗo waɗde hoɗannde, waɗi sahaa gooto a ari e baaba makko o wiyi : «Mi yiyii debbo mo njiɗ-mi resde no feewi».  Baaba makko wiyi mo «ɓiyngel am, reento, so aɗa resa debbo dey yo a taw aɗa anndi jikku mum» ! Biyɗo oo wiyi mo «kanko dey jikku makko ko gooto tan ko o ñaaɗɗo kaɓeteeɗo».

Aduna ko ñalɗi e ñalaaɗe, saanga e saangaaji e nder Afrik bannge hirnaange, suka gorko jontuɗo waɗde hoɗannde, waɗi sahaa gooto a ari e baaba makko o wiyi : «Mi yiyii debbo mo njiɗ-mi resde no feewi».  Baaba makko wiyi mo «ɓiyngel am, reento, so aɗa resa debbo dey yo a taw aɗa anndi jikku mum» ! Biyɗo oo wiyi mo «kanko dey jikku makko ko gooto tan ko o ñaaɗɗo kaɓeteeɗo».

Baaba oo wiyi mo «wonaa aɗa yiɗi». O wiyi «eey !» Baaba o wiyi mo «res !» O resi debbo oo, o hurtini, o waɗi yannge ha o dambitii. O yahi ladde woɗɗunde, o turi toon suudu wooturu, o hooti wuro, o nawi toon debbo oo kañum tan gooto e ladde Alla e jeereende. Debbo oo wiyi mo «aan kam ko tag maa waɗde mi nii ?» Gorko o wiyi «wonaa ko a kaɓeteeɗo, jooni kam so a dañaani mo kaɓ-ɗaa a heɓetaake !» Debbo wo wiyi «tawi ko ɗum tag maa waɗde mi e ndee ladde miin tan gooto, kaaɗdi nguurndam am, mi wontaa haɓeede e aduna oo.» O nawti debbo oo wuro, woppi hare haa laaɓi cer. Yahi haa woni duuɓi seeɗa, kanko gorko oo, o arti e baabiraaɗo oo, o wiyi ɗum «miin dey mi yiyii debbo mo njiɗ-mi resde haa no feewi». Baaba makko wiyi mo «Ahaa ! Debbo dey hade maa resde ɗum ɗaccu haa nganndaa jikku mum no feewi». Biɗɗo oo wiyi mo «woni jikku makko ko gooto, ko o pijoowo, jaafɗo kaddol wudere. Ko ɗum tan woni ella makko». Baaba makko wiyi «wonaa aɗa yiɗi, res !» O resi debbo oo, o wuurtini, o waɗi suudu, o waɗi ndu damuɗe nay: damal fuɗnaange, damal hirnaange, damal rewo, damal worgo. O wiyi debbo oo «suudu maa nani !» Ko ɗoo debbo wiyi «ko nduu suudu heewi dame. Aan ko tag maa waɗde nii ?» Gorko oo wiyi mo «wonaa ko a pijoowo; so neɗɗo naatirii fuɗnaange, yaltira hirnaange ; so neɗɗo naatirii rewo, yaltira worgo. Ko mi yiyaani fof, haaju am alaa heen !» Debbo oo wiyi mo «waɗtu damal gootal, mi harminii fijirde kaaɗdi nguurndam am !» Gorko oo waɗti damal gootal. Ko nii debbo woppiri fijirde, jooɗii e suudu muuɗum, woppi caakaan haa laaɓi.

Nde ɗum ɓenni, o arti e baaba makko tataɓol, o wiyi ɗum «miin dey mi yiyii debbo mo njiɗ-mi resde. Baaba oo wiyi mo «ɓiyngel am, debbo dey so aɗa resa ɗum yo a taw aɗa anndi jikku mum. Hol ko woni jikku makko?» O wiyi «Baaba, jikku makko ko gooto, ko o puuyɗo no feewi !» Baaba oo wiyi mo «ɓiyngel am, hoto joofnu. Puuyɗo kam, so a jaɓii, hoto res !». Suka oo salii naatde e haala baaba mum, o resi puuyɗo oo. Alla resi en reeni en haa ndunngu toɓi, gese njabbaama, ngaawaama, puɗii, heddii ko demal. Gorko oo huudiima gila weetndoogo, fayi gese, ñalli remde haa naange darii e hoore, ɓaari jalo mum, fayi beelel lootoyii haa ɓalndu mum laaɓi, fayti gese heɓi ñallinirki mum ɓuuɓki, ɗaanii wiyi soy ! Ñalnde heen hawri ko e yontannde debbo puuyɗo oo. Puuyɗo defi bottaari mum haa defti, roondiima lahal mum fayi gese na nawana gorko mum bottaari. Ndeen o yettiima o tawi gorko oo na ɗaanii, mboddi na baayi e hoore hee, na fuɗɗoo fiilaade, tan puuyɗo futtini gite, woni e lemaade, haa gite mum kawri e jammbere. O wiyi nde cas ! O ƴeesi juuɗe makko haa leeɓi naafɗe makko guɗɗi henndu, o salki mbaroodi ndii e hakkunde. Jammbere seŋii e hoore haa lofii e ngaanndi. Kamaa kunnaa, Hammadi hawri e lajal, hooti sahre goonga. Fuuyre ardi ko e deeɓte, hooddata ko e kasaŋka. Mawɗo soodaani ganndal, ɓooy wuurde ! Mawɗo leloo yiya, cukalel daroo yiyataa.

E kɗl Salli Sih, sakke mbo ñaamataa hakke to Magaama