So won maayɗo tawa ina heblinoo yahde hijjoore, walla piɓnooɗo o mo yaha hijjoore, ina waɗɗii e lomto makko heblude mo ina hijjanoya mo e jawdi makko ko noon ne kadi so o mo wonndunoo e ñamaande ko noon yoɓirtee.
Hono Ibnu Abbaas (YMM) wiyi, hono debbo gooto e suudu juhayni en ariino e annabi (MJM) wiyi: neene am takkiino yiɗde yahde hijjoore, o heɓaani hijjoyde, mbele mbiɗo waawi hijjonoyde mo? O wiyi : eey, mbele a yiyaani so neene maa ina wonndunoo e ñamaade a yoɓanatno mo? O wiyi : eey, nelaaɗo wiyi mo yoɓ ngam ñamaande Alla ndee ɓuri haandude e yoɓeede. Naniraa ɗum ko Bukhariyyu. E nder yeewtere yowitiinde e dalilaaji hijjande maayɗo, foti noon o wasiyinooma walla alaa, ñamaande Alla ndee kam ko yoɓeteende tan. Kala jojjanɗe paatuɗe e jawdi e take, ɗuum ko ko yoɓetee. Wasiyaade e waasde wasiyaade fof poti. Ko oon bannge Ibnu Abbaas e seydu Bun Saabit e Abii Hurayrata e saafiyu njahri, etee ittatee ko e jawdi maayɗo oo. Maalik noon, wiyaani noon, o wiyi : ko maayɗo oo yo a taw ina wasiyatnoo so ronkitii walla maayii yo goɗɗo hijjonoy ɗum. So o wasiyanooki, so o ronkitii walla o maayii yo goɗɗo hijjonoy mo, hay huunde fotaani itteede e jawdi makko.
Hijjonoyde neɗɗo goɗɗo : kattannooɗo yahde laawol hijjoore caggal ɗum roŋkiti ngam ŋakkere cellal walla nayeewu ngonndungu e rafi, ɗuum hankadi waɗɗiima yo neɗɗo goɗɗo hijjonoy mo. Waɗi noon ko o lohii ngam nayeewu e ŋakkere cellal, oon hankadi wayi ko no maayɗo potnooɗo hijjoyde caggal ɗuum maayde joli e nder heen.
Saroriya e nder Islaam : (saroriya) ko nanndikinaade soori en, ɗum firti ko gorko jooɗaade wiya resataa tawa ina selli. Ɗuum lislaam jaɓaani ɗum, gorko foti tan ko resde, debbo foti ko reseede. Ko ɗdum tagi hono Ibnu Abbaasyo (MWM) wiyi: nelaaɗo Alla (MJKM) o wiyi: saroriya alaa e lislaam, neɗɗo fotaani nanndikinaade soori en, juulɗo celluɗo yamiraa ko yo res, so o hattanaani yo o teddin koorka ngam ustude ngena makko.
Hajjirde jawdi karmundi : won wiyɓe neɗɗo ina yoɓee e hijjoore so tawii laatiima jawdi ndi o hijjirta ndii ko jawdi karmundi, kono tan ko o doondiiɗo bakkatuuji wonande ko ɓuri heewde e annduɓe diina Lislaam. Hono Imaam Ahmadu ina yeddi ɗuum, ngam kanko Imaam Ahmadu, o wiyi : hay joɓdi ngootiri alanaa mo, etee ko ɗum ɓuri sellude e nder ko ari e hadiiseeje celluɗi : ngam fawaade e haala Alla ɗo wiynoo : Alla ko laaɓɗo, o yiɗaa so wonaa ko laaɓi. Naniraa ma Abii Hurayrata yo (MWM) ɗo wiyata : nelaaɗo Alla (MJKM) e mum o wiyi: “so tawii kijjoyoowo yaltii fayde hijjore etee o yaltidi ko e jawdi ndagiindi, so o loowii koyngal makko e alkabeere o waɗɗiima, o noddii, o wiyii “joomam mi nooti-maa-ma”, joomiraaɗo notoo mo to dow asamaan too wiya: “a nootaama, a malaama, ngam jawdi maa ina dagii, hay njooɓaari maa ina dagii e daabaaji maa fof ina ndagii, hijjore maa jaɓaama ko aldaa e bakkaat. So tawii o yaltidi ko e jawdi karmundi kala ko firlitaa heen ko ko harmi, so o loowii koyngal makko e alkabeere o noddii o wiyii: “joomi am mi nooti-maa-ma”, joomiraaɗo noddita mo noddoowo goɗɗo to asamaan too wiya “aan, a nootaaka, etee a malnaaka ngam kala ko firlitaa e hijjoore maa ina harmi, hay njooɓaari maa ina harmi e wonndude bakkatuuji”.
Jibriilu Muusaa Joop
