Eɗen nana ene wiyee « ndeereeru ko calɗi baasal,dimo ko jondiniiɗo ». Hannde, ene woodi e men ɓe paamaani ngol konngol walla tawi paamii mbaɗa ko wiyatee « paho nanataa ko haajaaka koo ». Ɓeen ngoni, joom en gite puniiɗe, ɓe njonetaake, fedde njiyi fof mbiyata ko maa naata e mum. Tawi ɓe nganndaa, gooto waawi waalde tan ko e wooturu.
Eɗen nana ene wiyee « ndeereeru ko calɗi baasal,dimo ko jondiniiɗo ». Hannde, ene woodi e men ɓe paamaani ngol konngol walla tawi paamii mbaɗa ko wiyatee « paho nanataa ko haajaaka koo ». Ɓeen ngoni, joom en gite puniiɗe, ɓe njonetaake, fedde njiyi fof mbiyata ko maa naata e mum. Tawi ɓe nganndaa, gooto waawi waalde tan ko e wooturu.
Waɗde so en ƴeewtindiima no feewi, maa en taw alaa ɗo joom mum waɗi ko maantinii. Yanti heen, ene gasa o tuumee naafigaagal walla nii o wona ɗuum. Mi waawaa wonde e pelle ɗiɗi haa e tati, won heen nii nay, mi wiya fedde heen fof yo mi addu miijooji moƴƴi tawa mi wuuranaaki hay heen wootere. Eɗen nganndi kay, haa e comci maa won heen ngol ɓurɗa horsinde saka noon ko a jeyaa. Sikke alaa ma a taw ko ko Maamuudu Gise wiynoo koo tan «won e pelle joom mum wonata toon ko keɗotooɗo, e ɗeya o wona pewjoowo nananaaɗo». Eɗen nganndi, ko heewi ene saaboo naatgol neɗɗo e fedde.
• Ene heen ko yiɗde naneede tan, haa teeŋti so tawii ndeen fedde ko nanaande waɗde kala nanaaɗo heen ko wonaa kanko hakkunde makko e mum heewaani welde ;
• Ene heen ko yiɗde ardaade, ko ɗuum waɗi keewi ko bonnitde gardiiɗo oo, sabu yiɗde oon ittee e waɗtee ɗoon ;
• Won heen kadi ko yiɗde dañal tan, ko ɗum saabii ene keewa sikkitaare e kalfinaaɗo ngalu oo ;
• won heen noon ko goongɗinde ko waɗatee koo tan ; ɓeen noon keewaani, nde tawnoo ko weli heewataa.
Ko yanti e ɗuum, Nuwaasoot tan, hannde ene waɗi pelle ɗe limoore mum en anndodtaako. Tawi alaa heen fof waɗoore ko seerti e ko ɗeya mbaɗata koo : mago, ñalɗi pinal, jaŋde, jeewte. Ko huunde moƴƴere kono ronkaama nii yoo ɗe njokkondir saka ɗe ngiirtondira, walla boom ɗe liggodoo hay sinno ko e dumunnaaji daɓɓi tan. Ene saabii ɗuum noon, ko kaalno-ɗen jooni koo, woni alaa jaɓoowo kawtal pelle waɗee so wonaa kanum ardii, walla tawa ko kañum fewjata ene rewee. Nde tawnoo mo woni fof yiɗi ko wiyeede « o mona». Waɗde fotii nde kaaldu-ɗen goonga. Kala jiyaaɗo hannde wiyata ko « fulɓe kay ndentaani » tawi kañum e hoyre mum so wiyaama « ndenten kono a ardotaako tan laawoto ». Yahdooɓe e mbedda noon, so mbiyii ndeggondirtaa maa cawndondira keƴdataa. Alaa e sago wooda keedɗo yeeso, heddiiɓe ndewa e mum. Gardiiɗo kadi annda ardoraaki ɓurde waawde e ardaaɓe ɓee, waɗi ɗum ardaade tan ko sabu ko nayi ɗi ngalaa gaynaako keewaani jofdude. Waɗde ndokken wasiyaaji :
• Tawde gooto waalata ko e wooturu, neɗɗo yo haaɗ e fedde wootere waɗa ɗoon ko barkini, ko nafata.
• Keewal pelle ene moƴƴi, kono yo gollodagol wood hakkunde majje, tawde kawtal weeɓaani.
• Neɗɗo ene waawi ligganaade fedde tawa ardaaki, waɗde mbaasen sikkude ko ardaade tan waɗata liggaade.
Tiiɗno-ɗen woto ndeer-ɗen ; kadi ngannden naneede fawaaki e ardaade. Fawii tan ko e waɗde ko nafata, ko yiɗaa.
Yoo Alla rokku en noppi nanooji e hakkillaaji paamooji, mbele leñol ngol yettoo ɗo njiɗ-ɗen yettoo ɗoo.
Malal Sammba Gise
