Woote ngasii, heddii ko liggey potɗo yahdude e nuunɗal e nanondiral. Sikke alaa, njeñtudi wooteeji ɗii jibinii duko e pooɗee-nduuree, sabu wooto e ceŋɗe pooɗondiratnooɗe ɗee fof hollude ko kañum woni e goonga. Kono tan, baɗtande fof, won gardiiɗo leydi ndii hannde. Mbiyen tan yo o ardoro jam, kono kadi yo o ardoro nuunɗal haa mo woni fof yiytoo hoyre mum e nder njeñtudi ngalu leydi mum ndi tawri taaniraaɓe mum, tawruɓe taaniraaɓe mumen.
Caggal oo duwaawu, eɗen mbaawi rokkude wasiyaaji caggal nde ciftin-ɗen won e teskuyaaji ɗi en ceeraani e waɗde. Wasiyaaji jowitiiɗi e ko kaalaten walla ko ngollaten ñalnde kala. En meeɗii siftinde ɗoo yoga e haalullaaji ɗi nanaten banndiraaɓe ene kaala. So en ndokkii yeru, heewii ɗo ko wiyatee e farayse nominasiyoŋ waɗaa, woni toɗɗaade won e yimɓe e golle laamu, tan nduken, caɓɓito-ɗen, ehno-ɗen.
Ko nii ɗum siforii : Batu jaagorɗe jooɗoto, caggal nde ko haaletenoo fof haalaa, ɓe kuccana toɗɗaade won e yimɓe e gardagol won e gollorɗe laamu. Ene heewi, so tawii safalɓe nayo toɗɗaama, ɓaleejo gooto toɗɗaama, mbiyen ɓe njinngii. Nduken kadi caɓɓito-ɗen, kolliren mette men, mbiyen ko en ɗawaaɓe e nder leydi men. Kono kadi, so tawii jaagorɗe njooɗiima toɗɗiima ɓaleeɓe nayo e capaato gooto, keew-ɗen wiyde ko « ɓee ko soodaaɓe ». Mbele en cikkaani ɗuum ko juumre ? Eɗen poti naamnitaade koye men, mbele katojin-ɗen ko e yo ɓaleejo toɗɗe, walla ko yo nafoowo toɗɗe ?
E ko cikku-ɗen, huunde e konngi Pulaar ene poti yuurniteede, sabu ene gasa tawa nde ɗi kaalaa ndee ko jamaanu mo nanndaani e jamaanu mo ngon-ɗen hannde oo. Eɗen mbaawi rokkude yeru e konngol biyngol : « ko bannde ñaami tuuti, ɓuri ko goɗɗo ñaami doli ». So bannde ñaamat tuuta kay, yo goɗɗo ñaam naftoroo, waasataa naftor maa ! Eɗen keewi kadi nande e leydi hee naamne ɗe njojjaani naamnaade. Ndokken yeru e toɗɗagol jaagorɗe laamu walla hoolaaɓe kuuɓal jaagorɗe.
So woodii e ɓee toɗɗaaɗo, naamnal gadotoongal naamneede ko « Holi to o jeyaa » ? Alaa naamnotooɗo « holi ko o waawi waɗe e ko o halfinaa koo, walla mbele omo nuunɗi, mbele omo jaɓɓoo, mbele omo nuunɗi e ko o jogori gollaade koo, walla mbele omo anndi wonaa koreeji makko tan walla diiwaan makko tan walla falnde makko tan walla wuro makko tan walla nii ɓesngu makko tan o laamanii ».
Sikke alaa, waɗi en haalde ɗum ko yiyde heen yeruuji keewɗi, sahaaji goynooji sabu mumen waasde haande. Njoofnirten tan ko siftinde anndunooɓe e anndinde ɓe nganndaano, ko heewi saabaade neɗɗo waɗeede jaagorgal walla rokkeede gollal laamu toowngal. Ko geɗe tati tan caabotoo. Ndokken yeru e miin kaaloowo ɗoo oo. Saabotoo mi toɗɗee e ɗee golle laamu toowɗe tan ko ɗee geɗe tati:
1. Ko mi ganndo, karallo, baawɗo gollal mum mo gardiiɗo leydi waawi tuugnaade e mum ngam golle mum peewa
2. Mi wonaa ganndo, mi wonaa karallo, kono ko mi ganndaaɗo, keɗanaaɗo e diiwaan mo njeyaa-mi oo. Waɗde so hoyreejo leydi waɗii kam ɗoon, maa mi naf yimɓe diiwaan oo haa mbeltanoo mi, mbele janngo so mi ɗaɓɓirii ɗumen wootande mawɗo leydi oo mbaasa gantinde
3. Mi alaa ganndal, mi alaa karallaagal, mi wonaa ganndaaɗo e diiwaan njeyaa-mi oo, kono ko mi gaddanoowo hoyeejo leydi oo kabaruuji, hay sinno ko boomooji. Kaalt-mi tan koko weli mo, hay sinno nafataa ɓesngu leydi ndii. Tawi woƴi mi tan ko « yo barme am neyɓu ».
Tonngiren naamnal: Holi e ɓee mo ɓur-ɗen yiɗde wonana en e sara mawɗo leydi ?
Malal Sammba GISE
