Ganndal e gollal Ñande alkamiisa 12 marse 2020, hiirde mawnde yuɓɓinaama he nder wuro Kahayɗi, tawi tammbinoo golle ɗee ko sagataaɓe wuro ngoo, anndiraaɓe diine e almudaagu. Sabu ko heewi e maɓɓe ko ɓiɓɓe almameeɓe e seeremɓe wuro ngoo. Miijo adano ngoo ummorii ko he Ceerno Aliw Yero Joob dowlirɗo Kaɓoowo e baasal cippiroowo e humambinnaagu, ɗanniyanke jooɗiiɗo to leydi Farayse. Nde o ari ɗoo e ngolɗoo laawol, o yiyondiri e Ceerno Usumaan Caam. O ɗaɓɓiri ɗum nde ɓe mballondirta e yuɓɓinde jeewte almudaagu e nder wuro ngoo. Mbele kamɓe ne ɗuum wona ballal maɓɓe e nder ndeen hare nde gooto kala haɓetee ngam riiwtude majjere e humambinnaagal. Nde ɓe nanondiri ɓe kollitoyi ɗum Ceerno Abuu Siraajo Soh gardiiɗo duɗal Hadaa iqal qur’aana, sabu kañum ne ina woowti noddude e nooteede e golle baaɗe nii. Ɓe kolliti ɗum kadi ko heewi e jinnaaɓe haa e moƴƴuɓe wuro ngoo. Takkusaan tawi boowal hakkunde wuro ( lollirngal hakkunde gure) heewii teɓ rewɓe e worɓe, sukaaɓe e mawɓe. Almameeɓe jumaaji e jamaaji, seeremɓe jannginooɓe haa nii e ngenndiyankooɓe dillooɓe to pinal walla e rajooji. Fedde Sayku Tijjaani e gardagol sokna Kaggu Sem e heewɓe haa nan-ɓe moƴƴere ndee tan nootii hayso tawii e imtidaani fof. Nde waktu oo yonti, ko Ceerno Usu Caam udditi golle ɗee.
Caggal calminaali tedduɗi ko hollude yimɓe ko ummini ɓe so addude ballal maɓɓe e nder nguurndam ɗam gooto fof anndi ɗam. So yimɓe ɓee mballii ɓe, ndarodiima e maɓɓe, eɓe njiɗi lewru fof hayso laawol gootol, wooda to ɗum waɗaa e nder gootal e leeɗe wuro ngoo. Mbele maa ɗum huuftidin jookli Kahayɗi fof. Ɓaadi faandaare ndee ko naftude jamaanu oo. Nde o joofni ko Ceerno Aiw Yero Joob ɓami konngol ngam yeewtande juulɓe ɓee. Tawi tiitoonde yeewtere ndee ko Ganndal e Gollal. Oo ceerno peɗɗitiiɗo ɗemngal, baawɗo silo e lelngo konngol fuɗɗii seerndude ɗee kelme ɗiɗi. O wiyi – Ganndal feccii ko e pecce ɗiɗi mawɗe. Ɗiɗi fof noon ko janngeteeɗi. Go’o, ganndal jikku, ɗuum toɗɗii ko nehdi aada e nehdi diine haa e denndaangal jikkuuji neɗɗo jogii e nder nguurndam mum ɗam wuuroyta e daawe ceertuɗe. Ko ɗoo o joldi e nder nguurndam neene Mariyam yummum Annebi Iisaa yoo jam e kisal ngon e makko.
No oon wonirnoo debbo moƴƴo nehiiɗo keewɗo gacce. Mo sabaabu neاdi mum e gacce mum ndokki ɗum dañde ɓure keewɗe. So en njonndiniima e heen ɗiɗi, ko jibinde annebi e iinnireede simoore e nder deftere Ɓuraana ndee. Tagi ceerno oo naatirde ɗoo, ko o yiyii e nder joɗnde ndee, rewɓe ina piiltoo worɓe fodde laabi tati. Yanti heen kadi ko e lewru marse wonaa. Balɗe nay tan ko 8 marse mawninanoo. Waɗde o ɗaccaani oon fartaŋŋe ɓenni. O teeŋtini ko needi e diine ngoni ngooroondi tafngo ɓiy aadama, no ngooroondi woniri jooɗorde huɓeere walla ɓalal jogorngal juutde balɗe. Ndeen noon yo ɓesnguuji nehe njannginee kuufee, ndewindee. Gila e ngonka mum en e nder galleeji ɗii, haa e no ngollirta geɗe mum en diiniyankooje. Njuulu, laaɓal e denndaangal geɗe ɗe Allah farli e dow neɗɗo, ɗuum gollirtee ko ganndal. Yoo debbo anndu ƴiiƴe e janaaba no laaɓirta, annda muddaaji mum haa no salligortoo. Kono gorko ne yoo tiiɗno daranoo ganndal daña no huufiri cuddiiɗo e ɓesngu mum. Ɗiɗi, o artii e jaŋde meccal gila e ko woni binndi haa e ko woni ñeeñal.
O teeŋtinii suka so heɓii duuɓi 30 pawɗi haa 40, ina foti tawa o waɗtii naftude. Ɗuum noon wonaa suka oo loowata hoore mum ndiin loowdi. Ko jinnaaɓe ɓee e renndo taariingo suka oo ndarotoo ndeen darnde. Jinnaaɓe mbaasa ɓooraade doŋngal farilla ngal Allah roondi ɓe ngal. Ko nafoore sinkata neɗɗo, yiɗna ɗum, horsina ɗum. O wasiyiima gooto kala ɗo darii e kala meccal waawi jogaade, yo wood ko golli. Renndooji mawɗi e tokoosi ndaɗondiri tan ko e janngude e jaɓde gollaade. Duɗal Hadaa iqal qur’aana ñaantirii joɗnde ndee comci nannduɗi ɗi kala sete ɓoornii. Bulaaji e haako ñebbe.
E nder yeewtere hee, sahaa fof dañat ko ɓe lommbi heen. Ɓe lommbii heen ciimtol nguurndam annebi men Muhammadu s.as. hakkunde makko e yumma Kadiija nde oon naatnata mo e njulaagu. Ɗuum fof ko e dow faandaare wiyde, neɗɗo kala asko e faayiida mo mbaaw-ɗaa jogaade, gollu. Ko caggal makko ko Ceerno Abuu Siraajo ɓami konngol, manti denndaangal banndiraɓe tawtoranooɓe, semmbini haala makko kaa teeŋtini ka. Ñaagii yimɓe ɓee nde naftortoo ko keɗii koo. Golle ɗee keewii faayiida no feewi sabu ŋarɗugol joɗnde ndee, haa e tawtoreede almameeɓe jumaaji e jannginooɓe. Ko noon jaayndeyankooɓe e hatanteeɓe nokku oo. Hade hiirde ndee fusde, tawi Hammadi Cammaa bismiima yimɓe ɓee leegal mum en e ko fayi arde. Kono ɗuum heɓaani laataade sabu rafi gonndaaɗo oo. Yimɓe fof ko yeedtuɓe haa yamiroore hesere.
Daawuuda Sammba Ndonngo
