Haaliyanke gooto meeɗii wiyde « Hakillaaji renndo ko mawɓe, faaro mum ko rewɓe, kono doole mum ko sukaaɓe ».
So tawii ko to bannge nguurndam, dawrugol, renndo, faggudu walla Pinal, hakke ko ko kala innama aadee foti rokkeede haa timma, mbele wuura nguurndam moƴƴam, ngondu ɗam e ndimaagu. Sabu ko hakke rokkata mo woni kala hurum e fartaŋŋe waawde addude ballal mum e ɓamtaare renndo mum, nokku mum haa e leydi mum.
Kono ellee wonaa yimɓe ɓee fof nganndidi ko woni hakkeeji mumen, haa teeŋti noon e wiyateeɓe roofolɓe ɓee, tawi rewɓe e sukaaɓe ko heen njeyaa. Nde tawnoo ko yooli hakkeeji maɓɓe ene newii, te so ɓe mballaaka, ɓe mbaawaa yooltude ɗi. Ko teskaade ɗuum addani pelle ɗe ngonaa laamuyankooje daraade ngam heblude e hirjinde renndo ngoo mbele gooto fof annda hakkeeji mum, waawa reende ɗi e yooltude ɗi so ɗi njoolaama, tawa ko e kuutoragol hakkille, woni tawa fitina alaa. Kono kadi anndinde ɓe fotdeeji maɓɓe fayde e renndo maɓɓe, fayde e nokku maɓɓe, fayde e leydi maɓɓe e fayde e aadeeji hono maɓɓe, ɗo mbaawi wonde fof. Ko ɗum jeynoo sabaabu heblo waɗaango to ɓoggee e darorɗe lewru Deesaambar. Hebllo waɗaango e daawe ɗiɗi.
Daawal gadanal ngal toɗɗii ko rewɓe dillooɓe e pelle biyateeɗe koppe, ɓe darnde mumen to bannge faggudu e nguura galleeji ɗii maantini hannde. Sikke alaa, hay sinno hannde ngonka kaa ene fuɗɗii waylaade wonande teeruuji ɗii, en kumpaaka, rewɓe ene kaɗaa ko heewi e hakkeeji ɗi potnoo heɓde. Ene heen, hakke fewjideede so tawii won ko foti feewneede e nokku mo ɓe nguuri oo, gila e faggudu, renndo, cellal, haa teeŋti e dawrugol.
Daawal ɗiɗaɓal ngal toɗɗii ko sukaaɓe. Ɓee sukaaɓe ene poti huufeede, laabi moƴƴi holleede, sabu en kumpaaka, hannde no aduna oo wayi mettude e weñaade. Caɗeele aduna e baasgol gollaade ngaddanii won e maɓɓe yiɗde ullaade e ladde hay sinno nganndaa to payi. Woɗɓe nana coorii jeereeji e galleeji ene ƴefta ko njeyaa. Woɗɓe nana nii kuutoroo kaɓirɗe gaañooje ngam heɓtude kaake janane.
Won wiyooɓe ko sabu nehdi ngaadanteeri ndii nattii. Woɗɓe takki ko karalle kese ɗee, kono so en ƴeewtindiima, maa en paam ko waasde janngude tan. Jaŋde noon wonaa tan yahde duɗal. Sabu jaŋde mecce ko jaŋde. Yanti heen ko en ɓulnotaako ngam fewjude gollorɗe. Gooto fof tan fadi ko haa rokkee palaas e gollorɗe laamu, tawi ene waawnoo fewjude gollorgal mum ɗo waawi nii gollinde hono mum.
Ɗuum noon ɓurata yaawde ko so tawii dente, pewjidal e kaaldigal ene ngoodaa. Gooto fof so addii huunde, maa wood ko mbaɗ ɗen heen ko nafata. Sabu ene wiyee «so gabble tawtii gabble ngoɗkon ngabbiima heen tan muudo yonat». Kono ene gasa tawa ko hoolaare kadi woni ko woodaani hakkunde men. Eɗen nganndi, hay sinno won pellitɗo waɗde ko oƴƴi ne, ko hoɗdiiɓe e jiydaaɓe keewi yamminde ɗum. Yoo Alla faabo en, itta en e kaa ngonka mettuka, kaaɓniika.
Malal Samba GISe
