Ɗoo njahratno-ɗen he tonngoode 198 : Wutte Aawaja. Aawaja meeɗii finde subaka o noddi yimɓe wuro maɓɓe o wiyi ɗum en mbiɗo yiɗi kettanon mi wutte bagi bukki, yimɓe wuro ngoo njooɗii njeewtidi no wutte o feewnirte haa ɓe nanondiri eɓe mbaawi hettande mo wutte, kono kettugol ngol mudda mum ko hitaande timmunde nde fuɗɗoo gasde. kanko ne o wiyi njobdi wutte oo ko maa timma hitaande nde o yoɓa. Wutte oo, caggal ɗuum hettaama, o ɓoornaama wutte oo, caggal nde o ɓoornaa wutte oo, o yalti wuro ngoo ngam yiiloyaade ko o yoɓiri mo. O woni toon ko juuti o dañataa ko o yoɓiri, o artataa ngam o suusaa ñamaande, etee yimɓe ɓee njiɗii heɓde jawdi mum en kono cuusaa abbaade mo. Kono Annabi Nuuhu ina yaakorii ko kanko tan waawi addande ɗum lekki ki anniyii waɗirde laana, ka yamiraa yo feewnu kaa…
Njokken …
Hono Anaka, yummum Awaja, ko debbo mo hono mum weeɓaani yiyde e bonde ŋari. Kadi, ko o bileejo baawɗo mbileewu e yonta maɓɓe. Ko oon jibini Aawaja. Nde o jibini ndee tan, ɓooyaani caggal ɗuum o maayi. Ko caggal ɗuum geno lonngini annabi Nuuhu ko Aawaja tan waawi addude lekki potki waɗireede laana kaa. Ngam ko o neɗɗo timmuɗo, keewɗo doole mo hono mum alaa e winndere ndee, ko o tagoore mawnde sanne. Ngam njuuteendi darnde makko ko teemedde jeegom diraa e diraaji ndeen. No njuuteendi ndii foti nih, ko noon kadi njaajeendi ndii foti, haa woodi wiyɓe nde ƴero ɗuufaan ari ndee, ɗum ronki yoolde mo, ɗum haaɗi tan ko e balabe makko. E wiyde annduɓe, so o jooɗiima dow haayre, so o fooccii junngo makko e nder maayo, omo waawi nanngude toon liingu, o juɗira ngu caafal naange. Ɗuum ko so o fooccii junngo makko dow. E wiyde winndiyankooɓe gooto, so o sekanii yimɓe wuro, o daroto e dow haayre tan, o soofa e dow yimɓe wuro ngoo, kamɓe fof ɓe njooloo. Hono no winndiyanke kisaayi wiyiri : ndeen Geno longinii annabi Nuuhu (JKM) wonde waawi addande ɗum lekki kii tan, ko Aawaja, etee oon woni ko to nokku ina wiyee Kuufo, e nder leydi Iraak, sara Hayrata, Hayrata noon woɗɗaani Bagdaad laamorgo leydi Iraak. Annabi Nuuhu, ari e Aawaja, o naamndii ɗum yo roondono mo lekki ki o yiɗi waɗirde laana kaa. Aawaja wiyi mo : mi roondantaako ma lekki kii so wonaa ñamminaa-mi beɗi mburu haa mi haara. Laatiima ngaan saanga, annabi Nuuhu jogii ko beɗi tati mburu gawri, o sorti heen mbeɗu o totti ɗum Aawaja, o wiyi ɗum ñaam. Aawaja jali haa herkiti, o wiyi Nuuhu : hay sinno a addii mburu ko ina fota e ndeeɗoo haayre, ɗum haarnataa kam, alaa ko haali ngelɗoo beɗel, hay mbeɗu nguu kadi koko feccaa e hakkunde. Nde Annabi Nuuhu anndunoo ko o jawɗo tan, wiyi mo : so aɗa ñaama fuɗɗoro innde Geno waasataa no o waɗiran maa. Kanko Aawaja o wiyi innde geno jom yurmeende. Caggal ɗuum o ñaami feccere ndee. Annabi hokki mo feccere ɗimmere ndee, o ñaami heen seeɗa o haari, o ronki jokkitde ɗum, e dow kattanɗe Geno. Neɗɗo biynooɗo hay sinno mburu addaama ko ina tolnoo e haayre maɓɓe, waawaa haarde ɗum, caggal ɗuum ñaamii mbeɗu ngootu e feccere tan haarii, ɗum ko baawɗe e kattanɗe Geno. Caggal ɗuum, Aawaja ƴetti lekki kii kala kañum gooto, hay gooto wallaani mo roondaade, ummoraade Kuufa, o nawi ki to wuro Hayrata, o tawi ɗoon annabi Nuuhu, o fukki lekki kii e yeeso mum. Annabi woni e miijaade hol no waɗtirta kiiɗoo lekki laana. Omo haalda e hoore makko, omo wiya : ee Geno hol no mbaɗtirat-mi kii lekki haa mi daña heen laana ? Ɗoon e ɗoon Geno lonngini Jibril (JKM) yo yaacco yaha toon janngina mo no o feewnirta laana kaa. Ɗum laatii hankadi annabi Nuuhu ina seha alluuje, omo ɗakkondira ɗe, omo yulira ɗum pontooje njamndi, ko noon o woniri haa laana kaa fuɗɗii feewde. O waɗi hoore ndee no ɓalndu Ɗaawuus nih, ɗum ko ndiwri njooɗndi so wiifni laaci kii wayata ko no mbeɗu nih. O siŋki ka, o waɗi ka taakawuuji ɗiɗi, won wiyɓe ko tati.
Hono ibnu Abbaas (JKM) wiyi: laana kaa njuuteendi mum ko ujunere diraa, njaajeendi ndii ko teemedde jeegom diraa, tooweendi ndii ko teemedde tati diraa. E nanallaaji, hono kanko annabi Nuuhu, o dariima e golle laana kaa capanɗe nay hitaande haa leñol makko waɗti jalkitde mo, ina mbiya : aan kay jooni a woppii annabaagal ngal, a wontii labbo.
Hono Kisaayi wiyi : leñol makko ngol kadi mbaɗti ko ummaade pecce jamma ina nduppa lekɗe makko ina mbeddoo e laana makko kaa jeynge nder pecce jamma. Jeynge ngee ronka liggaade no ɓe njiɗiri nih, ɓe mbaɗti wiyde : eeh, ɗum ko mbileewu Nuuhu tan wayi noon. Ndeen laana kaa feewii, heddi hankadi ko omo weltina ɓe laana kaa gasii, e wiyde winndiyanke Kisaayi : ko ɗoon Geno lonngini annabi Nuuhu yo feŋ pontooje e banngeeji laana kaa nay, e kala heen ɗo ponto woni, e ŋeña ɗum, o waɗa heen no annama yiytere nih. Nelaaɗo Geno Nuuhu naamndii Geno toowɗo oo ko ɗum firti ? Geno joofanii mo wonde nelaaɗo goɗɗo ina aroya ina wiyee Mohammed, ma ar tawa ina wondi e worɓe nayo wallidiiɓe. Ko ndeen Geno lonngini annabi Nuuhu ɓeeɗoo worɓe ngoni : Abuubakiri, Umar, e Usmaan, Aliw ɓii Abaa Ɗaalib. Caggal ɗuum Geno annabi Nuuhu waɗi ko Geno yamiri ɗum koo. Ko ngaalɗoon gollal laana kaa waɗtindii, ko ɗoon ka gasiri feewneede. Refti heen ko Annabi Nuuhu ñaagii joommum, o wiyi : caggal ɗuum kaawisaaji njalti e laana kaa, ngam sawtawol haala yalti e makka yimɓe ina keɗii, e wiyde laana kaa : deweteeɗo alaa so wonaa geno, ko kañum woni deweteeɗo gadano e battintooɗo, miin kaaɗoo laana, oon mo joli e am daɗa, oon mo salii jolde e am halkoo. Ko ɗuum annduɓe mbiyi ko geno haalni laana kaa, ngam nde ka haali ɗuum ndee, alaa jiyaaɗo nder makka. Ko ɗum addani ɓe wiyde ko geno haalni laana kaa. Refti heen ko annabi Nuuhu wiyi ɓe : jooni kam, ma a taw on ngoongɗinii ? Ɓe mbiyi mo: eh, ɗum ko ñenngi maa tan ! Caggal ɗuum Geno longini annabi Nuuhu yo taƴono ɓe tikkere, wonande oon goofɗo mi, caggal ɗuum geno waɗii e laana kaa doole tolniiɗe e lebbi jeeɗiɗi wonande laana kaa, ko ndeen geno wiyi : yo o waɗan laana kaa loonde mooftoore ndiyam mbelɗam. Refti ko geno jippinani annabi Nuuhu ñaayre mawnde ɗelkoore waɗnde fooyre no annama naange nih, ngam yeeynoraade nder laana kaa, e kadi ende holla ɓe waktuuji jamma e ñalawma. Refti heen ko annabi Nuuhu sakkitinii joommum ngam hijjoyde joom makko sakkiti mo ɗuum, o fokkiti o yahi Makka, leñol makko ngol nganniyii duppude laana kaa caggal makko. Ko ndeen geno yamiri maleykaaji yo ƴettu laana kaa ɓamta ɗum dow hakkunde leydi e asamaan, etee e nder kaawisaaji geno nde laana kaa ɓamtetee ndee, banndiraaɓe ɓee fof ina ndaara haa ka wirnii gite maɓɓe e kattanɗe geno.
Ine jokki …
Jibril Muusaa Joop
