Ñalnde 19 abril 2021, elikopter (elikopteer tokooso) ngel ɓeeynirka Perseverance nawornoo to Mbaañ, diwii.
He tonngoode 199 Fooyre Ɓamtaare, en kaaliino ko faati e ɗanle faade tagofeere Mbaañ (Mars), haa teeŋti noon e juuragol toon ɓeeynirka Dental Dowlaaji Amerik (DDA) mbiyeteeka Perseverance ñalnde 18 feebariyee 2021. Kaan ɓeeynirka Perseverance ine nawornoo toon elikopter tokooso (elikopter). Eɗen nganndi, neldude laana ummoraade e Leydi, yaha haa yettoo Mbaañ, juuroo toon, ko caɗeele teeŋtuɗe, sibu haa e sahaa hannde oo, ko DDA tan heɓi waɗde ɗum. Kono, hay ɓeen cuwaano tawo diwnude huunde dow tagofeere woɗnde ko jiidaa e Leydi ; ko ngol woni go’o ko aadee ine hattana waɗde ɗuum ! Elikopter mo Perseverance nawornoo toon oo, diwii seeɗa laawol gadanol dow Mbaañ ñalnde altine 19 abril 2021.
Kabaaru oo jaɓɓoraa waɗde ko kelle e kuljinaali nder saal ɗo annduɓe ɓee padnoo anndude mbele maa laanel ngel hattan diwde walla alaa. Jaayɗe winndere ndee kala tawi ine padi he anndude ɗo joofata. Kañje kala eɗe kawri e wiyde wonde « elikopteer Ingenuity naatii daartol sibu diwii dow Mbaañ !». Annduɓe Nasa mbiyi « eɗen mbaawii wiyde hankadi wonde aadee diwnii laana motoor he dow tagofeere woɗnde !»
Ko hedde waktu 7 e hojomaaji 34 subaka, laanel ngel weeyi fotde meeteruuji tati tooweeki, ka deŋi ɗoon fotde leƴƴanɗe 39, hade maggel juurtaade he wertallo Mbaañ. Annduɓe, e yeeɓooɓe mbaawii rewindaade ŋaddet he nder Internet neldugol keɓe diwgol ngol feewde Leydi, ummoraade to Mbaañ, ɗum noon keɓe taƴɗe 278 miliyoŋ kiloomeeteer, waktuuji seeɗa caggal diwgol ngol.
Ko ñalnde 11 abril elikopter-yel ngel fotnoo enndude diwde, kono ɗum dirtinaa haa 19 abril, sibu caɗeele teskanooma he laanel hee e nder hoolkiso sakkitinoongo waɗeede ngoo. Diwnude huunde he dow Mbaañ, ko huunde saɗtunde, sibu weeyo Mbaañ ine hoybi no feewi, tekkeendi weeyo Leydi ine sowoo ɗum laabi teemedere (tekkeendi weeyo mbaañ ko 1% tekkeendi weeyo Leydi). Ndaa ko maa bibje laanel ngel nduña henndu weeyo nde mbaawa suutde teddeendi. Dow Mbaañ, bibje ɗee ndañataa « ko nduñi » no feewi (ɗo ɓaggii) haa mbaawa suutde teddeendi. Ko ɗuum tagi, ɓaaƴo ngoo fof e leefde to Mbaañ too, ko maa karalleeɓe NASA tafi laanel koyngel no feewi, ngel njaaweeki jirlagol bibje mum ɓuri (to woɗɗi) jirlagol bibje elikopter gaadoraaɗo, nde ɗum aaɓnoo.
Ko waɗi koo yerondiri ko e diwnugol gadanol laana motoreewa (ka motoor nawata) he dow Leydi men ɗoo ñalnde 17 desaambar 1903. Ko musiɓɓe Wright en ngollinoo ɗuum. Ingenuity ina nawornoo taƴel bagi ittangel e kaan laana motoreewa ka ɓe idinoo diwnude he dow Leydi duuɓi 120 jooni. Ngam teddinde ɓeeɗoo Wright en, boowal ɗo elikopter-yel ngel diwri he dow Mbaañ ɗoo, inniraa ko « Wright Brothers Field », hono « Boowal Musiɓɓe Wright ». Kono tan, eɗen mbaawi wiyde ko kewi ɗoo koo, hay so ɗum fooɗtaani hakkillaaji ko ɓuri heewde e yimɓe, ko daawal mawngal kadi aadee tacci he nder njiylawu mum gannde dowrowe, sibu hay yamiroore diwgol ngol ummorii Ingenuity ko he Leydi men gaa, hay so tawii noon caggal ɗuum ko kanngel diwni hoore maggel, caggal nde ngel ɓetani hoore maggel ngonka maggel he dow ɗo ngel juurii ɗoo.
NASA ine heblaninoo geɗe nay (4) : fof feewa ; feewa seeɗa, wooda ko ŋakki, walla galla. Jooni, ɓayri fof wayii no yiɗiranoo nii, daawe goɗɗe ɗee ine mbaawi yaaɓaneede.
Nii woni, ñalnde alkamiisa 22 abril Ingenuity diwii kadi. Kono konndirooɓe wonɓe e leydi ɓee, won ko mbayli he diwngo ngoo : ngolɗoo elikopter-yel ngel diwii fotde leƴƴande 50, tee yahii haa meeteruuji 5 tooweeki, kadi ngel yahrii sawndo. Ñalnde alet 25 abril ngel diwii tataɓol fotde 80 leƴƴannde, ngel woɗɗitiima ɗo ngel diwnoo ɗoo fotde 50 meeteer. Kono ngel ronkii diwde nayaɓol ngol, ñalnde alkamiisa 29 abril ndee.
Kono, ñalnde aljumaa 30 abril 2021 ngel diwii laawol nayaɓol ɓurngol juutde e gadiiɗi ɗii, sibu ko 266 meeteer nder 117 leƴƴannde. Faandaare ngolɗoo diwgol nayaɓol ko teskaade nokku ɗo ngel waawata juuraade angel hisi. Haa e sahaa, kala nde ngel diwnoo, ko maa ngel arti ɗo ngel wonnoo ɗoo. Kono ɗoo e yontere (tuggi diwgol joyaɓol ngol), so ngel diwii, ngel ruttotaako, ngel arditto Perseverance.
Hay sinno haaɗii ɗoo, ko ɗaminanoo koo heɓaama, sibu ko paandaale tati (3) teeŋtuɗe ndottanoo ngam anndude mbele miisoŋ oo yuumtii walla alaa :
• Dallinde wonde diwde dow Mbaañ ine aaɓnoo (ɗum hoolkisanooma duuɓi 6 jooni dow leydi tawa ko he ngonka Mbaañ) ;
• Diwde dow Mbaañ : waɗaama ñalnde 19 abrill ndee gadanol ;
• Waɗde ko ɓuri ko hoolkisanoo he dow Leydi koo : ɗuum waɗaama nde elikopter-yel ngel diwi laawol mum tataɓol ndee.
MiMi Aung, gardiiɗo eɓɓaande Ingenuity ndee wiyiino, caggal diwngo tataɓo ngoo wonde : « So en njettiima he laawol nayaɓol, joyaɓol, hankadi ngonaten ko e fijde ». « njiɗ-ɗen ko nawde laanel men ngel haa e kaaɗtude kattanɗe mum ».
Ko waawnoo heen fof, so heewii, he nder lewru, hoolkiso Ingenuity koko dartintee, ngam woppude Perseverance toppitoo gollal mum ɓurngal teeŋtude ngal, so yiylaade ɓarakke nguurndam dow Mbaañ !
Bookara Aamadu Bah
