Pulaar ene wiya « ko maayɗo tan booraa ». Ko haalaa fof noon, walla ko waɗaa, won ko saabii ɗum, so en njejjitaani. Sikke alaa, tawde bojji ngartirtaa, ɓinngu moƴƴaagu artirtaa, yooɗde, yonteede e jogaade ngalu peewnittaa, woodani en tan ko duwanaade maayɓe men « yo Alla yurmo ɓe yaafoo ɓe, haarna ɓe aljanna, waɗta barke maɓɓe e ko ɓe ɗali ». Kono ene moƴƴi, ko adii ko mboɗo jokka, mi arta e ko saabii ciftorgol mi ngol konngol « ko maayɗo tan booraa ».
Eɗen nganndi, maayde, ɗo hesɗi ɗoo, yiɗɓe ngoyat, añɓe ngoykinoo. Nde tawnoo haalooɓe kaalii kaaltii e ɗemɗe aduna ɗee fof, haa kala leñol ngol nan ɗen ɗemngal mum, eɗen tawa toon ngol konngol «kala mo ngonka laatanii jamalun, won dañirɗo kaan ngonka jam mum». En katojinaani e yeruuji keewɗi, sabu naange suuɗirtaake newre, ko hono noon kadi tame waasirta faloreede henndu. Ko wonaa ɗuum koo, won ko teski ɗen e nder ngol leñol ngol haaliyankooɓe yiɗɓe payka ñeñooɓe konngi keewi siforaade «mbiy mi, wiy mi e wiymaa mi». Haa teeŋti e jibinannde Muritani fof, wuurɓe he leydi hee e ɗanniiɓe fof.
Ɓeen ɓe nduwani ɗen yoo Alla waɗ jaaƴnde e jiydal, kanum e kumtal haajuuji haa ɓe ɓaara ɗo malaa. Sikke alaa, hannde, hay gooto humpaaka caɗeele kawranooɗe e duuɓi ɓennudi ɗii, haa nii e ko sakkitii. Mi teskiima, hitaande fof, gila e facebook, whatsApp, haa e laylayti renndo goɗɗi, ene waɗa sahaa, hakke balɗe sappo, alaa ko yiyatee, alaa ko nanatee, so wonaa woondu. Bojji ɓe jinnaaɓe mumen mbaraa walla mbaɗaa ko haanaani, bojji ɓe worɓe mumen leeɓtaa, koynaa, haa pittaali mumen njahori heen. Kono kadi bojji « araani abboo en », bojji « Sammba noddaaka nootii en », bojji yiilotooɓe innireede « ngenndiyankooɓe », woyooɓe e dumunna balɗe sappo, nduɗtoo e fijirde, jaleeɗe e yiilaade ballal ɓe ɓe takki kanum en mbonni ko boni koo, haa saabii bojji ɓe ngyata ɗii.
So tawiino en njaɓno haaldude goonga, ko aldaa e jinngol, aldaa « mi haalataa sabu oo emin njiidi », maa en taw, ellee won e men ngoyirta tan ko ngam humtude haajuuji mumen, ngam feewnude nguurndameeje mumen e ɗe ɓesnguuji mumen. So mi hulaani, mi wiya ko ɓeen ngoni ɓe njiɗaa caɗeele goyeteeɗe ɗee ngasa e leydi. Ɗum noon ko tuugnaade e konngol ciftinno ɗen dow, biyngol «kala mo ngonka laatanii jamalun, won dañirɗo kaan ngonka jam mum». So wonaa ɗuum kay, holi ko haɗi liggoro ɗen hakkillaaji, mbele kala nde wiyaa noogaas e jeetati lewru Noofaamburu arii, enen ne njaggiren ɗum juulde ?
Ɗuum woni, ko naamnaa koo heɓee. Woni, maayɗo e maayraaɗo fof keɓa hakkeeji mumen. Keɓira ɗum tawo anndude baranɗo ɗumen walla pawjunooɗo warngo e leeɓte jinnaaɓe walla worɓe mumen. So ñaawete, so yaafete ne, baɗɗo, baɗaaɗo e baɗanaaɗo fof kuccondira. Hay so juuɗe lommbodiraani kam, gite potta, kunuɗe kaalde, mo woni kala rokkee hakke mum ko aldaa e mone, aldaa e jinngol. Ene gasa, so tawii fof rewii laawol, maa ngartu e ko maɗo oo wiynoo, ko saabii rewaandu ene willa laasi. O wiyi, ndu wiyata ko « yoo ko ɓenni ɓennu ». E ngaan sahnga, maa hakkillaaji ndeeƴ. Ko fayi arde hebanee, mbele ko waɗnoo waasa waɗtude. Ɗuum noon dañetaake e « hooram-hooram ». Dañetaake ɗo gooto fof yiilotoo tan yoo haaju mum humto, hay so hakke keddiiɗo oo ene yooloo. Ɗo won heen nduwotoo « yoo caɗeele mbaɗ sahaa e sahaa fof woto mi waasde ko ndañnoo mi he sahaa nde kaari e kaari ndañi caɗeele ndee ».
Yoo Alla rokku ene jogaade noppi nanooji e hakkillaaji paamooji. Mbele ceernden goonga e fenaande, mbaasen wonde duppooɓe haa royta nanndikinoo e arɓe ñippude, walla ɗeɗɗooɓe haa maaya nduttoo ngara jenaysa.
Mboɗo rowira yaafnaade banndiraaɓe janngiyankooɓe ɓee fof. Sabu waasataa ɗo taataa, ɗo tooñaa, ɗo mallaa walla nii ɗo ñiŋaa tawa wonaa e teyaaɗe. Bdewtintu mi heen ko duwaade « Yoo hitaande 2021 yahdu e caɗeele men fof, 2022 arda en jam, kisal, ɓamtaare duumiinde. Alla juutna balɗe moƴƴina baɗtande, tawa ene yahdi e cellal e kisal e kumtal haajuuji dewirɗi Alla jokkirɗi enɗam »
Malal Sammba Gise
