Mi meeɗaani tawo laamaade hay leegal saka leydi. Kono mi yenanaama kam jappeere laamu ndee ene foti ɗaatde e welde jooɗaade. Ko Alla tan noon anndi, holi dakamme e jarabi mo waɗi e ndee jooɗorde, haa jooɗiiɗo fof ene saloo ummaade, won heen nii kadi, so njiɗii jooɗaade e mayre, ndewataa ɗo kuule mbiyi yoo rewe ɗoo, keewi ko ƴeftude petelaaji, jarana ɗumen « warde e wareede fof ».
Leydi amen Durmam Daƴƴel, ene njahra hannde e laamɓe sappo. Woppuɓe heen laamu tawi mbaawnaaka ko ɗiɗo. Heddiiɓe ɓee fof keewi ko dergiteede, walla mbaawnee yo ngoppu, walla wooda ko heɓtii ɗumen.
E nder leyɗeele koɗdiiɗe Durmam ɗee kadi, ene waɗi ganndiraaɗe demokaraasii, ɗo koninkooɓe nganndi, njaɓi, ko woni golle mumen. Waɗde alaa meeɗɗo nande ɓe ndillii, saka ɓe mbiyii eɓe keɓta laamu. Kono dee, won heen, ngam jooɗaade ko diwti lajal taƴananoo, keewi ko waylude kuulal doosgal leydi biyngal « piilaaɗo lefol laamu, foti laamaade ko duuɓi nanngam. Te alaa potɗo fiileede ko ɓuri laabi ɗiɗi, hay sinno aduna fof seediima ɓesngu leydi ene yiɗi ɗum ». Omo waawi noon, so leppi o taƴananoo timmii, o ɗalda goɗɗo laamu, so oon timminii o arta jeyeede e ƴamtooɓe.
Goɗɗum ko haawnii, ko wiyeede leydi waɗi ko yimɓe ɓe keeweendi mumen woni miliyoŋaaji sappo innama aadee. Tawi wootoyta heen tan ko miliyoŋaaji nayi neɗɗo. E nder ɓeen kadi, laammotooɗo oo hatojini tan ko e miliyoŋaaji ɗiɗi neɗɗo, pawɗi huunde seeɗa. Woni ko mbiyaten « teemedere neɗɗo fof, ko cappanɗe joy e goo o hatojini ».
Firti ko miliyoŋaaji jeetati heddiiɓe ɓee cuɓaaki mo. Kono haɗataa o laamoo. Ene jeyaa e golle makko, wallude ɓesnguuji ɗii no kisiri, no koɗiri koɗki moƴƴi ɗuwoowi e toɓo, e jaangol e ngileeki. Ene e golle makko kadi wallude ɓesnguuji ɗii no ñaamiri haa kaara. No njanngiri haa ceera e majjere. No liggorii haa ndaña ko cuurorii e ko cuurdi ɓesnguuji mumen. No cafrorii haa cella. No ndewiri diine mumen haa sella. Sikke alaa noon, mo hisaani hakkille wonataa e mum. Waɗde oon heyɗataa saka naamnoo ko ñaami. Tee eɗen nganndi mo ñaamaani sellataa. Mo sellaani dewal mum Alla timmataa.
Naamnal ene ɗoo : « holi e ɓee fooɗantooɓe leppi laamuuji meeɗɗo arde tan huuɓni ɗee geɗe fof »? Miin dee mi alanaa ngal naamnal jaabawol. Sabu leyɗeele ɗe nganndu-mi ɗee, subaka fof mboɗo nana goytaali ɓesnguuji mumen. Gila e rajooji, teleeji, jaayɗe binndeteeɗe haa e laylayti renndo. Ko ɗum waɗi, ene moti anndee « mbele fooɗanaade lefol laamu ko mbele so neɗɗo oo fiilaama waawa ligganaade ɓesngu leydi mum ? Walla mbele ko ngam tan hebbinde jeyba mum e ka kala ɓadiiɗo ɗum, jaɓanɗo ɗum, mo alaa ko miijotoo, ko haalata, ko waɗata so wonaa ko welata ɗum »?
Malal Sammba Gise
