Beeywe (satelitaaji) lesɗuɗe ko kañum en ngoni hannde calɗi jokkondire nder aduna hee; ko kañje keɓnata nokkuuji joñiiɗi ɗii enternet, ɗi mballita kadi newnata golle GPS*, ɗi ɓeyda kattanɗe ndeenka. Kono kañje fof e heewde nafoore, ɗee beeywe ine ngondi e teppol to bannge karallaagal : ɗe kattanaani toppitaade ko ɓuri kuutortooɗo (kuutoro) gooto he nder laylaytol jubbi (antenaaji) gootol. Ko ngol teppol waɗi, alaa e sago gollirɗe ɗee werlaade satelitaaji keewɗi. Ko ɗuum ɓeydata cogguili ɗii haa ɓurta, ɓittina weeyo kadi.
Ɗuum addani wiɗtooɓe to jaaɓihaaɗtirɗe Princeton e Yang Ming Chiao to Taywan sakkitde feere hesere nde alaa ɗee caɗeele fof, ɓeydoo moƴƴinde e ɓooynude kadi jokkondire dewrooje he satelit.
Satelitaaji lesɗuɗi ngonɗi hedde 160 haa 2 000 kiloomeeteer dow leydi, ine keewi nafoore to bannge jokkondire jaawɗe. Ɗuum noon ko sabu ɓallagol majji leydi, so ɗi ƴeewdaama e satelitaaji deŋɗi, ɓurɗi woɗɗude. SpaceX e Starlink kuutoriima ɗee ɓure ngam huuɓnude enternet waamo mawngo (haut débit) he nder diiwe joñiiɗe; ko hono noon kadi wonande eɓɓaande Amazon inniraande Kuiper. Eɗen nganndi kadi, Siin ine jogii eɓɓoore ñukke-ɓuje koode.
Satelitaaji ɓadiiɗi ɗii noon, caɗeele mum en, ko mbaawi jokkondirde tan ko he kuutortooɗo gooto, e laylaytol jubbi (antenaaji) gootol. Ɗum noon, so ɗaɓɓooɓe sarisaaji jokkondiral keewii, alaa e sago, maa wonii ñukke satelitaaji goɗɗi neldee, walla huutorɓe ɓee poŋtanee laylayti jubbi (antenaaji) goɗɗi keewɗi. Wootere he ɗee peeje ɗiɗi ine waawi waɗeeɗe e sahaa daɓɓo, kono toppitagol mum ine tiiɗi to bannge njaru e huufo.
Feere SpaceX ndee ko neldude ujune-ujune satelit he yirlo lesleso ngoo (yirlo ɓadiingo) ngam waɗde laylaytol winndere. Starlink ine jogii ko ine abboo e 6 000 juɓɓule jirlotooɗe, kadi ine anniyii sosde ujune goɗɗe. Ko goonga ɗumɗoo ine waawi huuɓnude sokla yimɓe fof, kono ine tiiɗi to bannge karallaagal e ngalu. Berlagol e kuufgol satelitaaji ɗii ine tiiɗi, kono kadi won no ɗi keewirta he weeyo, eɗi mbaawi waɗtude buɓɓondirde.
Ko ɗee caɗeele ngaddani wiɗtooɓe ɓee sakkitde feere hesere, so “feccitaade caafal onndooji rajo ɗii” he caafe keewɗe. Oon sahaa soklaani foŋtude jubbi kesi, huutorɓe heewɓe kadi ine mbaawi huutoraade laylaytol jubbi gootol, tawa kadi soklaani neldude beeywe goɗɗe.
Yeru, e sahaa hannde oo, ko fotde 80 satelit mbaawi huufde wertallo fotngo e Dental Dowlaaji Amerik. So feere hesere ndee huutoraama, 16 satelit ine njona. Kiiso-ɗaa ngowaari ndañeteendi heen : peewnugol e lottugol beeywal gootal ine ɗaɓɓi miliyoŋaaji keewɗi dolaar. Yanti heen maa ɗum ustu ɓittondiral e buɓɓondiral beeywe kulanoongal ngal.
He oo sahaa noon, ndee feere ko he miijo tan yahrata, suwaa tawo siyneede. Kono ƴeendooji puɗɗiima waɗeede he antenaaji goodɗi ɗii, tee njahrii no miijoranoo nii. Heddii ko naatnude feere ndee he satelitaaji beeyooji ɗii walla tafeteeɗi ɗii. . .
Bookara Aamadu Bah
