Ñalnde 15 lewru duujal 2025, wuro Mbaañ dillinii Fuuta fof so fiilde jasak mum baɗtuɗo capanɗe joyaɓo. O wiyetee ko Siley Muusel Joop. O askitintoo ko e Suudu Bañi Hammadi.
Kebungal ngal duuminooma fotde hitaande timmunde maa lebbi keewɗi hakkunde ƴamoowo e ƴamreteeɓe. Nde kawral waɗi, Saarɓe ko kañunen ngoni jaagarafeeɓe cuuɗi nay piileteeɗi Jasak e Mbaañ, njiydi, kaaldi haa paamondiri hakkunde mumen, mbaɗti golle piilungal ngal e juuɗe worɓe ɗiɗo : Cillel Saar e Sammbooy Saar. Ɓeen catii Siley Muusel, jasak piileteeɗo oo, mbaɗi duwawuuji subalɓe e seremelleeji jahdatnooɗi heen, ƴettii meetalol danewol, piili mo, pawi e dow heen tengaade lawakeere silmbaande. Ɗoon gulaali ngulli, bawɗi eelti, njahdi e daaɗe awluɓe e koɗli wammbaaɓe. Pijirlooji ɗi njiidaa ciiri peŋi. Gooto fof ena etoo hollirde fannu mo yahri. Caggal nde yimatnooɓe loli haa tampi, awluɓe ngulli, njarfi, ngaskini, lawɓe laawii, ngardi e taballeeji mumen, wammbaaɓe njimi buri haa tampi ko balle e duwawuuji feewde e piilaaɗo oo ngoni e tellaade haa saanga tiisubaar. Piilungal ngal rewi ko aada gaadoraaɗo kono njuɓɓudi golle ndii fof tammbii ndi ko Fedde Dental Jasakeeɓe Mbaañ e gardagol Joop Tijjaani Alhajji e kalfinaaɗo mum njuɓɓudi hono Yaayaa Sammba Saydu Buubooy lollirɗo Yaayaa Pappa.
Kikiiɗe, golle piilungal ngal ena potnoo jokkirde pekaan, yeewtere daartol Mbaañ e ɗemngal Gelongal Fuuta, jamma oo waɗee gunndabi awluɓe Mbaañ. Kono ɗuum fof alaa ko ndañi waɗeede heen sabu saŋkaare gooto e jibinannde wuro ngoo, mo nganndu-ɗaa tawtornooma piilungal subaka ngal hade mum dañde caɗeele e rafi maayde.
Jasakaagal e Mbaañ
Piiletee Jasak e nder Mbaañ ko yaltuɓe e ɗii ɗoo cuuɗi nay ;
- Suudu Mbañi Hammadi
- Suudu Dewo Takko
- Suudu Hel Ngudda
-Suudu Hel Delo
Ɗii ɗoo cuuɗi nay ne njalti ko Hammadi Kundo. E wiyde Siidi Mayram, Hammadi Kundo dañi ko bajjo gooto gorko ena wiyee Sammba Hammadi Kundo. Sammba Hammadi Kundo oo ne dañii ɓiɓɓe njoyo worɓe. Ɓeen ngoni : - Biraama Sammba
- Jaalo Sammba
- Demmba Sammba Mawɗo
- Saalum Sammba
- Demmba Sammba Tokooso
Biraama Sammba, Jaalo e Demmba Sammba Mawɗo njiidi yumma e baaba. Yumma maɓɓe wiyetee ko Takko Danngel Moodi Buubu Gaajo dawi ko Njafaan Soorokum.
Saalum Sammba jiidi e Biraama en ko baaba. Yumma mum, kañum ko tooroodo, ummii ko Saaw-saawɓe Hebbiya, wiyetee ko Kummba Nakkoo Saawo.
Demmba Sammba Tokooso, yumma mum ko Ceɗɗo, wiyetee ko Giɗo Memmbaa Waali Ndaw, jeyaa ko e Ndaw-ndawɓe Hoore Foonde Cile Bummuy Njaay. - Ko yalti e Biraama Sammba woni Mbañi Hammadi.
- Jaalo alaa ko yalti e mum sabu maayii dañaani
- Ko yalti e Demmba Sammba Mawɗo woni Dewo Takko
- Ko yalti e Saalum Sammba woni Hel Ngudda
- Ko yalti e Demmba Sammba Tokooso woni Hel Delo.
Ko ko yalti e ɗii ɗoo cuuɗi nay (Bañi Hammadi, Dewo Takko, Hel Ngudda e Hel Delo) fiiletee Lefol Jasak e nder Mbaañ
Lefol Jasak fuɗɗii e Mbaañ ko e Demmba Sammba Tokooso. Demmba Sammba Tokooso nehanoo ko to kaaw mum-en to Hoore Foonde Cile Bummuy Njaay. O noddirtenoo toon ko innde Dewo Giɗo. Piilaa Jasak ko ɓee ɗoo, e wiyde Yaayaa Sammba Saydu Buubooy Joop :
1- Dewo Giɗo
2 – Delo Demmba
3 – Hammadi Delo
4 – Ngudda Demmbel
5 – Mbañi Taande
6 – Sammba Hammadi Delo
7 – Abdul Siley
8 – Hammadi Ngudda
9 – Ifraa Paate
10 – Baara Ngudda
11 – Hammadi Sammba
12 – Hammadi Mbañi
13 – Bookar Paate
14 – Hammadi Maalik Ngudda
15 – Hammee Mbañi
16 – Aljumaa Sammba
17 – Bookar Sammba
18 – Umaar Aamadu Mawɗo
19 – Sammba Ndaddori
20 – Umaar Bookar
21 – Maalik Aamadu Ngudda
22 – Demmba Hammadi
23 – Mammadu Korka
24 – Umaar Kummba
25 – Umaar Kummba Maaliyam
26 – Wuldu
27 – Abdul Aamadu
28 – Sammba Aminata
29 – Saalif Aamadu
30 – Hammadi Jibal
31 – Tafsiiru Hammadi
32 – Sammba Ifraa
33 – Seegaa Hammadi
34 – Jasak Saydu
35 – Siree Takko
36 – Sammba Maama
37 – Sammba Mayram
38 – Jasak Gerngal
39 – Abdul Hawaa
40 – Saydu Jaaba
41 – Sammba Hawo
42 – Demmba Ɓolo
43 – Jasak Wajjuru
44 – Sammba Budel
45 – Jasak Beddu
46 – Sammba Accaa Tokooso
47 – Jasak Bugel
48 – Mammadu Pennda
49 – Hammadi Ayde
50 – Siley Muusel
Tar no moƴƴi : Lefol Jasak woni tan ko e Mbaañ. Tuggude e Dagana haa Demmbaŋkaani, alaa ɗo ngol woodi e gure subalɓe so wonaa e Mbaañ. Lefol jaaltaaɓe ena sarii e nder cubalooji. Leppi farba, Elimaan, Joom, Jagodin e Teen ena keewi ɗo ngoni e nder reedu Fuuta kono kanngol, ngol alaa ɓiyi baaba maggol.
Tonngol
E tonngol, mbiyen so wonaano maayde ndee, geɗe pattamlame, ɗe daartol ɓooyata siimtande Mbaañ Cile e Leydi Hammadi ena ɗaminanoo yiyeede e ngal piilungal. Hilifaaɓe diine, aada e dawrugol, halfinaaɓe golle e nder diiwaan Barakna, alaa keddiiɗo. Ɗuum jiidaa e gure saraaji walla e jibinannde Mbaañ wonnoonde e ladde. Tuggude e Nuwaasot, Nuwaadibu, Suwoyraat, Attaar, Rooso, Ndakaaru, Kawlak, alaa jiɗɗo daartaneede no kewu nguu yahri. Won wonnooɓe to Orop, Dowlaaji Dentuɗi Amerik haa to Afrik Santaraal, ko ɗuum artiri ɗumen. Hay gooto fiɓaani nanirde goɗɗo, yiɗi tan ko yiyrude gite mum. E nder Mbaañ, maa mbiyaa ko rewɓe ɓee ɓuri sannjaade gila e puuɗdi, moorol, jarnugol cuɗaaje haa e kettugol comci nannduɗi, ekn.
Gelongal Fuuta lollirɗo
Njaay Saydu Aamadu
