– Ɓe mbiyi mo : « Ko goonga, ɗum noon min njaɓii ! »
– Ɓe mbiyi mo : « Ko goonga, ɗum noon min njaɓii ! »
E oon sahaa aadiyankaagal ene woodi, ndimaagu ina heddii ! Heen gooto fof garɗo, won heɗdiiɓe caggal mum, nde o hooti, o yiyndiri e ɓeen, ɓe nanondiri.
Ɓe idii fof ko ƴeftude laawol, eɓe ƴeewoya Satigi Suley Njaay laamɗo Deeniyankooɓe e oon sahaa. Nde ɓe njettii to Suley Njaay, ɓe tawi ko omo resi rewɓe sappo. Ndeen Suleymaani Baal arii, o wiyi :
– « Aan Suley Njaay, aɗa anndi ko addi mi ɗo ? Addi mi ɗo ko mi nanii aɗa resi rewɓe sappo, etee ɗum wonaa laawol ! Rewɓe sappo, laawol diine yiɗaa ɗum ! »
– Suley Njaay wiyi : « Miin, hol ɓeen rewɓe sappo ? Miin kay, so mi yiɗii mi resa rewɓe sappo ! »
– « Suleymaani Baal wiyi mo : « etee mi nanii aɗa ɗo resi rewɓe jiiduɓe yumma e baaba ! »
– O wiyi : « Eey ! Miin ndes-mi ɗo tan ko Ummu Maajuura, e Kummba Maajuura, etee ko seɓɓe Koliyaaɓe, ko … ko … ko horɓe am tan ! »
Seɓɓe Koliyaaɓe ɓe kaawaa, mbiyi :
– « Eyyoo… ! On nanii Suley Njaay ! Eɗen njaha, eɗen mbarondiree haa o laamoo, ndeke o jaggiri en ko en jiyaaɓe ! »
Ɓe pelliti ɓe laawii, ɓe mbiy : « Ndewen e oo Ceerno ! »
Ɓe ndewi e « Sheex Suleymaani Baal. Seɓɓe Koliyaaɓe ngonnoo reenooɓe mo, ɓeen ngonnoo jagge makko tigi rigi, kono ɓerɗe mum en taayii e makko e oo ñalawma, sabu o nanngiri ɗum en ko jiyaaɓe. Suley Njaay wiyi kadi seerataa e rewɓe ɓee fof. O waɗdii e Suleymaani Baal « moƴƴii… ma laaɓ ! », tee, jooni alaa ɓe o wondi. Seɓɓe ɓe, ko ɓeen kaɓetenoo, ɓeen noon jooni njahii !
Suley Njaay ummii ɗoon, o wiyi omo yaha wuro Tulel. O nawori kaŋŋe, mbele maa won ɓe o soodi toon, ngonana mo, wooda kam ɓattii ɓe mo, wooda reenooɓe mo, o waawa feewnitaade.
Suleymaani Baal e ganndal mum ruttii, jooɗii. Suley Njaay jokki laawol mum, ene wondi e subalɓe. Omo lelii tan omo ajjii e hoore laana, subalɓe ina ngawƴa. Suleymaani Baal e ganndal mum waɗdi mo e baawal. Baawal ngal ina ɗapɗapina tan, e hoore laana. Suley Njaay ina ajjii tan, ina ƴefti fetel, ina fawi e reedu mum. Baawal ngal ina ɗapɗapina, ina ɗapɗapina tan, e hoore laana. Hhaa juuti tan, Suley Njaay roŋki muñde. O wiyi : « iijam… ! Onon kam, ngal baawal ina haɗa yimɓe tan awƴude ! » Ɗoon tan o jippini fetel, o toɓɓi baawal … conndi oolii, fetel dajjitii, fappii e junngo makko, junngo ngo saami e nder laana. Baawal nana yaha… ! Nde juungo ngo taƴi, tawi ko laaɗe makko ina njoofa e tufnde Waali Jantaŋ. O wiyi yo laaɗe ɗe njiilte…
Barmannde nde ɗaccaani mo haa o maayi. Ɓe memondiraani haa hannde… haa hannde Suleymaani Baal e Suley Njaay njettondiraani !
Nde Suley Njaay maayi, Deeniyankooɓe ndenti, cuɓii Satigi goɗɗo, hono Suley Njaay Buubu Gaysiri Dewal Sawa Laamu Yero Koli Tengella, oon woni Suley Njaay 2 ɓo. Ɓe ndarni mo, mbele ma won ko ɓe mbaawi gasnude.
« Sheex« Suleymaani Baal felliti waɗde jeeyngal mawngal, mooɓre mawnde,
ngam samminde laamu Deeniyankooɓe, e haɓde e Hormankooɓe.
Hormankooɓe, so ngariino, tellortonoo e oon sahaa ko Rinnjaw. Ɗoon ɓurnoo welde taccirde. Suleymaani Baal e wondiiɓe mum, ɓiɓɓe soknaaɓe Fuuta, kamɓe kala ɓe pelliti fayde Rinnjaw. Ndeen noon ɓe kuudiima, ɓe ndawi, ɓe mbaali Rinnjaw.
Yahi haa weeti, gooto e Aañ-Aañɓe (ko ɓesngu Aañ en laamotonoo Rinnjaw) addi gawri. Gawri ɓetaa ɗoon haa heewi, Hormankooɓe ina unanee. Rewɓe ndenndinaa ɗoon, ina una, hay worɓe mbaddaama e maɓɓe ngam unde, sabu gawri ndi heewde.
« Sheex« Suleymaani Baal e wondiiɓe mum ngari tan njooɗii, ina ƴeewa tawo, ina ngañi heñaade, ina ƴeewa tan ; anndi heñaade ina bonna. Suleymaani Baal e wondiiɓe mum naati e nder Hormankooɓe, kaɓi e maɓɓe, wonti baŋ-yoo-baŋ « palee ! palee ! » Yoga e Hormaankooɓe ndoondaa, piyaa e leydi, woon heen mbaraa, woodi heen mo o neli to mawɗo maɓɓe, o wiyi mo:
– « Mbiɗo nel-ma to mawɗo mon. So a yahii, mbiyaa mo ko heddii heen ko, wonani mo gaay ko conndi e kure, gawri alanaa mo gaay, jiyaaɓe ngalanaa mo ɗo. Ko o dañatnoo ko, o dañii, ko o dañaano, o wontaa ɗum dañde ! »
Muudo Horma helaama ! Suleymaani Baal jokki hare mum e Safalɓe. Ndeen Suleymaani Baal e wondiiɓe mum mbaaldii jamma gundabi, aɓe njogori haɓoyeede Fori, o winndi ɓataake gooto haa gasi, o noddi sehilaaɓe makko, hono Aamadu Siree Anta Ngiji, e Alfaa Aamadu Seydi Yero Buso. O holli ɓe kaayit o. O wiyi heen ko janngo e jam, so tawii o maayii, yo ɓe tuugno e doosɗe ɗe o lelni e kaayit o, ngam toɗɗaade almaami. So tawii kadi aɓe cuɓoo almaami, yo ɓe cuɓo Abdul Qaadiri Kan.
Caggal ɗum ɓe njahi Fori, nootitoyaade e wolde. Ndeen ɓe njettiima Fori, ko toon Suleymaani Baal heddii. Ndeen o maayii Fori, ɓe ubboyi mo ko Jeeriyel Tummbere, sara Ɓokki Sammba Gelaajo Jeegi, heedti ko rewo wuro Jowol. Ɗum hawri ko e hitaande 1775.
Aamadu Umar Jah.
Taarik keɓaaɗo e Tijjaani Aan
