Kaalen ko fayti e yowitaare walla jowitagol huunde e huunde. Kaalen heen kaawisaaji. Ma en eto werlaade miijooji men e ngonka men e aduna he, e ngonka men e winndere nde.
Tageefo, ko ɗum tuubakooɓe mbiyata “kosmos”; eɗen mbaawi kadi wiyde ɗum “winndere” e sikke am. Sabu kosmos walla tageefo, ko leydi e denndaangal kuule ɗe njiyaten e nder asamaan o:
Kaalen ko fayti e yowitaare walla jowitagol huunde e huunde. Kaalen heen kaawisaaji. Ma en eto werlaade miijooji men e ngonka men e aduna he, e ngonka men e winndere nde.
Tageefo, ko ɗum tuubakooɓe mbiyata “kosmos”; eɗen mbaawi kadi wiyde ɗum “winndere” e sikke am. Sabu kosmos walla tageefo, ko leydi e denndaangal kuule ɗe njiyaten e nder asamaan o:
naange, lewru, koode, “laawol jeeri e waalo” (ko njiyaten ena niwɗa e dow asamaan, hon wiyooɓe ɗum baawal, eɗen mbaawi wiyde ɗum “dental koode” walla “galaksi” no aduna fof wiyata ɗum ni) e geɗe goɗɗe goodɗe e nder asamaan o (e nder ndoogu ngu). Eɗen mbaawi kadi wiyde tageefo walla “kosmos” ko aduna mo nguurɗen e nder mum o.
Puɗɗoroɗen e nokku taariiɗo en o. Caggal Leydi, ɓuri fof jotde en ko Naange.
Waɗi nyalawma nyalawma, ko naange, ngela buuɗel ngel cooynotoɗaa ena wojja subaka e kikiiɗe kiirɗo.
Jiyɗo ngel fof, sikka e ngel famɗi, sikka ena waawi mooftude ɗum e nder suudu walla ena waawi huufde ɗum e dow puccu.
So goonga noon, hol no ngel foti, ngel buuɗel?
Eɗen ngandi leydi ena mawni e koye men. Tuggi ɗo ngonɗaa ɗo e Afik haa to Amérik, haa to ostaraalii, haa Riis, haa Sapoŋ, haa…, haa…, haa cikkaa alaa to haaɗi. Kono anndu e hoyre ma, Leydi ndi nguurɗen e dow mum ndi, ko ndi mawni koo fof, Naange ɓuri ɗum ɓurgol ɓurtungol. Sabu so en njiɗii yerondirdeɗi: Leydi ndi so waɗtaama e mum ko foti e mayri laabi milioŋ e teemedde tati ujunere (1.300.000), naange ɓuri ɗum.
Sinno naange tagiranoo ko no Loonde nih, Leydi laatortoo ko no nyedugel nih (no korel nii) etee, maa loonde nde waaw waɗde e nder mum Milioŋ e Teemedde tati ujunere nyedugel, tawa ena hummba e nder magge. Naange, ena waawi mooftude e nder mum ko foti e 1.300.000 Leydi.
Jooni noon hol ko waɗi eɗen cikka e gite men naange ena famɗi? Ko ngoɗɗeeki! Ko ngoɗɗeeki tan
Hakkunde Naange e Leydi ko hedde 150 milioŋ kilomeeteer. (ko Kilomeeteruuji 149.597.870, ndeke eɗen mbaawi wiyde ko hedde 150.milioŋ Kilomeeteer).
Ndaaree tan laana ndiwoowa: laaɗe diwooje mawɗe ɗe, so njuuriima cikkataa ko huɓeere. Ko foti e 100 neɗɗo ena waawi jolde e makko. Ƴeewee jooni so ka diwii ha to tooweeki Kilomeeteruuji 9 dow, cikkataa ko aɗa waawi waɗde ɗum les naafki. So ka ɓuriino ɗoon towwde ni aka waawi majjude e gite ma sabu ka famɗitat. So a wwonii kadi e tooweeki potki e kilomeeteruuji tati e nder laana ndiwoowa, so a yuueniima leydi a yiyata nyiibi alla e mumen famɗitde (motaani haalde ko fayti e neɗɗo).
Ƴewee jooni naange, nge mbaawɗen yiyde gah e Leydi, wonnge to ngoɗɗeki potki 150 milioŋ, siino takkinooma e men no fotata? Gite ena puunta.
En kaalii mawnugol naange so ƴeewdaama e leydi (en mbiyii ma nge fot walla ɓura leydi laabi Milioŋ e 300 ujunere).
Ko njyaten jamma ena niwɗa e nder Asmaan (ha e nyalawma ena woodi kono ko jalbugol nyalawama, sabu naange, haɗata en yiyde ɗum), ko mbiyaten “laawol hakkunde jeeri e waalo” ko, ko deental koode, walla galaksi. E nder maggal ko miliyaaruuji e miliyaaruuji koode no naange men nge ni, ngoni toon. Heen e majje, alla e mumen mawnude, Alla e mumen ɓurde nannge men nge mawnude, so yerondiraama e naange men nge, wayata ko takkude gabbel ceenal e sara kaaƴe Fuuta Jaloŋ walla yerondirde ngel e Haayre Ngaal walla yerondirde gel e Kaaƴal Kameruun ngal. No faawru ɓurdirta gabbel gawri ni, ko noon ɗeen koode ɓurdi naange men nge mawnude (woto njejjiten noon naange men nge ɓuri leydi men, ndi nguurɗen e dow mum ndi, laaɓi million e teemedde tati).
Deente koode ɗe, kanyum en kadi ena ɓurindiri. Ndeente ɗe kadi ko miliyaaruuji e miliyaruuji deente e aduna he. Alla e aduna o mawnude, e ngoɗɗeeki, heen deente pamɗitat haa laatoo no diidel tokosel nih, walla ni, no toɓɓere nih.
Jooni noon hol to ngonɗen e aduna he? Hol no potɗen (e mawneeki) e nder winndere nde? So Naange men nge, so yerondiraama e koode goɗɗe, wayata kono gabbel ceenal ni famɗude, ɗeɓataa yiyeede, ndeen kam en etotaako nih wiinyaade hol to leydi woni, ndi yiyotaako ni. So leydi yiyotaako sabu famɗeende, en cuusaa miijaade yiilaade kaaƴe men ɗe, nyiibi ɗi saka noon neɗɗo! Ngonɗo nder laana ndiwoowa ngonka hedde kilomeeteruuji 4, waawa ni yiyde neɗɗo ngonɗo leydi alla e makko famɗitde, en kaalaani ni ko ɓuri ɗoon toowde. Haɗaani dey eɗen ɗo, en potaani hay e ngabbon ceenal, kono eɗen kaɓa, eɗen cippira eɗen mbaɗa ko moƴƴi, eɗen ɓura waɗde ko boni. “Womre wootere min kaaɗdi, o ari omo ajjii”, gabbel ngel yiyotaako e famɗeende, ena fiya gabbel gonngel goɓɓe! Eɗen peewna kaɓirɗe e konuuji eɗen mbarondira. E koye men eɗen mbiya eɗen ngoodi, e ɓetanɗe goɗɗe, en ngoodaani.
Kono woto njawoɗen koye men, ƴeewen nyuuƴi e mettelli!
Miijoɗen, miijoɗen e nder mbunndi.
Umar Abdalla Wele
So goonga ina haalee, neɗɗo
So goonga ina haalee, neɗɗo heew dille tan kono alaa ko o woni, so o waɗdaama e wono e weeyo, Puɗɗoroɗen wono : ko winndere taga faade jooni ko duuɓi 15 miliyaar. Ko seto naange tagaa ko duuɓi milyaaruuji 5 Ko leydi tagaa ko duuɓi miliyaaruuji 4.6 Ko neɗɗo taga faade jooni ko duuɓi miliyoŋaaji 4 doŋ, wadde neɗɗo ko naane tan ari e duuɓi winndere ; hay oon ne ko neɗɗo leñol ostralopitek, enen taani men feeñi ko duuɓi 200 000 caggal…….. ! To bannge weeyo : Ngonɗen ko e leydi, alaa no foti so waɗdaama e naange, naange ngee ne ina famɗiri ko heddi ko no kaalduɗa nih Winndannde ma ina heewi ganndal, yoo Alla hebbin hono maa en. Seydi Wele.
Comments are closed.