Sitroŋ e ŋari. Ina anndanoo wonde limoŋ (sitroŋ) ina sewna, walla ina moƴƴi e tammpere walla maɓɓo… Kono, wonaa ɗum tan, limoŋ ina heewi ko nafata goɗɗum.- Limoŋ ina moƴƴi e sukundu, sibu ina ɓeyda « semmbe » mum, ɗelkina ɗum. Ɗum ɗoon noon ko caggal nde lawƴu-ɗaa ndu haa ndu laaɓi, moomaa heen dihal limoŋ oo. – Ina moƴƴi e nguru : subaka fof, a yarat weer ndiyam mbaɗɗam limoŋ, ɗam wulaani ɓuuɓaani, tawa ko kañum idii e reedu maa.
– Limoŋ ina haɓa e puƴe walla uube ɓalndu. Ko limoŋ ndenndintaa e nebam ɓiɗɓe leɗɗe. Mbaɗataa ko e wiro aɗa mooma e nokku ɗo puƴe (uube) ɗee ngoni ɗoo. Maa nduumo-ɗaa heen noon. – Sitroŋ ina ranwina ñiiƴe. A ɓiɗat heen seeɗa e coccorgal maa, coccoro-ɗaa. Waasde ɓurtinde. – Limoŋ ina itta ñorɓolli ɓalndu. Waɗi noon ko eɗum leppina ɗum. Teddin waɗde ɗum e ñaamdu maa.
Ɓiɗɓe leɗɗe e ɓernde. Wiɗto ɓurngo mawnude meeɗngo waɗeede to Angalteer yowitiingo e jotondiral gonngal hakkunde « ñaamde teewu e liɗɗi» e «ñawbuuli ɗaɗi e ɓernde ». Wiɗto ngoo toɗɗiima ko ina tolnoo e 45 000 neɗɗo, yarlitiiɓe. E darorɗe hitaande ndeeɗoo tan, wiɗto wooto hollitii wonde « ñaamde ɓiɗɓe leɗɗe boɗeeje » ina moƴƴi e ɓernde. Ngooɗoo wiɗto ne ko holliti koo woɗɗaani ɗuum, sibu teskaama e maggo wonde ɓurɓe duumaade e ñaamdu ɓiɗɓe leɗɗe e kaakooli ɓuri famɗude ko ngaretee ñawbuuli « taƴamɓeram » fotde 32%. Ina hollitaa heen wonde sabaabu majjum ko ɓeen «wuurɓe puɗi» (végétariens) ɓalli mum en ɓuri famɗude kolesterol, tee taasiyoŋ mum en ɓuri hakindaade. Wonaa ngol teewu mboɗeewu fuɗɗii joopeede, sibu ina anndanoo wonde duumaade e ñaamde teewu mboɗeewu ina ɓeyda aksidaaji ɗaɗngaanndiiji fotde 18%, ɓeyda nguɗu (kaaseer) fotde 10%. E wiyde doktoor ɗowɗo wiɗto ngoo «ngooɗo wiɗto heso wasiyii yimɓe ko ñaamdu hakindiindu ngam haɓde e ñawbuuli ɗaɗi e ɓernde».
FƁ 108, marse 2013
Ƴoogaa ko e internet
