Hono no nder Barakna nii (Diiwaan Eleega woni laamorgo mum), inɗe nokkuuji ɗii ina addana en miijaade wonde fulɓe, kam e sooninkooɓe, meeɗiino wonde e nokku Tagante oo, nder nehaande Muritani. Seede mum ko huunde e kelme, ɗe ngalaa ko pirti hay huunde e sapatoore, kono ɗe ngalaa sikke e Pulaar. Yeru :
Addu kalumbam : so a ummiima Misriyya, bannge fuɗnaange rewo, to keerol hakkunde Tagante, tuggi rewo Gorgol haa fuɗnaange worgo Barakna. Addu (addude) ; Kalumbam : ndiyam lawƴam gawri cottaandi (sottude).
Beeliñaar : callalal beeli. Beeli ko keewal weendu. Ñaar (ñaarde) noddi ɗoo ko keewal, yeru : « koode ñaarii ». Remata oon nokku ko leñol (tirbii) Kunta Abel Hayballa en.
Elb Idaar. « Elb » firti e sapatoore ko « tulde ». « Idaar » woni ko hakkunde poosto Misriyya e Taamuurt (innde nokku leppuɗo). E wiyde safaɓe, Idaar ko laamɗo leñol fulɓe koɗnongol ɗoon e sahaa mo anndaaka.
Eriyaara, nokku jiimtuɗo e sewnde inniraande noon to Tagante, hakkunde Tiisiksa e Tiisit. Ine wiyee Eriyaara ko « ari yara » bonnaa ɗoon.
Gaarawol kadi ko sewnde wonnde hakkunde Misriyya e Juk, laadoore hakkunde kaaƴe, no gaarawol nii.
Geneygiira ko heltirde Ganngeera ; firti e sapatoore ko « sarakulle ». Geneygiira waɗde ko boombel sarakulle. Oo nokku woni ko kilooji 15 fuɗnaange rewo Misriyya. E wiyde safalɓe hoɗɓe ɗoon ɓee, sikke alaa heen, ko sooninkooɓe koɗnoo ɗoon ko ɓooyi.
Ngabu : ko weendu wonnoondu ndeen hedde 70 km fuɗnaange rewo Misriyya.
Nginaar (ginal bonnitaa ɗoo) ko sodorde wonnde hakkunde Misriyya e Juk, dow laawol faade Kiifa, bannge fuɗnaange worgo ɗum noon so a ummoriima Misriyya. Ko nokku mo gine (keeweendi « ginal ») korsini.
Caafal kosam kañum woni ko kilooji 40 worgo Misriyya. Ndee innde kam ko ɗoon waawi haaɗde laaɓtude.
Ko jiidaa e ɗuum, Umar Bah wiyi e deftere mum nde ƴoog-ɗen ko yawti koo, wonde inɗe nokkuuji goɗɗe ine ngoodi, kollitooje ko aldaa e sikke fulɓe koɗiino e ɗiin nokkuuji. Yeru : « Weendu mbabba », walla « ƴakkaa tuuɓaa »….
Ƴoogaa ko e deftere Umar Bah, IFAN, Ndakaaru
