Usmaan Sonko ko e luulndiiɓe laamu Makki Sal jeyaa gila e wooteeji 2019. Kanko ardii heerto PASTEF, kadi ko o sarɗiyanke to Suudu sarɗi dowla Senegaal. Suka debbo ina wiyee Aji Raabi Saar takki mo ƴeeɓo haa ɗum addani leydi ndii fof yerɓude gila 3 mbooy (marse) 2021.
Ñalnde 8 mbooy (marse), Usmaan Sonko sonki yo dille ɗee ɓeydo kono yo wondu e deeƴal, ɗe ngona jam-yame. O wiyi e haala makko « Makki Sal nattii jogaade laawol laataade hooreejo leydi Senegal », yo o ɗekkine jappeere hooreyaagal hay so o welaaka.
Ko adii ɗuum, ko suka debbo wullitoyii to « sandarmori », Sonko noddaa ñalnde 3 mbooy to ñaawirde Ndakaaru. Ɗum addani wuro ngoo fof dillude, reɓi haa yettii yoga e diiwanuuji leydi ndii, hay nii caggal mayri. Ko adii suɓngooji 2019, hay gooto anndaa Usmaan Sonko. O teskaa ko nde o ari 3ɓo (o dañi 15%) he suɓngooji hee caggal Idiriisa Sek dewɗo e Makki Sal.
Makki Sal waawii haɗde waawnooɓe falaade ɗum ko wayi no Kariim Wad (ɓiy Abdullaay Wad) e Kaliifa Sal meeɗnooɗo wonde « meer » Ndakaaru. Idiriisa Sek yantii e laamu Maki Sal.
Holi Usmaan Sonko ?
Jinnaaɓe Usmaan Sonko ɗiɗo fof ko gollatnooɓe he njuɓɓudi laamu. Ɓe njeyaa ko diiwaan Kaasamaas, worgo Senegaal. Ko o koroowo to bannge faggudu, fanniyanke ngalu denndal, o golliima he laamu fotde duuɓi 15, o riiwaa gila he 2016. Nde o woni « Loskoowo kubbe » tawi omo haalti nguykaaji laamu e njeenaaje yimɓe dawrugol ndokketee.
He hitaande o winndi deftere nde tiitoonde « Pétrole et gaz au Sénégal – Chronique, d’une spoliation » (Peteroŋ e gaas, cuurte nguykaaji). He nder heen, o takki Makki Sal e sawndiiɓe mum dirtingol booñuuji e ngaluuji leydi Senegaal. Ko ndeen o wiyo « so rewaama laawol hay dawriyaake gooto fotaani alɗude, sabi eɗen nganndi ngalu maɓɓe ummotoo ko e nguykaaji, teeŋti e ɓe doŋre Afirik ».
Usmaan Sonko naati e dawrugol ko 2014 nde o sosi fedde PASTEF hebornde wontoyde heerto dawrugol. PASTEF ko « Patriotes du Sénégal pour le travail, l’éthique et la fraternité » woni « Ngenndiyankooɓe Senegaal ngal gollal e nuunɗal ɓiyngu-yumma ». He hitaande 2017 o fiilaa Sarɗiyanke. O yeddi ko wiyetee Senegaal woni ko he « laawol suppitaare ». Eɗen teskoo noon Usmaan Sonko ina seerti e ko woowaa e dawriyankooɓe. Haala makko woowaaka, nanndaani e adiiɓe mo, aka taƴondiri yuɓɓo aadoraango ngoo. Omo darji to sukaaɓe. Tee sukaaɓe ɓuri ceŋɗe renndo Senegaal ɗee fof keeweendi.
Darnde hare dawrugol
Cuuɗi Ñaawirɗi keɗiima Usmaan Sonko, o wiyaa hoto o yaltu wuro, kala nde o soklaa maa o nodde. Kono Usmaan jebbilaaki, hare makko e Makki Sal ko ko jokki. Ñalnde o woppaa haa weeti, o wiyi « Waklitere ko ko jokki, haydara, haygooto waawaa ɗum falaade ». O haali ɗum ko tawi omo hucciti e jaayndiyankooɓe. Fanniyannke dawrugol jannginoowo to Duɗal Toowngal Gaston Berger mo Ndar wiyi « Ko alaa-e-sago Usmaan Sonko waɗta dillere nde dawrugol mbele ko o takkaa ƴeeɓayru koo ina yejjitee…». Ina laaɓi ɗee dille fof e ɗee balɗe ɓennuɗe ndiwtii ko o takkaa koo. Mboros COVID-19 jibinii caɗeele iiñturu to faggudu, ɗo sagataaɓe Senegaalnaaɓe njumpi e baasal golle.
Jaayndiyanke Olakounlé Gilles Yabi ko hono ɗum haali, « nde ngam dowla Senegaal waasde woƴeede ɗee caɗeele e ɗii duuɓi addani yimɓe mettinde haa Usmaan Sonko waawi ɗum huutoraade. Wonaa kanko huɓɓi filñitere nde ». O jaggu e fartaŋŋeere ndee. Nde Makki Sal waɗi haalannde e tele RTS ñalnde 8 mbooy ndee, o noddi Senegaalnaaɓe nde « ndeeƴnata hakkillaaji mum en ». O wiyi « Enen fof, ngoppen ngañguuji men, calo-ɗen pelɓondiral baawɗi jibinde ko ɓuri bonde ». Ko ndeen o wiyi « maa ñaawirɗe mbaɗ golle mum en e dow jeytaare » … takkere fawaande e Usmaan Sonko maa laawɗine cer..
Adji Sarr e cukaagu mum to wuro Fatik
Holi Aji Saar ?
Karallo ɓoosgol ɓalli pappuɗi biyeteeɗo Aji Saar, jeytoraaɗo nder caɗe e tuume golle kaantare ɗe Usmaan Sonko. Gila ɗee kewkewe carii, alaa fof ko haalaaka e Aji Saar : wiyaama ko o debbo jom-bellanteeje, kono kadi hollitaama ko o baɗaaɗo ko welaani. Ko ɗum fof addani etaade haalde holi Aji Saar gila to duuɗe Jirna saraaji Funnjuñu.
Iwdi makko ko duuɗe Jirna
Innde makko tigi-rigi Ajiratu Raabi Saar jibinaaɗo he hitaande 2000 tan. O jeyaa ko duunde Jamñaaƴo to banngal baaba makko. O lollirnoo adan ko Raabi tan, nde ɓooynoo « Aji » waawtii. Baaba o ko Paabi « Rasta » Saar, yumma oo ko debbo Seereer biyeteeɗo Pullo, jeyanooɗo e diɗɗal naalankooɓe ngal ardii ɗum Kadi Juuf e Fayaa. Pullo noon (hay sinno ko Seereer wiyaa noon) ko jimoowo ŋanaa nder lammbaaji Funnjuñu.
Ko o suka debbo moƴƴo mbaydi. Wiyaa noon o arti moƴƴere mbaydi ko yumma makko. Yumma Abii Saar sankiima gila Aji ko ngejem. Aji maa Raabi Saar mawni ko he juuɗe gorgol mum, jom-suudu baaba makko. Jaŋde makko heewaani kono o jaŋngii haa o heɓi seedantataagal jaŋde lesere (CFEE). Baaba makko nawi mo to mawnum debbo toppitii jaŋde makko to “koleysa” Duunde Jirnda. Ko ndeen noon Raabi Saar fuɗɗii jolde.
Giiri-gaaraaji mboomaagu makko
Nde wonnoo o woɗɗii baabiraaɗo nehoowo, Aji Saar naati he nguurndam kesam. Joljole cukaagu naati e hakkillaaji makko, o seli laawol peewngol. Omo teskoranoo heewde « sehilaaɓe » worɓe, heewde comci ɗi cuuraataa ɓanndu makko. Wiyaa waɗi mo wayde noon ko yiɗde dañal ceede. Ŋari makko wonti ko dañirgal ngalu. Ko ɗuum addani gorgol makko wiyde mo yo o yaltu galle mum, hade ɓiɓɓe mum ñemmbude darnde makko. Ko ndeen tawi omo yahra e duuɓi 16 o fuɗɗii faggaade ngalu e rewrude e laabi ɗi pooƴtaaki. Musiɗɓe makko ceedtiima, so o wiyii hannde ma o addu ujune noogaas, tan o addat.
Aji Raabi Saar ko tooñaaɗo ?
Mbaasen juumde wonande mo keedan-ɗen, so Raabi maa so Usmaan. So neɗɗo wuurii e bellanteeje e huutoraade ŋari mum, maa meeɗ nde naati ɗo meeɗaa naatde anndanaa. Aji meeɗii “ƴeeɓeede” ko adii ngol. Wonaa Usmaan Sonko adii jotondirde e makko. Dental kabari biyeteengal SeneNews loskii haa duɗe ɗe o janngatnoo. Ɓe mbiyi won e jannginooɓe mo, meeɗi yande e makko. Ene kaalataa innde oon, kono oon kadi ko Sonko yettaa… mbaasen nawdude e Usmaan. Ko « ƴamaaɗo makko ɗeɓii wartaade ».
To wuro Gannduur ɗo o janngatnoo ɗoo, yummiraaɓe boombi njiɗaano ɓiyɓe mum en njahda e Aji Saar. SeneNews wiyi omo rummbunoo to ƴamooɓe. Battindiiɗo ndaartirde mo dewgal wattini ko wiyde ina wartoo sabi, ko e nder carɗugol dewgal hakkunde maɓɓe, Raabi naati e ladde, saltii reseede. Ƴamaaɗo makko sunii heen, mettini ko ɓelsi heen ceede koo. O wiyi omo wartoo, kono banndiraaɓe makko keƴi heen haa o deeƴti. Ɗuum addani Raabi uujde fayi Ndakaaru to baaba mum cawndiiɗo Layti Saar, e wiyde SeneNews. Gila ndeen o woni Ndakaaru omo fella piyanɗe makko. Ngol laawol noon, o fellii fiyannde ɓurtunde mo doole, nde golal mum baŋ-yoo-baŋ adunaaru nduu, haa ko ina tolnoo e jaambureeɓe 11 maayi heen.
Ɗo Senegaalnaaɓe puɗɗotoo foofde ɗoo, Aji wiyi ñalnde 17 nduu mbooy ndu ngon-ɗen, o yiɗi ko wullitaango mum jokku haa ñaawoore loma ɗoon yolnde. Nde jaayndiyankooɓe kuufi mo o wiyi ko « …mawɗo luulndo Senegal yanii e makko wonaa go’o wonaa ɗiɗi, haa nih o wonii heen reedu… ». O wiyi o waɗiri ɗum ko « …waawnere, so mi saliima o adda e am kataa… ». Aji wattindorii wiyde ko « so Usmaan Sonko yeddii min lelodiima, yo o woon e dow Ɓuraana, so o waɗii ɗuum maa mi mi woppit wullitaango am… ».
« Alaa hay moojobere wootere »
Noon Aji Raabi Saar wiyi. O yaafniima dille ɗee ngati « …mi meeɗaa sikkude maa ɗum heɓ ɗoo… mi duwaniima maayɓe ɓe… ». O waɗti heen yeeso jaayndiyankooɓe ko yo « ñaawooɓe mbaɗ gollal mum en…nganndon noon alaa ko Makki Sal waɗi heen hay ndiga…».
Aamadu Malal Gey, Fooyre Ɓamtaare
