Afrik worgo : HOLI THABO MVUYELWA MBEKI ?

1
1869
mbeki.jpg

Thabo Mvuyelwa Mbeki jibinaa ko ñalnde 18 Suwee e hitaande 1942. Ndeke omo yahra hikka e duuɓi capanɗe-jeegom e duuɓi jeegom. Ko o gorko ganndaaɗo e dawrugol to Afiriki Worgo, tergal African National Congress (ANC : Kawtal Ngenndiwal Afiriki). O wonii Cukko-Hooreejo dowla Afiriki-Worgo nder kitaale 1994 haa 1999. O wattindii wonde Hooreejo dowla leydi ndi e hitaande 1999 haa ndee hitaande 2008.

TERGAL ANC CEEDTINNGAL

Thabo Mbeki naatii heerto ANC gila ina yahra e duuɓi 14, e hitaande 1954. Nde Afiriki-Worgo woni e kiiɗal leñamleñamaagu Apartheid (apartaayid), o jooɗaniima ANC caggal leydi maɓɓe haa e hitaande 1967.

E hitaande 1984, o toɗɗaa yo o jogo senngo kumpital ANC hade makko halfineede senngo jokkondiral hakkunde leyɗeele e hitaande 1989.

Nde Nelson Mandela yaltinaa kasoo caggal duuɓi 26, woote demokarasii waɗaa e leydi Afiriki Worgo. Nelson Mandela woni Hoooreejo dowla Afiriki-Worgo e hitaande 1994, Thabo Mbeki e Frederik de Klerk toɗɗaa ngoni sukkuɓe mo.

E hitaande 1996, Frederik de Klerk e heerto mum (Heerto Ngenndiijo : National Party) ɗekki njalti laamu. Thabo Mbeki hedditii kam tan gooto cukko-hooreejo dowla Afiriki-Worgo. Nelson Mandela waɗi e juuɗe makko yoga e mbaawka geɗe laamu joginoo.

HOOREEJO DOWLA AFIRIKI-WORGO (1999 HAA 2008)

E hitaande 1999, Nelson Mandela joofnii edda laamu gadano mo o taƴananoo wonde hooreejo dowla Afiriki-Worgo tawi mawngu naatii. Ko ndeen Thabo Mbeki toɗɗaa yo o ardo ANC, e ndeen hitaande o toɗɗaa kadi Hooreejo dowla Afiriki-Worgo, o lomtii mo weeɓaani lomtaade hono Nelson Mandela. O suɓii kanko ne biyeteeɗo Jacob Zuma (Jakob Sumaa) yo wonan mo cukko-hooreejo. Thabo Mbeki toɗɗitaa kadi e hitaande 2004, caggal nde New National Party (Heerto Ngenndiijo Keso) walliti ANC.

NEKKUGOL MAKKO LAAMU

Gila e nder hitaande 2005, caɗeele puɗɗinooma feeñde hakkunde Thabo Mbeki e Jacob Zuma. Zuma ittaama cukko-hooreejo dowla caggal nde o tuumaa geɗe canndonlinɗe ɗe njahdaani e gardiiɗo leydi. Sabu makko fotde ñaaweede, o ittaa cukko-hooreejo e nder ndee hitaande. Yah-ngartaa naati hakkunde makko e ñaawirɗe… Mbeki tuumaa heen sanne waawnude ñaawooɓe mbele ina udda mo.

O ñaawaa e lewru Suliyee 2008, kono o woppitaa ngati ŋakkeeɗe teskaaɗe e ñaawooje ɗe. Omo foti ñaawteede e lewru Desamburu fayndu. O ruttii nder ANC, o ƴefti jeeyngal ngam lomtaade Tahbo Mbeki e gardagol heerto ANC e ballal fedde liggotooɓe wiyeteende COSATU (« syndicat » ɓurɗo doolnude toon), kam e South African Comunist Party (SACP : Heerto kominist mo Afiriki-Worgo). Zuma nawi raay dow Thabo Mbeki, o toɗɗaa hooreejo heerto ANC.

ANC ummanii yandinde Mbeki e hooreyaagal dowla Afiriki-Worgo, ngati aɓe tuumi Mbeki waɗdude e ñaawooɓe junngo e faandu ngam yandinde Zuma. Ɓe ƴefti kuulal yo o ɗekkin hoore makko. Ñalnde 21 Settaamburu 2008, o geddi hooreyaagal dowla Afiriki-Worgo caggal nde ANC wooti fotde daaɗe 299 njaɓi geddugol makko, 10 tan calii. Caggal ɗuum, jagge laamu 11 ndewi e makko. Ina heen cukko makko Phumzile Mlambo-Ngcuka e Trevor Manuel (Jaggal Ngalu) e Patrick Lekota.
KO THABO MBEKI GOLLANII AFRIRIKI ?

Thabo Mbeki waɗii juuɗe nder caɗeele jolɗe nder Duunde men Afifiki ɓee kala. Ina jeyaa heen darnde maantinnde nde o darii haa NEPAD*  wawi jibineede, haa Dental Afiriki waawi daraade.

O wallitii tigi haa deeƴere yumti to dowlaaji Rwanda e Burundi, kam e Kongo (RDC). Ko kanko kadi saabii haa miijanteendi kesiri jibinaa e hakkillaaji hooreeɓe leyɗeele doofole ina wiyee « Ummitagol Afiriki ». Ko e nder ndii miijanteendi o jokkondiri e dowla Brazil (Barasiil) e gardagol hooreejo mum biyeteeɗo Lula da Silva, kam e dowla India (Inndo) e gardagol hooreejo mum biyeteeɗo Atal Bihari Vajpayee, haa ɓe ñiɓi maalde doolnunde daraniinde nafoore leyɗe doofole gonɗe e laawol ƴellitaare.

Ko Thabo Mbeki kadi daranii beldital hakkunde Robert Mugabe (Hooreejo leydi Zimbabwe) e luulndiiɓe mum, haa teeŋti e biyeteeɗo Morgan Tsvangirai, hooreejo heerto « Mouvement for Democratic Changement (MDC) », Dillere ngam Waylo Demokariseejo.

Dowlaaji doolnuɗi bayɗi no Engele, njaɓaani ko o gollata to Zimbabwe ko ngati o saliima haa jaalɗi Zimbabwe yaltinee fedde haalooɓe ɗemngal Engele, Commonwealth.

Hooreeɓe leyɗeele worgo Afifirki toɗɗii mo yo o welditin Mugabe e luulndiiɓe mum, haa arti e Morgan Tsvangirai. Caggal wooteeji baɗanooɗi e lewru Marsa 2008, o ɓuri ɓadtaade ko Mugabe. Ɗum addani Tsvangirai geddude gardagol makko. Ko ɗoon kadi o luurdi e Koolaaɗo Kuuɓal Fedde Ngenndiije Dentuɗe, Ban Ki-moon.

Ko e lewru Abiriil 2008, Hooreejo leydi Zambia, Levy Mwanawasa (caŋkiiɗo ñalnde 19 lewru Ut e ndee hitaande) toɗɗaa yo lomto mo e ñawndude iiñcuru Zimbabwe.

Saanga nde hoɗdiiɓe Zimbabwe fof tikkani Mugabe, ko wayi no hooreeɓe leyɗe Zambia, e Botswana, e Angola kam e Swaziland, ko ndeen Mbeki teeli wiyi iiñcuru alaa Zimbabwre. Ɗum addani miijiyanke biyeteeɗo Georges Katilo, tergal Duɗal Jokkondire Hakkunde leyɗeele to Johannesburg, wiyde « … ballal Thabo Mbeki hokkata ardinooɓe dille salinooɓe koloñaal, ɓuri teeŋtande mo e ɗoftaare laabi demokarasi ». Ndee darnde ina seerti e nde heerto makko ANC, haa teeŋti e Jacob Zuma, jahdaaɗo haa wiyi  « Robert Mugabe woni ko e haangeede ».

 Kɗl Aamadu Malal Gey

* NEPAD woni Ballondiral Kesal ngam Ɓamtaare Afiriki (New Partnership for Africa Development).

YOWRE 1

  1. Afrik worgo : HOLI THABO MVUYELWA MBEKI ? | Lowre Pulaar, fulɓ
    Hi there to every one, the contents existing at this website are really remarkable for people experience,
    well, keep up the good work fellows.

Comments are closed.