Ko Israayiil koo kam, ko haa mande ?

0
2462

 

Laana Turkeneewa njeyaaka e « beforgel ndimaagu ». iwdi : «free Gaza Movement»

 Ko haa mande aduna oo fof hebori huccitde e Israayiil tan ina woppi ɗum ina waɗa ko welaa ? Mate deftere kam janngirtaake banndum ? Ndeen, e hitaande 1990, nde Saddaam Huseyn jartodini, yani e leydi Kuwoyt, law maalde tafaa e gardagol Amerik.

 

Laana Turkeneewa njeyaaka e « beforgel ndimaagu ». iwdi : «free Gaza Movement»

 Ko haa mande aduna oo fof hebori huccitde e Israayiil tan ina woppi ɗum ina waɗa ko welaa ? Mate deftere kam janngirtaake banndum ? Ndeen, e hitaande 1990, nde Saddaam Huseyn jartodini, yani e leydi Kuwoyt, law maalde tafaa e gardagol Amerik.

Nde riiwi Saddaam, yaltini ɗum Kuwoyt, jam lutti roni, kono kadi, ɓe njawnoraa ɗum e hitaande 2003, Amerik takki Saddamn wonde jogaade kaɓirɗe boomooje ɗe bonannde ɓurtunde (armes de destruction massives) : ɗum firti ko Iraak wontii leydi bonannde wonande aduna oo, ɗum noon, sariya oo ko yo Saddam femmbe. Paamee ɗoo noon, e miijo maɓɓe, ko doole ɗe Saddaam jogii hannde ɗe (ɗe ɓe ndokkunoo ɗum e sahaa nde haɓata e Iraan) ko kulɓiniiɗe wonande dowla Israayiil, mo ɓe ndadi o. Ɗum noon, feere mum ko wolde nde «maalde leyɗe hirnaange» umminoo feewde e Iraak, ɓe mboomi leydi ndi, ɓe ndewi haa ɓe nyaawi Saddaam waɗa yarga.

Kono wanaa ɗum wonnoo tiitoonde winndannde men, sabu woƴi en hannde ko njangu ngu dowla Israayiil e laana cuurki njolnunooka nguura, kaɓirɗe e leɗɗe safaara, ina tiindini ɗum to lefol Gaasaa (leydi Palestiin) ɗo nganndu-ɗaa ko ina tolnoo jooni e duuɓi tati, Israayiil ko ko uddi ɗum, alaa ko naatata alaa ko yaltata, etee, ɗum fof ko e ɓurndoolaagu tan. Daliilu maɓɓe e majjum ko sabu ko fedde wiyeteende Hamaas laami e ngool lefol hannde, etee e miijo maɓɓe, «ɓeen ko seɓɓitiiɓe, maa mbaɗtu huutoraade nokku oo ina naatna kaɓirɗe ɗe kuccinta e leydi maɓɓe». Kaan laana ngondunooka e laaɗe joy goɗɗe kanyje fof ɗe njolnunoo ko nguura e kaɓirɗe safaara, koltu ekn…etee ko leƴƴi keewɗi (aarabeeɓe e tuubakooɓe) teeŋti noon e Turki en, juɓɓuɗe e pelle njurum-ndeeraagu e hoohooɓe maantinɓe, kamɓe fof faandaare maɓɓe tan ko faabaade lefol Gaasaa caɗangol geɗe fof jowitiiɗe e nguurndam aadee. E nder jamma altine 31 mee 2010, konu Israayiil yani e maɓɓe e nder maayo etee wonaa hay e nder keeri maayo mum, kono ko e keeri maayo winndereyankeeji (so tawii won potɗo hanndaade oon nokku ko ONU jogii oon hakke), ɓe mbari fotde yimɓe njeenayo e maɓɓe, kanyum en fof ko Turki en, gooto e maɓɓe noon jeyaa hannde ko e dowla Amerik.

Ndeen hitaande kadi, so oɗon ciftora, ko hono nii Israayiil yanirnoo e Liban, ɓe uni ɗum bommbooje haa naji, ɓe mbonni kuɓeeje mum en e kaɓirɗe mum en ƴellitaare, ɓe mboomi pittaali keewɗi, ɗum fof kadi woytoraandu mum ko soldaat maɓɓe nanngaama etee ko fedde wiyeteende Hisbullah, tuddinnde to Liban, dummbi ɗum, ina werloo e maɓɓe roketaaji :  ƴeewee tan so tawii bonannde nde ɓe mbonni Liban nde, ina fotndee e naŋngugol soldaat walla rokketaaji gaaynaaɗi e won e gure Israayiil tawi ko heewi heen alaa ko mbonni. Kono tan, so Alla jaɓi ɓe njaawataa ko fayi arde waɗtude ɗuum, sabu Gawlo wullaani ɓe toon, tawde wonii ko Fedde Hisbullah tan dartii ɓe haa ɓe taggi kaake maɓɓe ɓe kooti. Aduna oo fof heɓtini e oon sahaa woni go’o nde konu Israayiil telɓinaa, woni ko gacce kootani ɓe.

Hol ko addi dummbude lenyol no woorunoo, falonoo ɗum hay hakke jojjuɗe ɗe Alla rokki ɗum : nyaamde, yarde, safraade e rewde Alla  ko adii nii nde renndo aadeejo heɓtinanta ɗum. Aduna oo fof wullii, mettini e balle Israayiil bonɗe waɗata ɗe, hay Amerik (ballidiiɗo maɓɓe) felii ɓe heen, hay so tawii noon feloore nde ina yawnii. Yimɓe heewɓe njaakorinoo ko e gardagol Obomaa, maa wood ko waylii e darnde Amerik feewde e Israayiil ; kono noon haa jooni ko ɗo wonnoo tan woni, hay so tawii nii eɗen keptinani mo kam haala ɓurka nuunɗude e ka Bush, ko feewti e Israayiil. Ayiiba mawnanii ɓe, kamɓe fof e noflaade geɗe keewɗe ngolɗoo laawol, nde wonde hay wallidiiɓe maɓɓe kollitii ɓe ngondaani e maɓɓe, etee kartiima ɓe, yoo ɓe ngaccit yimɓe ɓe ɓe nanngi ɓe. Ɗum addanii ɓe yamɗude e ɗaccitde ɓeen fof, hay maale deestagol maɓɓe e uddo Gasaa fuɗɗiima feenyde : ɓe mbiyi wonde e «ɓe keblanii jaɓde doole goɗɗe tawa ko ɗe  leyɗe aduna oo kala tafi, ngara lomtoo ɓe e saraaji Gasaa, kamɓe ɓe ummoo ɗoon » . Ɗum firti ko « hare no wayi waade fof ɓuri yah mi woppidiima e Alla».

Kono noon, onon banndiraaɓe, ko Israayiil ko kam ko haa mande ? «Sidere wootere tan yo wuddin weendu » ; Israayiil yo jooɗo e leyɗeele janane, saloo ummaade heen (Palestiin ko gila e kitaale 1945) walla kadi wiya ko sariya mum dogata e hay e leyɗeele dimɗuɗe (Liban e Laamanteeri Palestiin) tawa en kaalaani ko ɓe ciifondirnoo e dowla Ejipt e Siiri caggal wolde balɗe jeegom (guerre de 6 jours) e hitaande 1967. Etee ɗum fof dey aduna oo fof inan hucciti e maɓɓe alaa ko waawi heen : kawraaɗe ƴetteteeɗe to Fedde Ngenndiije dentuɗe fof (so tawii kay Amerik jaɓii) ciynetaake, hay nanondire ɗe Israa’iil nanondirtee so nattii weleede tan, jooɗoo ɗaa, wiya wultiima, yo dille mon ndew on. Ina laaɓi tan Israayiil won ɗo fawi reewendere mum nde, etee ko ɗo tiiɗi.

Banndiraaɓe ina moƴƴi paamen wonde hannde, hare kaɓɓondiral e lenyol Palestiin ko huunde waɗɗiinde bani Aadama en kala, ko aldaa e paltoor : boɗeejo heen, ɓaleejo heen, juulɗo heen, keefeero heen, sabu hare ndee ko hare ndimaagu, hare jojjanɗe aadee, hare kaɓtagol toonyaŋnge e ɓur-ndoolaagu. E kitaale tuggi haare winndere adannde haa yettani maa ɗimmere nde, aduna oo fof darinooma ngam haɓtaade bonanndeeji kuccinanooɗi e yahuud en (juifs) e nder leyɗeele Orop ɗe : dummbugol maɓɓe e tuddule warngooji, warngooji ɓurtuɗi e nder cuuɗi gaas, juɗgol maɓɓe e fuuruuji e daayle maɓɓe e nder aduna oo kala, aduna oo fof sunaninooma ɓe e ndeen bonannde. Ko ɗum hannde dowla Israa’iil foti miijtaade, annda toonyañnge moƴƴaani, etee Dowla ina waawi mahaade e keefeeru kono waawataa mahaade e toonañnge. Yeru mum ko laamuyel paltoor Afirik bannge worgo, bonande nde mum alaa ɗo haaɗnoo haa sikkaa ko huunde nde joofataa, kono nyalnde Alla felliti firtude ɗum nde, neli ko Nelson Manndelaa kuutoriiɗo fetel e feere, haa firti laamuyel paltoor. Woni Laamu duumiingu ngu gasataa haa bada tan ko ngu joomiraaɗo jom baawɗe o, ko heddii koo fof ko luɓal seyɗaane. Yo Alla waɗan Palestiin no waɗirani Afrik bannge worgo nii.

Maamuudu Haaruuna Joop