En puɗɗinooma ndee winndannde, haa njetti-ɗen ɗo Jibriil Muusaa Joop wiyata :
Hono biyateeɗo Abuu Bakiri Elhaafis wiyi : “laatiima waɗi sahaa gooto Israyiilnaaɓe ndañii yooro mawngo, ɗum waɗi hokkere hulɓiniinde sanne, e yonta Sileymaani ɓiy Daawuuda (JKM), ɓe njalti eɓe njarnikinoyii ngam heɓde toɓo, e gardagol Sileymaani, haa o tawi mettellu mbeɗɗaangu ina woni damal ngaska mum, ina weeyni juuɗe mum dow Asamaan, ɗum firti ko koykon mum ina ñaagoo, kanngu mettellu nguu, engu wiya : “eehey maa geno, minenne ko min tagoore lohnde, aɗa anndi min ngalaa semmbe, hoto boom min, hoto nanngir min ngam bakkatuuji ɓe njiydaa e amen, amin ñaagi maa nde ndaɗndataa min.” Annabi Sileymaani jaabii mettellu nguu, wiyi ɗum : “mbiɗo joortii maa geno yarnu on haa ɗomɗiton, ngam duwaawu ɓe njiydaa e mon.”
Jooni njokken :
Maayde Annabi Sileymaani ɓii Daawuuda
Hono biyateeɗo Asiis wiyi : Laatiima Maleyka maayde ko sehil Annabi Sileymaani no feewi wonnoo.
Waɗi ñalawma gooto o ari o juurii Annabi Sileymaani, Annabi Sileymaani naamndii mo : “hol nde woni maayde am ?” Asraayiil (JKM) o wiyi mo : “mudda maayde maa ko nde njiy-ɗaa puɗol lekki gootol ina wiyee lekki Kharab, so tawii a yiyii ɗuum nganndaa ko ndeen woni happu maa. Nde tawnoo Annabi Sileymaani ko ganndo lekɗe jiɗɗo lekɗe, heddii kala nde Annabi Sileymaani yiyi lekki ina fuɗi, maa o naamndoo lekki kii no wiyatee e hol nafoore makki walla bonannde makki. Ki haala innde makki e nafoore makki e bonannde makki, nde o fuɗɗoo yamirde yo ki lore, ki wisee ndiyam haa ki wuura. Laatiima Annabi Sileymaani juulata ñalnde kala ko to jamaa Bayti Elmakdis e kala ɗo o juuli lekki fuɗat ɗoon, nde o fuɗɗoo naamndaade innde makki e nafoore makki, ki wiya mo : “miin ko nii mbiyatee-mi, nofoore am ko nanngam.” Waɗi sahaa gooto o ari ɗo jamaa ɗoo, o juuli haa o gayni, lekki fuɗi yeeso makko, o naamndii ki innde makki, ki wiyi mo, miin mbiyatee-mi ko karruuba, ngar-mi ko ngam joofanaade ma kaaɗdi balɗe maa. O faami hankadi nguurndam makko gasii, o yamiri, yo ki lore e dow ɓalal ki wisee ndiyam ñalnde kala. Caggal ɗuum, Sileymaani heblanii maayde mum, o hetti comci kesi o ñootiri ɗum no kasanka nii, o yahi to Bayti Elmakdis, o naati to Mihraab makko too, o darii omo tuggii e dow sawru makko, o wiyi : “eehey maa geno, eehey ma ( Alla) mbiɗo ñaagi maa nde timminirtaa maayde am Aljenna haa yimɓe ngannda jinneeji hay huunde alaa ko nganndi e mbirniindi.” Nde o joofni konngol makko tan, haa Maleyka maayde yettii mo, ƴefti fiɗtaandu makko omo darii omo tuggii sawru makko o yanaani. Ko noon o woniri fotde hitaande omo darii o yanaani etee yimɓe e jinneeji tinaani, nganndaa ko o maayɗo. Haa Alla toowɗo oo yaltini mooƴu ummoraade e nder leydi naati e nder sawru nduu, ñaami ndu, nde o fuɗɗii yande. Ko ndeen yimɓe e jinneeji tini Annabi Sileymaani sankiima ko ɓuri hitaande. Ko ɗum tagi Geno toowɗo oo wiyi e nder Ɓuraana mum tedduɗo “alaa ko tintini ɓe so wonaa muumel leydi ñaami salamburu makko haa o yani” simoore Sibaa, kaawise :14. Ko nii yimɓe nganndiri ndeke jinneeji hay huunde nganndaa e mbirniindi. Geno wiyi kadi “sinno eɓe nganndunoo mbirniindi, ɓe tabittaano e nder leepte koynooje” simoore Sibaa, kaawise :14.
Hono Wahab bun Manmbahi wiyi : “nde Annabi Sileymaani lomtii baaba mum Daawuuda ndee, laatiima oon ñalnde duuɓi makko ina njahra e noogaas e tati, kono nde Annabi Sileymaani sankatoo, tawi o heɓii duuɓi teemedere e capanɗe jeetati. Ina waɗi luural to bannge annduɓe ko yowitii e yenaande makko ɗo o ubbaa, ngam won wiyɓe o ubbaa ko to nokku ina wiyee Tibiriita, won wiyɓe o ubbaa ko to nokku Bayti lahma, won wiyɓe kadi, o ubbaa ko to sara yenaande baaba Daawuuda to Baytil Elmakdis e nder jamaa hee, ngam ɓe mbiyi ɗoon haa jooni ina juuree. Ko Alla tananndi.
Mahtogol Bayti Elmakdis
Hono ganndo biyateeɗo Saalabi wiyi : “Geno jom baawɗe oo lonnginiino Annabi Daawuuda yo ɓiyum Sileymaani, yoo ɓe mbaɗtu Baytil Elmakdis jamaa njuulateeka, o yamiri yo mahe. Ɗum fuɗɗaa haa woɗɗoyi seeɗa, o sankii ko adii nde o timminta ɗuum. Kono ko adii nde o maayata o sakkitini ɓiyiiko Sileymaani yo jokkit mahdi ndii. Sileymaani wiyi : “miin ko ɗum tan padnoo-mi”. Ɗoon e ɗoon o yamiri yimɓe e jinneeji yo ngummo so ina liggoo, o fecci geɗe maɓɓe, ɗum firti, ko o fecci golleeji maɓɓe ngam won heen o yamiri ɗum en ko addude marbere, won heen ko mahgol ngol tan. E oon tuma kamɓe Israayilnaaɓe ɓee, ko ɓe cuuɗi sappo e ɗiɗi, suudu heen fof ina jogii ko rokkaa, jinneeji ɗii o hedni ɗum en e toppitaade addude kala ko ina sokli sinkireede kaŋŋe walla kaalis, kire en, walla jaka, ko kañum en ngaddata kala ko neɗɗo ina miijoo e kaawisaaji. Ɗuum addaama, ñaantiraa jamaa kaa. Caggal nde jamaa kaa mahaa haa gasi, ɓe mbaɗi e hakkunde jamaa kaa Fabiyoŋ mawnɗo, ɓe mbaɗi ɗoon salndu kaŋŋe juutndu ina ñilka e kala waktu, so jamma arii ina yaynanoo ɗannotooɓe jamma, to les fabiyoŋ too, ina waɗaa toon nokku ɗo pucci kumotoo, ina mbaɗanaa gammbal mum en ɗo ñaamata. Nde o gayni mahde jamaa kaa, o renndini konuuli makko fof o waɗani ɗum en koɗungu mawngu ngam weltinde ɗum en e golle mum en moƴƴe ɗe mbaɗi ɗee.
Kaawise gonɗe e nder oo jamaa
Ɗuum ko nii lelorii. Hono winndiyanke Sadii wiyi : “laatiima to nder jamaa too ina waɗi alluwal danewal mawngal ina mahiraa marbere, ina ɗoon so neɗɗo ndaarii ɗum no feewi, maa o yiy heen ñaantungal cukalel ɓalawel yeeso mum ina jalba no feewi, ina e hakkunde yimɓe hee sawru wooturu ina e nder Alluwal ngal.” E nder yonta Annabi Sileymaani so tawii neɗɗo memii ɗum mo wonaa gooto e iwdi annabaaɓe ɓee sawru nduu sumat ɗum, so tawii noon ko gooto e iwdi annabaaɓe ɓee, ɗum waɗataa ɗum hay huunde. Kaawise ɗimmo o, ko rawaandu feewniraandu leggal ina ɗoon e nder jamaa kaa, kala birtiiɗo ndu ina waɗi ganndal peewtungal e ñenngi, ndu wofat ɗum, kadi, ndu itta ganndal ngal haa laaɓa. Kaawise tataɓo oo, ina e nder jamaa kaa kadi damal gootal, kala dewɗo e maggal so omo jogii fenaande damal ngal ɓiɗtat mo haa o ɓiica, woppataa mo so wonaa o yaafnoo fenaande nde o jogii ndee. Hono winndiyanke Asiis wiyi : “Annabi Sileymaani golli jamaa kaa ko e nder duuɓi capanɗe nay.”
Caggal ɗuum, won ko njiɗ-mi anndinde banndiraaɓe janngooɓe diina ɓee walla janngooɓe jaaynde ndee yo ɓe nganndu heewii ko yimɓe nanata Annabi Sileymaani laamiima yimɓe e jinneeji e seyɗaneeji e kulle goɗɗe, ɗum firtaani wonde yimɓe ɓee, e seyɗaneeji ɗii fof ko kañum en nguurdi ɗo gootel ina njiyondira ñalnde kala. Alaa. Geɗel heen fof woni ko bannge mum, jinne so ina ara e neɗɗo wontata ko neɗɗo no yimɓe nii, waɗi noon ko jinne ɓuri neɗɗo doole. Maleyka kadi, ko kañum ɓuri jinne doole. So ɗum ɓennii neɗɗo ina waawi yiyde Maleyka walla jinne, kono so o yiyii ɗum o haaltataa, ko geno jom baawɗe oo tan anndi no ɗee geɗe nguurdi e katanɗe mum. Kono Alla ina newnani Annabi Sileymaani yiyde heen geɗel yiɗi yiyde fof, so wonaa Maleyka. Alla ina newnani kadi annabaaɓe heddiiɓe yiyde won e geɗe mbirniindi ɗe yimɓe ɓolɓe njiyataa, fawaade e konngol Alla toowɗo oo, ɗo wiyata : “ganndo mbirniindi mo fenñinantaa mbirniindi mum hay gooto so wonaa mo o welaa e nelaaɓe ɓee”. simoore jinne, kaawise : 26, 27.
Jibriil Muusaa Joop
