Daartol annabi Ilyaas
Hono biyateeɗo Kaaba El-ahbaari wiyi : nde Annabi Ilyaas jibinaa ndee, tawaama e mum annoore mawnde sanne, nde nganndu-ɗaa, ina waawi yaynaade fuɗnaange e hirnaange ! Ɗum firtaani noon annoore ndee wayi ko no lampaaji kuuraa nii, walla no naange nii, ɗum firti ko o neɗɗo jooɗɗo, laaɓtuɗo e yonta makko, darjuɗo e nder renndo mum, kono nde o jibinaa ndee, ɗum waɗii fiɗnde mawnde, sibu yiyaama ñalnde heen e oon jamma, fooyre mawnde, haa wuro ngoo fof yaynii, kono ɓe nganndaa ɗo ɗum ummii, haa Israayiilnaaɓe fof naamndii yo caafal ngal rewe haa anndee ɗo ummii. Ɓe ndewi ɗum ha ɓe tawi ko ɗum jibinannde hesere. Annduɓe maɓɓe kolli ko won cukalel ngel wonaa mehel jibinaa, etee ko ɓiyum ɓiyi Annabi Haaruuna, (JKM) jibini ngel.
Israayiilnaaɓe keɓɓitii mbiyi ɗumɗoo ko ɓural ngal Alla waɗani min ngam halkude sanndolinɓe e yeeso makko. Nde yahi haa Ilyaas timmini duuɓi mum jeeɗiɗi, o huñii deftere tawreeta ndee, won nde o wiyi e nder ñalngu ngootu : “eehey mon Israayiilnaaɓe, maa mi hollu on kaawise gooto ummoraade e am ”. O wulli wulaango mawngo sanne ! E nder ngoon wulaango, ɓe kuli heen kulol mawngol ngol hono mum alaa, haa ɓerɗe maɓɓe taƴi. Ndeen kulol ngol ɓurtii e maɓɓe, ɓe pewji warde mo. Ndeke o ejii ɗumɗoon, o dogi ɓe, o fayi to dow kaaƴe mawɗe ina ngoni sara nokku maɓɓe oo, o woni toon omo waɗda e kulle lakde taaroo yirilloo, ko wayi no ngayeeji, powbi, cewɗi, ngatameeje, e ñiibi e ko nanndi e ɗeen geɗe, haa o timmini duuɓi makko capanɗe nay (40). Jibril (JKM), jippii ari e makko kanko Annabi Ilyaas, o wiyi mo : “holi aan ?” Jibril wiyi mo : “ ko miin Jibriil ”. O wiyi ɗum kadi hol ko addu maa ɗoo ? Jibriil wiyi mo : “ mbiɗo weltinir maa Annabaagal e nelal, Geno waɗii ma nelaaɗo feewde e leñol sanndollinɓe ɓee ”.
Annabi Ilyaas wiyi mo : “ hol no ɗum wonirta, miin ko mi gooto, kamɓe ko ɓe dental, etee eɓe njogii njogitaaje ? ” Jibriil (jkm), wiyi mo : “ poolgu ko aan jeyi, doole ngoodani ko Alla, nganndaa Geno yamirii denndaangal kulle lakde ɗee e jeyli ɗi nganndu-ɗaa ɗii yo mballe. Anndu noon o hokku maa ko doole capanɗe tati Annabi, fokkit yah to koreeji maa ”. Laatiima e oon yonta, eɓe njogii ɗoon e nokku maɓɓe hee, capanɗe jeeɗiɗi wuro, kala heen wuro ɓuri won e gure laamorɗe hannde ɗee mawnude. Annabi Ilyaas dañii hoolaare ummiinde e geno, o tellii o ruttii o fayi to leñol makko. Nde o yettii ɓe, o jippii ko e nder wuro wooto e sara galle laamɗo canndollinɗo gooto e laamɓe wuro ngoo, o woni ɗoon omo dursitoo tawraata makko ñalnde kala, daande dow haa laamɗo oo e jom suudu mum mbaɗti nande daande makko. Jom suudu laamɗo oo ari e makko, wiyi mo : “ holi aan, e hol ko njiɗ-ɗaa ?” O wiyi : “ miin ko mi nelaaɗo Alla feewde e mon ”. Debbo oo wiyi : “ hol ko ndallironto-ɗaa ?” O wiyi : “ hol ko njiɗ-ɗon ?” Debbo oo wiyi : “so won ko mbaaw-ɗaa, noddu ngeya jeynge huɓɓoowe ara ɗoo ?” Annabi Ilyaas noddi jeynge ngee, ɓe tinaani haa jeynge nge yettii yeeso maɓɓe ina huɓɓa. nde o yiyi ɗum tan, o dogi o haalanoyi jom galle makko. Oon ari yiyi ɗum. Kamɓe ɗiɗo fof ɓe tuubi ɓe jaɓi Geno ko gooto, mo alaa denndidiiɗo.
Annabi Ilyaas ƴetti kaake mum, ɓenni, fayi to wuro woɗngo ɗo o waajoytoo ngam yettinde nelal joom makko. Nde o yettiima, o fuɗɗiima waajaade tan, ɓe nanngi mo, ɓe piyi mo, ɓe koyni mo, ɓe lorli mo, ɓe ɓennini mo to laamɗo maɓɓe mawɗo oo. Ɓe pawi e makko doole maɓɓe e kattanɗe maɓɓe. Laamɗo oo wiyi mo : “ so tawii a reentaaki, min nduppu maa ”. Nde o nani kaan haala tan, kanko Ilyaas o wulli wulaango fakitngo, ɓerɗe maɓɓe fof taƴi, ɓe kuli kulol ɓurtungol. Jeynge maɓɓe ñifi, firti ko jimme maɓɓe fukkiima, yimɓe ɓe keddii e nguumu-ngaama, firti ko ɓe ngaandi e koye maɓɓe, ɓe mbiyi mo : “ eehey maa Ilyaas, min nganndii fiyaaku maa, fad haa janngo. ” Nde yahi haa weeti, Annabi Ilyaas ari e maɓɓe ina waajoo, o wiyi ɓe : “ yo ɓe ndeento leepte jeynge”. O yettini ɓaataake joom makko, ɓe mbiyi mo : “ aan a nelaama ko haɗi joome waɗdude e maa koniyanke mo ina reen ma ?” Annabi Ilyaas heɓɓitii wiyi : “ kooni on mbooraama !” Hol kattanɗo waɗde hunnde e nder hoddirooji walla fiyakuuji Geno ina luundoo ɗum ? Ɗoon e ɗoon o heñii, o yalti o fayi to laamɗo maɓɓe biyateeɗo Jaaba oo, goongɗinɗo mo, o haalani ɗum. Laamɗo mawɗo oo noon wiyatee ko Aamiil, refti heen ko laamɗo oo renndini denndaangal hoohooɓe takkiiɓe ɗum e annduɓe leñol mum. O wiyi ɓe : “ hol ko kaal-ɗon e fiyaaku Ilyaas ?” Ɓe mbiyi : “ so wonaa kisal ”, kanko laamɗo oo, o wiyi : “ mbiyee tan ko ɗum kisal wonande on ”. Ɓe mbiyi : “ minen dee, min njiyii e nder deftere tawreeta ndee sifaa bayɗo no ooɗoo gorko nii maa nele wondude e annabaagal, ina halfinaa jeyli e ngayyeeji (ɗum woni dawaaɗi ladde)”.
Yoga e annduɓe maɓɓe mbiyi ɓe : “ ɓe penii, oo alaa ko woni so wonaa bileejo penoowo.” Caggal ɗuum, laamɗo Aamil wiyi : “ mbaaree seese haa ƴeewen ”. Nde o wiyi noon tan, ɓe nduttitii galleeji maɓɓe. Annabi Ilyaas (JKM) , ruttitii to laamɗo Jaaba o humpiti ɗum ko ɓe ngoni e dow mum koo. Ko ɗuum tagi laamɗo jaaba wiyi : “ aan Ilyaas, miin dee ko e ma ngonndu-mi won e geɗe, kono ɓeen ɗooftiiɓe ma e nder gacce e koyeera, e ɓeen ɓe ɗooftaaki ma e nder teddungal, so tawii ko ɗuum, mi wonndaani e maa, ƴettu paɗe maa njahaa, ngoɗɗito-ɗaa mi, mi nattii jogaade e maa sokla.” Jom suudu laamɗo Jaaba heɓɓitii wiyi : “eehey maa Jaaba, so tawii aɗa sikkitii diina maa mo naat-ɗaa oo, miin kam mi sikkitaaki diine am, etee mi tawtoyii Annabi Ilyaas, kala ɗo rewi to bannge laawol Geno, ko ɗoon tan ndewat-mi”. Laatima kanko debbo oo, ko o dewatnooɗo Alla kanko e gorko makko kulɗo oo fof ko aldaa e sikkitaare, ko e les njimaandi laamɗo Aamil. Ko kanko debbo oo tagi haa laamɗo Aamil jaɓi Alla kañum ne tawtoyi Annabi Ilyaas. E nder ɗuum Baaba makko Aamil ƴetti feere ngam yiɗde warde mo, o yiɗi yo o way no biyiiko gorko maayɗo oo nii. Oon noon laamɗo Aamil ina yiɗi ɗum haa ɓuri ko yiɗi fittaandu mum. Annabi Ilyaas ummii yahi to laamɗo Aamil, nde o yettii o wiyi ɗum : “ aan laamɗo Aamil, so tawii joomiraaɗo mo ndewataa oo won ko waawi, a wiyataa yo o wuurtinane ɓiye gorko maaynooɗo ko ɓooyi oo ? So tawii ko o geno kay, o ronkataa ruttinde fittaandu ɓii jiyaaɗo makko.” Nde Laamɗo Aamil nani ngoolɗoon konngol Annabi Ilyaas tan, o wiyi gir ! O ummii, o darii, o fayi to Alla makko sanam too, Annabi Ilyaas ina ndaara mo. Nde o yettii Sanam oo, o sujjani ɗum, o ñaagi haa o tampi, hay huunde o yiyaani ko laaɓti, ɗuum fof Annabi ilyaas ina ndaara mo. Caggal ɗuum, kanko laamɗo Aamil o ruttitii to Annabi Ilyaas, o wiyi ɗum : “ aan ne, so tawii Geno maa won ko waawi, yo o artiran am fittaandu ɓiyam oo, so o waɗii ɗuum tan, mi goongɗinte aan e joome fof. Annabi Ilyaas hooynii, werti juuɗe mum dow Asamaan, ñaagii joom mum yo Artir fittaandu ɓii laamɗo Aamil. Laamɗo Aamil tinaani tan haa ɓiyum darii yeeso mum ina wuuri ina selli e kattanɗe geno jom baawɗe oo. Nde Laamɗo Aamil yiyi ɗuum tan, o tuubani Alla gooto mo alaa denndidiiɗo, o wiyi : “mi goongɗinii Geno ko gooto, Ilyaas ko nelaaɗo makko ”.
Ko nii woni laamɗo o ɓooriima diina mum reftiima Annabi Ilyaas e diina mum, Annabi Ilyaas kañum ne jokkude waaju mum ngam yettinde ɓataake joom mum, kono ɓe ngoongɗinaani, caggal ɗuum laamɗo Aamil maayi, ɓiyiiko gorko e ɓiyiiko debbo ngari njokki goolle makko. Ko e oon tuma Annabi Ilyaas ñaaganii leñol mum en yooro, nde ɗum waɗi, ɓe keɓi caɗeele bonɗe no feewi ngam ɗum rewii ɓe haa ɓe ñaamti ko ɓe njoginoo fof e nguura, ɓe mbattindi ko waɗtude ñaamde kullon maɓɓe wuro fof, e waɗtude sokkude ƴiye haa ngonta conndi ɓe ñaama ɗum, ɓe ndewni heen ñaamde dawaaɗi e doombi haa ɓe mbaɗti ñaamtude maayɓe maɓɓe. E nder ɗeen caɗeele, ɗum dillini Malaykaaji haa ngullitii to joomiraaɗo tagɗo winndere oo, ngam ooɗoo fiyaaku cattuɗo, yo faabo ɓeeɗoo jiyaaɓe ngoongɗinɓe, hay kuulon wuro e ladde, fof ngari e Annabi Ilyaas ɓe mbiyi : “ eehey maa Annabi geno moƴƴo, ɓeeɗoo jiyaaɓe geno, geno waɗi arsugaaji mum en ko e maa.” Annabi Ilyaas wiyi: “ waɗi noon ko ɓe ngoofii kam, ko ɗum waɗi tikkere am e maɓɓe ndee ko sabu Alla, jooni woodi tan ko ɓe ngoongɗina walla halkaare ”. Geno lonngini mo, wiyi mo : “ aan Ilyaas yurmo, nde nani ko Alla wiyi mo ngol tan, o huli kulol ɓurtungol, waɗi noon eɗum betti mo sanne, o wiyi : “ yaa aan geno, mate won ko mbaɗ-mi ko ina mettu maa ! ” Ngam miin mi alaa ganndal ko ina anndina mi, mi woofiima. Ko aan noon woni jurmotooɗo yurmotooɓe. Geno toowɗo oo lonngini mo kadi, wiyi mo : “ yah to maɓɓe so ɓe ngoongɗinii ɓiltuɓe, mo goongɗinaani heen kadi fennu maa, ko aan jogii yaafuya.” Annabi Ilyaas waɗi gir haftii darii fayi to koreeji too, o ari haa o naati wuro ngoo, o yiyi nayeejo gooto, o wiyi : “ aan kam, aɗa waawi ñaamde ?” Oon jaabii wiyi mo : “maa won dummunna juutɗo mi ñaamaani hay kelitinel mburu no famɗiri fof, etee mbiɗo joginoo ɓiyam gorko ko heege wari ɗum, kono o maayi ko e les teddungal, waɗi noon o wonnoo ko e nder diina Annabi Ilyaas.” Nayeejo oo noon anndaa ko kanko woni Annabi Ilyaas, Annabi Ilyaas wiyi mo : “ no ɓiye o wiyatee ?” Nayeejo o wiyi : “ o wiyetee ko Elyasaa”. Annabi Ilyaas fayi to yenaande ɓii nayeejo oo, o tawi ko o maayɗo etee ko heege wari mo, o ñaagii Alla yo wuurtin mo. Alla wurtini mo e kattanɗe mum. Nde o wuurtunoo tan, o ummii o darii o wiyi : “jettooɗe ngoodanii Alla gooto, mbiɗo seedii deweteeɗo alaa so wonaa Alla”. Ilyaas ko nelaaɗo mum, kanko nguurtuɗo oo, o wiyi : “ jooni kam Alla waɗii kam jogorɗo wonde jaagorgal maa”. Annabi Ilyaas yalti genaale tan, yimɓe caɓi e makko, ɓe ɗaɓɓi e makko yo o ñaagono ɓe Alla, mbele eɓe njalta e ɗeeɗoo caɗeele heege nge ɓe ngonndi ngee. O ñaaganii ɓe Alla, Alla yaltinii ɓe heen, kono ɓe ngoongɗinaani Geno jom baawɗe oo, caggal ɗuum Geno toowɗo oo Wahyii Annabi Ilyaas wiyi ɗum : “ aan Ilyaas a yettinii nelal maa, a waɗii ko joome yamirno maa. Jooni njamir-maa-mi ko yo a lomtin Ilyasaa nelal ngal pawnoo-mi e dow maa ngal. Rutto to galleeji koreeji maa too hankadi a laatiima wonde e ɓurɓe ɓadtaade mi . Annabi Ilyaas jooɗodii e Ilyasaa, ɓe kuccondiri, o wiyi ɗum : “ ko aan woni lomtiiɗo mi jooni e dow yamiroore geno tedduɗo oo, caggal ɗuum, geno wahyii walla mbiyen lonngini Ilyas-aa wiyi ɗum : “ mi waɗii ma Annabi, mi nelii ma feewde e Isayiilnaaɓe, mi semmbinii ma, mbiɗo ñas maa.” Ndeen Annabi Ilyaas yaltii ngam ruttaade to koreeji mum haa o tawi puccu ina darii yeeso makko ina faha e ngu jalba annoore, ngu wiyi mo : “miin dee ko mi njeenaari ummiindi e geno wonande ma, waɗɗo njahen”. O diwi, o jooɗii e dow maggu haa o feewnitii, Jibril (JKM), yettii e makko, wiyi : “ eehey maa Ilyaas, diw wondude e Maleyka e dow leydi ndii ngam Alla holtinii ma sigeeji, taƴii dakamme kooƴe ñaamde maa e njaram maa, o waɗii ma Aadama hakkunde leydi e Asamaan.”
Ko ɗoo dartol Annabi Ilyaas haaɗi, ko Alla noon anndi.
Jooɓ Jibiril Muusaa
