“Sariya amnisti 1993 rewaani laawol”

0
1286
Gurmo Abdul Loh
Gurmo Abdul Loh

1. Go’o, sariya oo no lelniraa nii e hoore mum sellataa…
No o winndiraa nii, alaa ko ko o firti, sibu ko kewu mumtanaa heen bonannde, wonaa baɗe… Sariya mumtugol bonannde ine foti laaɓtude…

2. Ɗiɗi, warhoore haaleteende ndee, jeyaa ko he warhooreeji ɗi bonannde mum en mumtotaako…
Won e warhooreeji ɗi bonannde mum mumtotaako to bannge laabi sariya winndere ndee lelni, ɗi Muritani siifi, jaɓi : Denndaangal sariyaaji paatuɗi he huɓ-ɓeraagal (tortiir) ; denndaangal sariyaaji paatuɗi he mumto-leñol, denndaangal sariyaaji paatuɗi he warhoore neɗɗaagu, denndaangal nanondire paatuɗe e warhoore wolde, ɗiiɗoo sariyaaji 4 ɓiɗɗi-yummaaji, yahdiiji, paatuɗi e warhoore, bonannde mum en waawaa mumtaneede.

3. Tati, gaa gaa ɗiiɗoo sariyaaji nay ɗi bonannde mum en mumtotaako, ina waɗi ngonkaaji ɗi bonannde mum en mumtotaako …

Jaaynde wiyeteende Kassataya jokkondirii e Porfeseer Gurmo Loh, karaalo ko faati he sariya, ngam yeewtidde e mum hafeere sariya ƴettanooɗo he Suudu sarɗi ñalnde 29 mee 1993 ngam yaafaade warkoyeeɓe, haa teeŋti noon e warnooɓe koninkooɓe ɓaleeɓe nder tuddule konu Muritani e kitaale 1990-1991. Gurmo Loh hollitii heen hol no oon sariya ardunoo e hol no o waawi firdireede ngam ɗaɓɓude ñaawoore yimɓe warnooɓe koye e ɗiin duuɓi 1989-1991. 

E wiyde makko, addi ɗum ko yiɗnoode laamu Maawiya yejjitinde winndere ndee bonanndeeji e sahaa mo leyɗe keewɗe njaaɓani ko wiyetee demokaraasi koo, haa teeŋti noon e leyɗe Afrik. Laamu nguu rewri e depiteeji, haa teeŋti won ɗiin depiteeji ɓaleeɓe ngam lelnude oon sariya e hitaande 1993. Caggal nde haralleeɓe sariya Maawiya lelni mo, maa mbiyaa nii he nder suuɗaare.

To bannge laabi sariya ɗum alaa ko firti. Tee sariya oo yaafii ko kewuuji baɗnooɗi.  Alaa fof ɗo wiyaa e makko ko warngooji ɗii, ko warhoore mumto-leñol ɗii njaafaa. Ɗum noon sariya oo no winndira nii, ñaawoowo jom hakkille fof waawaa jaggirde ɗum no sariya nii, sibu “kewuuji” mbaawaa mumtaneede bonannde, mumtantee bonannde ko baɗe, ko geɗe kewɗe, tee ɗeen baɗe, ine poti limteede haa laaɓta. Ine foti haaleede, bonannde mumteende ndee ine foti inneede, haa anndee haa laaɓta holi kayre.  Ɗum noon, ooɗoo sariya alaa fof ɗo feeñi he mum ko mumtantee bonannde koo ko woni.

Sariya oo sellaani, alaa kiima, o wonaa “walaabal”. E sifaaji ɗiɗi fof  o sellaani :

Go’o : lelngo sariya kaa e hoore mum, no ka winndiraa nii :
Sariya jogotoo faayiida ko maa firta huunde. Oo sariya alaa ko firti. Sibu so neɗɗo yiɗii siynude sariya ko maa lelngo mum jogoo mbaadi mbaawndi siynaade. So neɗɗo wiyii mumtii bonannde kewu, maa o haala hol ndeen bonannde. Ɗoo noon bonannde ndee sifaaka, ko mumtatee koo feeñaani heen. Ɗum noon, bonannde ndee anndaaka, saka mumtee. Sariya mumtugol bonannde ine foti laaɓtude.

Ɗiɗi : Warhooreeji ɗi bonannde mum en mumtotaako.
Ɗoo kadi ɓuri bonde. Sibu won e bonanndeeji ɗi mumtotaako. Won e warhooreeji ɗi mumtotaako to bannge laabi sariya winndere ndee lelni, ɗi Muritani siifi jaɓii ɗum en. Denndaangal sariyaaji paatuɗi he kuɓɓingol ɓernde (tortiir) ; denndaangal sariyaaji paatuɗi he mumto-leñol, denndaangal sariyaaji paatuɗi he warhoore neɗɗaagu, denndaangal nanondire paatuɗe e warhoore wolde, ɗiiɗoo sariyaaji 4 ɓiɗɗi-yummaaji, yahdiiji, paatuɗi e warhoore, bonannde mum en waawaa mumtaneede.

Tati : Ngonkaaji ɗi mbaawaa mumtaneede bonannde : 
Mi ɓeydaa heen, gaa gaa ɗiiɗoo sariyaaji nay ɗi bonannde mum en mumtotaako (warhoore piggal, warhoore mumto-leñol, warhoore wolde, warhoore neɗɗaagu), ina waɗi ngonkaaji ɗi mbaawaa mumtaneede bonannde :  so tawii ko warhoore jokkuɗo, dogoowo mo dartaaki : eɗen mbaawi mumtude bonannde warhoore baɗɗo. So mi warii ma jooni, sariya ina waawi wooteede, mumta bonannde warngo ndee. Ɗumɗoo ko baɗal dottangal e sahaa, sibu a maayii, gasii. Jooni noon hiiso ko mi majjinɗo ma ! Mi waraani ma, ko mi dahɗo ma, majjin-maa-mi. Ko a majjuɗo, yimɓe nganndaa to ngon-ɗaa. Hay gooto waawaa mumtude ndee bonannde majjugol, sibu ko warhoore dogoowo mo suwaa joofde, ɗoon ɗo a yiytaaka aɗa maayi, teŋre maa yiyaaka, haa yimɓe laaɓee ko aan tigi woni ɗoon. Hay gooto waawaa mumtande majjinɗo ma oo bonannde ndee. Ɗoo, wonaa tolno bonannde ndee hiisetee no warhooreeji ɓennuɗi ɗiya nii (warhoore aadee, warhoore mumto-leñol, warhoore piggal…), ɗoo ko sifaa no gollal ngal wayi nii ñaawetee. Biyaaɗo majjii, ko majjuɗo ɗoon ɗo teŋre joomum yiytaaka tawo, walla o yiytaaka omo wuuri. Ndaa, koninkooɓe haaleteeɓe ɓee, wiyeteeɓe bonannde mbaɗaa ndee mumtaama ɓee, hay gooto meeɗaani tawo seedaade gooto e mum en gila ndeen, hay gooto seedaaki ɗo ɓe ngubbaa. Ɗum noon, ko bonannde nde mumtotaako e oo sahaa, sibu ko nde dogoore nde dartaaki tawo. Denndaangal ɓe ɓe ngonnoo he njiimaandi mum en, woni mawɓe ɓe ɓe ngonnoo he yamiroore mum en ŋaddet ɓee, ɓee fof ñaawirtee ko waɗɓe warhoore majjingol, sibu ɓe ngonnoo ko he njiimaandi maɓɓe, nde ɓe cakkitii yiyeede ndee. Ɓayde tan ɓe kaalaani ɗo ɓe ngoni, bonannde maɓɓe ndee waawaa mumteede.

Ñalnde sariya oo wootetee ndee (29 mee 1993), idiiɓe seppude ko yimɓe jogiiɓe he majjuɓe ɓee hakke. Yimɓe naamnotonooɓe ñaawoore warɓe koye ɓee, kono kadi, e oon sahaa doole luulndo (e oon sahaa ko UFD/ère nouvelle wonnoo) yuɓɓinnoongo seppooji yeeso Suudu Sarɗi. Yimɓe ine keewi yejjitde ɗuum. Oɗon mbaawi naamnoyaade ɗum fedde hesniiɓe, ɓe nganndu-ɗaa ko Kajjata Maalik Jallo, Lalla Ayse en, kisindoo ɗum en. Maa ɓe kaalan on fof no yahrunoo. Ko depiteeji ɓaleeɓe nulaa e oon sahaa ngam hujjikinaade. Ɓee ngullaama ñalnde heen yeeso Asaambele ngenndi ɗoo. Ko ndeen woni go’o nde delegaasiyoŋ mawɗo weewuuji e pelle ballittunooɗe ɗum en, ari Pari (mi heɓii teddungal jaɓɓaade ɓe toon) ngam tawtoreede Batu Vienne paatungu e warhoore neɗɗaagu, warhoore mumto-leñol kam e ndeenka jojjanɗe aadee. Ko ndeen woni go’o ko ɗeen pelle ina ɗannoo ngam hollitde ko kewnoo e Muritani koo, hono ko ɓaleeɓe mbaɗaa koo. Min mbaɗi goomu, min njaɓɓii ɓe, min kebli ɓe haa ɓe mbaawi ɓennude Genève.

Laamu hannde nguu waɗaani hay huunde tawo, kono e laamu Siidi wul Sheek Abdallaahi, diisnondiral waɗanooma, toɓɓe garooje ɗee kawraa heen:
1. Heɓtinde darnde laamu Muritani, heɓtina warhoore neɗɗaagu waɗii, warhoore mumto-leñol waɗii.
2. Laamu Muritani jaɓa ɗuum, heɓtina warhoore ndee
3. Hunoo ummanaade silsil ñaawoore nuunɗal kam e goonga.

Ko ɗoon yahretenoo, ɓooytaani kuudetaa Abdel Asiis ari dergiti fof. Won wiyɓe geɗe ɗee ine njokkondiri. Ko famɗi fof huunde e koninkooɓe ɓee njeyaama e kuudetaa hee ngam dartinde ko fuɗɗanoo koo.

Haala Gurmo Abdul Loh    ||   Binnditagol Fooyre Ɓamtaare

Sariya mo tonngoode 93-23 ñalnde 14 suweŋ 1993

Kuulal 1 : Mumtugol bonannde timmungol rokkaama:

1) terɗe doole ndeenka e kisal njaɓɓunooɗe laawol hakkunde 1 saawiyee 1989 e 18 abril 1992, jaɓɓugol jowitiingol e kewkewe baɗnooɗe nder doole ndeenka e kisal caabiiɗe baɗe konuyeeje e ndoolndoolaagu.

2) ɓiɓɓe leydi Muritani yaɓɓunooɓe laawol caggal baɗe konuyeeje e ndoolndoolaagu e kulɓingol baɗnooɗe e oon sahaa gooto.

Kuulal 2 : kala wullitango, kala kuuɓal walla dokimaa anket paatuɗo e oon mudda toɗɗiingo neɗɗo jeyaaɗo e mumtanaaɓe bonannde ɓee, ko ko joñetee, alaa ko jibinta.

Kuulal 3 : Ooɗoo sariya maa saaktire feere heñoraande, siyniree no sariya dowla, nder Jaaynde laawɗinaande Denndaandi Lislameeri Muritani.

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.