Ko noon ne, so ñiiri faaydaama e gosi, ñiiraaki tawo. Ɗee geɗe ɗiɗi fof kolli koko gollaa koo yonaani, yo liggey ɓeyde. Ene gasa tawa ko hono kaa ngonka addunoo konngol «gosoraaɗo seerataa e laawde», sabu hay so ngosiindi wonaa gosi ne, so gaskinoowo ŋanaa jooɗiima fawanaama ataaye, hade tataɓol yareede tawata ko anndinii en ko ɗi njiidi. So haala ñawii noon, yo nanɗe cellu, walla kaalɗo safra ka mum haa haaloo, haa nanoo, haa faamoo, haa wela jaŋtitaade.
Hannde kadi ngartaten ko e WhatsApp, potnooɗo wonde fartaŋŋe kumpitondiral, jannginondiral, jokkorgal ngam laatoo enɗam tiiɗtinirgal. Sabu mbiyatno-ɗen ko ɗemngal men ene ɗawaa e rajooji e teleeji, haa e jaayɗe binndaaɗe, sabu ɗee jaaynirɗe ɓurde waawde huutoraade ɗemɗe goɗɗe, ɗe en ngañaani, tee en ngañanaani joom mum en moƴƴere. Kono so en ndurnii miijooji, maa en taw, hay so won ko WhatsApp walliti e oon fannu ne, ellee kadi won ko fuɗɗii bonnude, walla mi wiya, bonnande en.
Ko goonga, WhatsApp hollondiriraama jiyduɓe majjondirnooɓe, humpitiraama humpanooɓe, jannginiraama majjunooɓe, yeewtiraama yeewanooɓe, kono kadi aybiniraama suurinooɓe, seerndiraama rentunooɓe, taƴii enɗe jokkondirnooɗe, niɓɓiniraama hakkilllaaji humambinneeɓe, fuuyɓe, mawnikiniiɓe.
Nde mbiy-ɗen enen fof ko en fulɓe, WhatsApp fotnoo ko huutoreede kuutoragol moƴƴol mbele ɗuum ɓeydoo tabitde, e mbele kadi dental men jiileteengal ngal ene ɓeydoo woodde. Kono ellee, WhatsApp ruttini en ko caggal, faade hanki, tawi ko bannge mo feewaani oo. Sabu ene moƴƴi kadi nuun-ɗe, ciftoren, paamen, wonaa hanki men fof moƴƴi kono kadi wonaa finaa tawaa men fof soofi. Hanki, ñamakala en mantiratnoo pullo ko «diddoowo pullo banndum haa naatna ɗum e ngaska yeendu».
En pelaani ɓe, sabu ene waawi tawa ko ɗoon hakkilantaagal taaniraaɓe men tolninoo. Woni ko felnii noon, ko hannde, nde pine kaɓata, gootal fof ene yiiloo rentinde ɓesngu mum mbele daña doole, jogoo kattanɗe moɗde keddiiɗe ɗee, haa jooni eɗen keddii e wiyde « oo ko Pullo ɓiraɗam, oya ko pullo haako ». Ɗee taƴe ɗiɗi, taƴre heen fof kadi ruttii waɗti hoyre mum ƴele-ƴele, ƴelo heen fof wiya ko kanum ɓuri rimɗude e keddiiɗe ɗee. Tawde noon ko ɓiɓɓe yumma tan mbaawi haaldude cukuñaagu yummum en wonta jam, ene moƴƴi ƴeewto-ɗen ko ngon ɗen e dow mum koo.
Ngadoro-ɗen naamnaade ngal naamnal garowal, walla ɗee naamne garooje :
•Holi ko woni Pullo?
•Holi potɗo wiyeede Pullo?
•holi no Pullo foti jaggirde Pullo?
•ekn…
Bayɗo no am fof kam, so ɗee naamne naamnaama, foti ko joñaade, sakka noppi ene heɗoo, sabu annduɓe mbiyi ko « kala ko a anndanaa, yo haala maa famɗu e mum ». Ɗum fof e waade noon, mboɗo nana kam won e annduɓe, walla haaliyankooɓee ene mbiya “ Pullo anndetee ko he ƴiiƴam “, woɗɓe mbiya ko jikku, ene waɗi kadi wiyooɓe “ Pullo sifortee ko ɗemngal mum e Pinal mum “, woɗɓe kadi mbiyi « Pullo, ko kormiiɗo harameeji jeeɗiɗi fulɓe ɗii tan ». Ene gasa, so Alla jaɓii, ngarten e ɗii harameeji jeeɗiɗi, ngam ƴeewde so tawii eɗi njahdi e jamaanu hannde oo. Sabu eɗen nganndi, konngol fof jogii ko sahaa mum, ngonka fof kadi e yonta mum.
Malal Sammba GISE
