FACT ko Maalde ngam Lomtondiral e Nanondiral nder Caad (Front pour l’Alternance et la Concorde au Tchad). Semmbeeji FACT ummorii ko worgo Libiya, ɓe tuddini nder Kaaƴe Tibesti. Ɓe puɗɗii toon nanngondirde e konu leydi Caad… aɓe njaha haa ɓe njettii wuro Maaw nder diiwaan Kanem. Bannge hirnaange leydi ndii, woɗɗaani keerol Nijeer. Hakkunde Maaw e Njamena ko hedde kilooji 300 pawɗi. Gila ɓe njalti Kaaƴe Tibesti hedde 11 abiril 2021, fayndaare maɓɓe wonnoo ko yettaade Njamena, ɓe liɓa laamu Idiriis Debi Itno.
Hade maɓɓe yettaade Maaw, tawi konu Caad jaɓɓoyiima ɓe. Ɓe nanngondiri cili keewɗi, FACT ina hawa. Maayɓe keewii baŋ-yoo-baŋ. Kono e wiyde seedeeji nanngondire ɗee, FACT addi tan ko seeɗa e soofaaji mum, hedde 700 soofaa. Ko ɓuri heewde koo anndaaka to ngoni. Hade maɓɓe naatde Kanem, ɓe peƴtii, ɓe iwri rewo beƴ, ɓeya ngardi hirnaange.
Ko ɓuri heewde e semmbeeji FACT ko Caadnaaɓe ɓe leñol Goraan, leñol Hisen Haabere. Idiris Debi noon jeyaa ko e leñol Zagwa en. Ko e 2016 biyeteeɗo Mahamat Mahdi Aali sosi nde to wuro Tanwa, woyla ceɓɓitiiɗo Caad. Ko caggal peƴtooru ɓe njalti UFDD (Union des forces pour la démocratie et le développement – Dental Doole Demokarasi e Ƴellitaare-), dental ngal Mahamat Nuuri ardinoo. Oo Nuuri jeyaa ko e luulndiiɓe Idiriis Debi, o jooɗinoo ko worgo Libiya nder diiwaan Fesaan. Konngol maɓɓe jeeyngal wonnoo ko « Ƴiiƴiiɓe beyuwe njaltat, yoo wuur Afiri ». Bees senngo Misrata to Libiya ittani mo geɗal, ko ɗuum jibini ceeral UFDD mo Mahamat Nuuri e FACT mo Mahamat Mahdi.
FACT ina jogii fotde tuddule tati nder Libiya to gure Jebel Sawda e to Al-Jufraa e to Dulaki. Tuddunde maɓɓe ɓurnde himmude nder Caad woni ko to wuro Tanwa, sara keerol Libiya.
Nde ɓe njooɗii nder Libiya ndeث, FACT naatii nder kareeli hakkunde Libinaaɓe. Ɓe keedani Misrata kaɓatnooɗo e Dowla Islaam e ANL (Armée Nationale Libiyenne – Konu Ngenndi Libiya – mo Seneraal Haftar. Ko ɗuum addannoo Seneraal Haftar “ bommbude ‘ tuddule maɓɓe to Dulaki (2014), e Jebel Sawda (2016), e Al Jufarah (2016).
Kono, ñalnde 18 Siilo (Saawiyee) 2017, laamu Farayse ummanii sokde kala jeyi ngalu Mahmat Mahdi Ali, mawɗo FACT joginoo caggal leydi Caad. Ɗum yahdi ko e ballal ɓe ngaddani Idiriis Debi Itno. Daliilu maɓɓe caaktaaɗo ko FACT ina wallii « Brigades de défense de Benghazi » – Sete Deeneewo Benghasi – haa yani e boyli petroŋ gonnooɗi Raas Laanuf e Sidira.
Kulol nanngondiral seɓɓitiiɓe e konu Caad
He nder maayirɗe nduu lewru Mbooy, FACT ummi worgo Libiya haa Kaaƴe Tibesti. Ko ina abboo e soofaaji 700 njaaɓani Njamena, ɓe mbiyi anniya maɓɓe ko « nanngude Idiris Debi ». Ɓe ngari haa ɓe payndii wuro Maaw, hedde kilooji 300 Njamena, ɓe pelɓondiri ɗoon e koninkooɓe Caad.
Yimɓe wuro Njamena puɗɗii hulde, ngoni e renndinde ñaamdu, e egguude tiindoo bannge worgo haa nder Kameruun. Tuggude 17 Seeɗto, Idiris Debi yamiri yoo ndeenka wuro Njamena semmbine. Kaɓirde njalti taarii wuro ngoo. Soofaaji keewɗi (ko ɓuri ujunere), tiindii diiwaan Kanem hedde wuro Maaw e gardagol Idiris Debi e hoore mum. Ɓe njaaɓani ko huccondirde e FACT. Ciftoren ko noon o waɗnoo he hitaande maaynde ndee, nde konu makko jaggondiri e seɓɓitiiɓe Bokko Haraam sara weendu Caad.
FACT ne bayyini ndeen ko kam huurii e diiwaan BET (Burgu – Ennedi – Tibesti), jooni reftata heen ko Kanem. Yimɓe kolliti ko “ laamu kiiɗal Idiris Debi yonii, duuɓi 30 ɓurtii ”.
Suɓngooji hooreyaagal baɗnooɗi Caad ñalnde 11 Seeɗto (Abiril) njaltii ñalnde 19. Wiyaa Idiriis Debi dañii 79,32 %. O yaaɓani jooɗaade e jappeere laamu laawol 6ɓol. Duuɓi 30 ko kanko woni ɗoon. Nde wiyaa o hawii, tawi o fokkitanii diiwaan Kanem haɓoyde e FACT. Konu Caad adii nanngondirde e FACT ko ñalnde 17 Seeɗto rewo wuro Maaw, laamaandi diiwaan Kanem.
Njamena fuɗɗiima hulde
Jaayndiyanke Paalga (jaaynirgol Burkina Faso), Useyni Ilbudo, hollitii hare hakkunde maɓɓe waɗii maayɓe banngeeji fof. Kono nde wonnoo FACT naatiraani bannge gooto, ɓe mbeeɓaani haɓde.
Kono mbele aɓe mbaawi yettaade Njamena ? Jaabowol mum ko yeeso. Woƴi hannde Njamenaaɓe ko yiilaade no ndaɗndiri koye mum en. So yahdu yontii joɗnde ko ayiiba. Ɓeydi kulol maɓɓe ko nde laamu Farayse yamiri yimɓe mum wonɓe Njamena nde ndeeƴtata nder wuro hee. Angalteer e USA noon mbiyi yimɓe mum en ko yo njaltu leydi Caad fes. Ɗum ɓeydi kulol Njamenaaɓe.
Macaron wammbi Debi
Jerminaare heewnde ko no Farayse waɗata so FACT faandiima Njamena. Eɗen nganndi konu Farayse ina jogii tuddunnde mawnde nder wuro Njamena, sara boowal piirooje (diwooje). Caggal Ndakaaru e Librewil e Jibuti, ko tuddunde maɓɓe Njamena ɓuri semmbolinnde. Gila Chirac e Hollande e Sarkosi haa yettii Macron, Farayse ina waabi Debi. He duuɓi ɓennuɗi ɗi (2008), ko Farayse faabii Debi nde seɓɓitiiɓe naati Njamena haa njettii jooɗorde hooreyaagal Caad ɗo Debi suuɗinoo. He nder 2019 kadi, konu Farayse “bommbii” seɓɓitiiɓe UFR (« Union des Forces de Résistance » – Dental Doole Jattinaare-) nde ɓe naati wuro ngoo.
Hono no Belee Gudee heewi wiyrude, Hooreeɓe Farayse ko beyuwe, ɓe ngalaa sehilaaɓe sibu ɓe keewi ko “mettaade” (« lécher »), so ɓooyii ɓe “ngoppa” (« lâcher »), wattan fof ko ɓe “calka” (« lyncher »). Ɗuum woni ko o wiyata L3 (Laawuuji 3 e ɗemngal Farayse). Nde wonnoo kadi Debi ko neɗɗo maɓɓe, ɗuum addani mo ɓeydude soofaaji 1 200 nder Saahal.
Yimɓe fof ina nganndi hannde oo, Debi ina heewi tawo nafoore : hannde so Debi yahii, baafal Caad udditaniima seɓɓitiiɓe, ko diiwaan Saahal oo fof udditantoo seɓɓitiiɓe e jihaadiyaankooɓe.
Hayso Farayse yiɗaa mo ne, alaa-e-sago ɓe nangtoo e makko. Hay so leydi Caad laatiima leydi toɓoori sahaa fof seɓɓitiiɓe hono no Debi heɓirnoo, alaa-e-sagel Farayse waaba mo. Hay so Caad laamoraaka peewal e nuunɗal gila to dawrugol e to faggudu haa to renndo, Farayse waawata tan ko heedande Idiris Debi Itno, lammodiiɗo e « Itno » en no ngoorunoo.
Aamadu Malal Gey
