« Kala ko a aɗa waɗana leñol ngol, waɗir sabu Alla tan, mbaasaa ɗaminaande heen wune, walla walla jaareede. Anniyo ko a cakkaniiɗo maayɓe maa. Waasataa keɓaa baraaji ». Ko debbo gooto, dariiɗo dadiiɗo, cemmbinɗo liggotooɗo mo naamnaaki yetteede, kaaloowo ko nafata wiynoo-mi nii. Nde nan-mi ngol konngol, ngetii-mi, ngenndu-mi, ngeelii-mi faamde ko soomii he maggol, ndonku-mi. Hakke duuɓi e kitaale, mboɗo miijtoo, kono tan ndonku-mi anndude ko addi ngol, ko soomii he maggol, walla nii to o itti ngol. Nde tawnoo ganndo miijooji gooto wiy « ene jeyaa e juume ɓurɗe mawnude ɗe innama aadee juumata, ummanaade huunde haa woɗɗoya heen tan woppa, haayta ». Ko ɗum waɗi, calii-mi woppude, njokku mi wiɗto.
Ene wiyee, ganndal alaa coggu kono ene waɗi njaru. Waɗde pellit-mi, ko ngal jari fof, waɗde heen, haa mi iwa e kumpa. Ko ndeen o naamnii-mi so mboɗo anndi biyetenooɗo Tijjaani Aan. Puɗɗii-mi limtude ñaam-golluuje mum, o dartini mi, o wiyi : « e nder ñaam-golluuje Tijjaani Aan limtataa ɗoo ɗee, a woppii laatanoode mo bittoowo, binndoowo. Kono onon heewɓe faarnoraade mo ɓee, on meeɗaani yiilaade ko o winndunoo koo, mbele muulon e defte renndo ngoo huutoroo ». Nde tawnoo noon, hakkille tagiraa ko miijoreede, tee kadi miñum miijo ko miijtaade, ndurnu-mi miijo, taw-mi ko o haali koo ko goonga. Mboɗo woni e kaan ngaanumma, haa nan-mi wulaango « Mammadu Sammba Joob lollirnooɗo Murtuɗo ene waɗanee ñalɗi ciftorirɗi, jogorɗi laataade fartaŋŋe yettinande mo miijo ngo o miijotonoo ko ɓooyi, so mahde nokku bittirɗo gannde, mooftirɗo defte, janngirɗo, keblirɗo, mo o wiyatnoo K-B Pulaar ».
Ɗum wayi mi no jamma juulde. Mbeltii-mi haa ɗeɓ-mi wiyde yo mi haɓɓe. Sikke alaa, Murtuɗo ne ko mo heewɓe paarnortoo. Haa teeŋti e yiɗɓe wiyeede ko « ngenndiyanke » ɓee. So tawii ko jimoowo, joofnataa innaani Mamma. So tawii ko binndoowo, suutataa kuɗol so tonngaani innde Mamma. So tawii ko jeewtoowo, haa teeŋti e lay-layti renndo, liɓataa konngol tawa siftoraani Mamma. Kono dee, najoore ɗeɓii heɓtaade mi, nde ngar-mi Mbaañ ñalnde sappo lewru Suwee 2022, weeti njuurdoyii-mi yanaande makko e seteeji garnooɗi, hiiri hoohooɓe, haaliyankooɓe e yimiyankooɓe fof kaalti ñaamgolluuje makko, ko adii nde omo wilnanee Defere Alla teddunde ndee. Kono nde miijtii-mi konngol ngol mbiynoo-mi debbo oo haalanii kam e udditirde winndannde men hannde ndee, paam-mi ndeke, ko goonga « Kala ko aɗa waɗana leñol ngol, waɗir sabu Alla tan, mbaasaa ɗaminaande heen wune, walla jaareede ».
Sikke alaa ngol goongɗii ñalnde sappo, sappo e goo e sappo e ɗiɗi lewru Suwee 2022, nde leñol noddaa « yoo ar Mbaañ ngam siftorde e wuurtinde golle Baaba leñol », mo woni fof jattinii, ellee wonaa kañum wiyatnoo « Yontii nde woodi ko Murtuɗo waɗanaa e Mauritanie ». Sikke alaa, fuɗɗuɓe ngoo miijo poti ko yetteede e duwaneede, sabu ko taaɓal mawngal ɓe taaɓii ɗoo. Tijjaani aan ene wiyatnoo « leñol wonaa naafige, ko mbaɗan-ɗaa ɗum fof yoɓete », kono tan ɗee golle baɗaaɗe Mbaañ ciftinii en, « won tigi darinooɓe e naange, liggii, kaɓaa, potndi heen feleede, sokeede e felleede » kono tan, ndeke, won e men ɓe njoɓataa diminna. Yiɗooɓe tan huutoraade inɗe darinooɓe, mbele kañum enne mbiyee ndariima, walla mbiyee ko ngenndiyankooɓe. Ɗum hollitan ko ndekete « ko heewi e men, mbaawi tan ko haalde, tee ko haala ka yettaaki ɓerɗe nii saka terɗe ngolla ». So en njiɗii ɓamtaade, haala, en ngustat. Golle en ɓeydat. Jeddi, duko e gulwulti en ngoppat. Gollaniiɓe leñol en ɓamtat. Mawnikinaare, miin-miinaagu, ngañamtumaagu e haasidaagal en karminat.
Malal Sammba GISE
