Pulaar ene wiya « gosoraaɗo seerataa e laawde », kono ellee Pulaar fotnoo wiyde ko « gosoraaɗo woto aaman laawde ». Waɗde kay, hay gooto e men woto aaman waajaade leñol ngol kam e lonnginde ɗum haalde e gollude ko moƴƴi. Walla hirjinde ngol ko nafata ngol, ko nawrata ngol yeeso. Kono tan, haa jooni, leydi amen Durmam Daƴƴel ene jogii caɗeele. Caɗeele ngonka, caɗeele dental, caɗeele kawral. Annduɓe kaalii, yimooɓe njimii, waajotooɓe mbaajiima, kono tan min ɗeɓi nanndude ko e jabbooɓe he jeereende e ceeɗu pulum, ɗaminiiɓe hebbinde paabi mumen saabareeje ndiyamiri. Hay gooto suusaa haalande hay gooto goonga. Hay gooto heɗantaako hay gooto, saka jaɓana ɗum. Waɗde hay gooto suusaa felde hay gooto.
Caɗeele amen ɓurɗe teeŋtude ɗee, ko gooto e amen fof, ko goongɗini koo, wiyata ko yo yimɓe fof ngoongɗin ɗum. So ɗum alaa jaggiree ko caliiɗo, wiyee ko gaño gondaaɗo, potɗo haɓeede haa woɗɗitoo walla rewtoo no nehaandi. Ɗuum ene jeyaa e ko addani min, minen Durmamnaaɓe, faamde won ko aaɓnotaako. Kono tan, emin karii, emin ŋati tan yo ɗuum laato, hay sinno alaa ko waɗaa ngam ɗuum wooda. Ngam janngooɓe ɓee ɓura faamde, waɗii, hannde, duuɓi e kitaale, ko min ngoni e woyde, emin caɓɓitoo, emin nduka, tawi mo min ndukdata oo wayi ko no « paho nanoowo, kono tan mo nanataa ko haajaaka ». Tawi alaa ko saabii ɗum, so wonaa ko ɓuri heewde e amen majjude e humpeede no njuɓɓudi laamu lelorii e no terɗe mum ngollortoo. Yanti heen, minen fof e wuurde ɗeen caɗeele ko ene wona hannde duuɓi cappanɗe tati pawɗe, min ciftorta mette amen tan ko hitaande haa dartoo mo wuuri. Tee, ko e ñalgu wootu. Nde nguun ñalngu, arti fof, won e amen ngoya haa jeese ɓuuta, nde tawnoo ko wuurɓe mette tigi. Kono dee, ene e amen, gite njoor haa nanndi e hollalde nde toɓaaka ko juuti. Kono, ɓe ngonata ko e hamƴude gite, mbele hay so waadere gonngol ene yalta. Mbele tan mbiyee ngoyii, tawa noon yettaaki ɓerɗe.
Caɗeele amen goɗɗe, ko won e amen, wonaa e nder Durmam Daƴƴel ngoni. Ene gasa tawa ko heen njeyaa-mi. Min ngoni ko boowal, firti tan ko min ɗanniiɓe. Alla waɗi, to min ngoni too koo, nguurndam amen ene saɗta sahaaji. Sabu ko heewi e amen nguuri ko e balle pelle ɗe yimɓe ɓe min tawoyi ɓee. Ko kamɓe njogii nguura amen e kala-kala amen. Waɗii sahaa, woodi e maɓɓe wiyɓe min « onon dee, min nanii, jooni, leydi mon ene waɗi demokaraasii. Waɗde ngaree kootee ». Ɗii konngi mbayata min ko no wareede nii. Ko ɗum waɗi, gila laylayti renndo ɗii ngari, subaka fof ko min naatɓe heen, ngam ƴeewde so alaa seppooɓe sahre amen. So min njiyii, min cuusna joom mum en. Sahaaji nii, wooda ko min neldi ɗumen, min ɓeyda heen « njokkee golle, ko e mon aduna oo fof waɗi yaakaare ». Min ɓurata weltaade fof noon, ko so ngar-mi-ngaraa waɗii hakkunde seppooɓe e dadiiɓe. Haa teeŋti noon, e so woodii gaañiiɓe. So nate ɓosooje ɗee neldaama e laylayti renndo hee, haa yettiima juuɗe amen, min cummbat, min cajoo, sabu amen dañde ko min ndallinirani njaatigeeɓe amen ɓee, mette guuraaɗe sahre amen. Won e amen nii, hay so hay dara dillaani, keewi ko werlaade eeraango, ngam dillinde sukaaɓe ɓe nganndaa nii ko yahetee koo.
Ndeen ne dee, won hatojinɓe e ɗeen balle. Sabu ko min mbiyata ko kañum saabii hare amen ndee koo, ko ɓeen ɓuri ɗum tinde. Sabu waasde worɓe mumen, sukaaɓe mumen, wandiraaɓe mumen worɓe, baabiraaɓe mumen, walla sabu mumen riiweede e gollorɗe mumen e sahaa mo Ibiraahiima Saar sifinoo e yimre nde tiitoonde mum woni « nayi jeenayi ». Sikke alaa, hay bayɗo no am famɗude miijo e wonde humambinne, ene anndi, ko ɓeen ɓuri hatojinde e renndinaneede jawɗeele, e walleede mbele tonngol kaɗngol ɗumen heɓde hakkeeji mumen ngol, ene tonngitee. Ngool tonngol woni ngal jiilal, ngal hay gooto majjaani, biyngal « kala bonande meeɗnoonde waɗeede e nder Durmam ko adii hitaande Ujunere e Teemedde Jeenay e Cappanɗe Jeenay e tati, Yo yejjite, tee baɗnooɗo ɗum oo yaafaama ».
Kono nde tawnoo sahaaji, hay neɗɗo ene nannda e kullel, won e amen, woƴi ɗumen tan ko koye mumen. Sago ɓeen tan ko no ene ndañira fof yo waɗe, hay sinno koko duppata leydi amen Durmam Daƴƴel Salndu Gelooki. Ɗo neɗɗo dogata ɓurta, yahra seesa waasa yettaade. Yoo Alla rokku en nande e faamde ko Ceerno Alhajji Mammadu Saydu Bah wiynoo koo « so tawii ko haalotoo koo haalaama, yo ko haalotaako koo faame e ko haalaaka koo ». Ciftoren kadi ko Pulaar wiynoo « fenaande ene huudoo, goonga hirnda heɓtoo ɗum haa daɗtoo ». « Alla ko Laaɓɗo, jaɓataa e golleeji so wonaa ko laaɓi ».
Malal Sammba Gise
