Yaayaa Jaame haalii ko sikkananooka kono waɗii ko jooɗtoranoo e mum !

0
2668

Ñalnde 1 deesambar 2016 ko haawnii waɗii to leydi Gammbi ndi ardii ɗum Yaayaa Jaammee jooɗiiɗo e jappere leydi ndi  ko ina  tolnoo e duuɓi 22 caggal nde folli laamu Daawuda Kayrabaa Jaawara e hitaande 1994.

Eɗen ciftina wonde leydi Gammbi ko ciifol naattungol e nder leydi Senegaal sabu ko ndiin taarii ndi banngeeji kala haa heddii bannge keedɗo e geec atlantic oo. Wertaango Gammbi ko 11 295 km2, ɓesngu mayri tolniima e 1 925 627 aadee heen 90% ko juulɓe, heddiiɓe ɓee peccii ko hakkunde katolik en e diineeji goɗɗi (8%). To bannge faggudu ko ɓuri teeŋtude heen ko ndema ngaadanteewa, njulaagu e banngagol (tourisme). Gammbi jeyaa ko e tiimaale leydi Angalteer, heɓi jeytaare mum ko e hitaande 1965 woni laamorgo mum ko Bannjuul, ɗemngal laawɗinaangal ko Enngele hay so tawii ɗemɗe ngenndi ɗee ko : manndinka, fulfulde, wolof ekn…

Waɗi en wiyde ko haawnii waɗii ko Yaaya Jammee gila laamii seeraani e yuɓɓinde wooteeji hooreleydaagu fotde laabi 4 ina laamtoo, nde wonde ko kanko yuɓɓinanta hoore makko wooteeji ɗii gila e fuɗɗoode haa wortorde. Laamu Yaayaa Jammee wonaa ɓuuɓngu sabu o jogii tan ko kasoo, karwaas e warngooji. Ɗum tabitiri ko luulndo makko alaa hakke ñiŋde laamu, jaaynirɗe leydi ndii mbellitaaka ko jaaynirde laamu ngu tan njogii hakke haalde etee, ko mantude laamɗo leydi ndii tan e politigi mum woni golle mum. Seppooji baɗooji toon, joomum en  mbattinta ko waɗeede kasooji so ndaɗii wareede kay, walla saayneede majja. Jagge tati e parti luulndo lollirɗo UDP ko nii mbaasiri pittaali mum to Gammbi, goytaali ɓesngu nguu, gullitaali pelle jojjanɗe aadee winndere ndee e jeertinaali mawɗo fedde dowlaaji dentuɗi hono Ban Ki Moon, ɗum fof mejaani  Yaayaa Jammee.

E ɗiiɗoo wooteeji juɓɓinaaɗi e darorɗe lewru deesammburu 2016 Jammee waɗdunoo kawgel ko Aadama Baro mo nganndu-ɗaa ngemmbi ɗum ko maalde partiiji jeetati luulndo e Mammah Kanndeh gardiiɗo parti biyeteeɗo « Congrès Démocratique Gambie ». Aadama Baro noon jeyaa ko e parti biyeteeɗo « Parti Démocratique Unifié » tawi gardiiɗo oon parti, hono Ousseynou Darboe,  e oon sahaa wonnoo ko e kasoo ina taƴanaa duuɓi tati sabu wiyeede « tawtoraama seppo ngo yamiraaka ». Wooteeji ɗii njofiri ko poolgu Aadama Baro sabu o dañii 43%, Yaayaa Jammee dañi 39%, Mammaa Kanndeh heɓi 17%, ɗum firti ko « faddungo taƴii » tawde Yaayaa Jammee, laamɗo mo liɓetaake furlaama e leydi, woote Gammbi firlittaake, ɓurɗo heewde toɓɓe fof gila e gadanol ko kam fooli. O heewnoo wiyde ko kanko ko « Alla wootanta mo etee ko Alla tan liɓata mo » waɗde ngol laawol, Aadama Baro e ballal Alla liɓii mo ngu alaa guli. Kono ɗum fof haawnaaki. Haawnii kay ko nde o habraa wonde o foolaama o wiyi o jaɓii etee kalfinaaɗo wooteeji ɗii hol to saaktu ɗum ko kanko e hoore makko hebori adaade saaktude ɗum etee o duwanoo Aadama Baro yo « jogoro jam ». Ɗum waɗi en wiyde o haalii ko o sikkananooka, sabu ɗum waɗi aduna oo fof najoore haa ko yoga e leyɗe mawɗe e nder aduna oo e leyɗe catiiɗe e hoɗdiiɓe manti mo heen no feewi haa woodi waɗtuɓe miijanaademo wonde bonannde nde o waawnoo waɗde fof, ndeeɗoo darnde ina waawi soodtude mo.  Mi heɓiino nii e oon mudda noddude gooto e musiɓɓe am to bannge politigi mbiy-mi ɗum « aan ndekete Yaayaa Jammee ko jontaaɗo », oon jaaɓtii kam « hol to mantu jamma suwaa weetde », ma a taw  ko ɗum wattindii laataade sabu yontere fawtii heen Yaayaa Jammee waɗi ko joɗtoranoo e mum so saltaade foolaama, ɓeydi heen wonde ko keborɗo wullitaade to ñaawirde rowrowre ñaawoore wooteeji. Tesko-ɗen noon ndeeɗoon ñaawirde, wonɓe heen ɓee fof ko yimɓe makko.

Ko laaɓani en tan ko Yaayaa Jammee caggal nde diisnondiri e yoga e yimɓe mum, teenti noon e larme makko ɓe o waɗdunoo bonanndeeji laamu makko, kolliti mo tan ko kañum en, woppude mo laamu henanaaki ɗum en, yantude e haalaluuji Aadama Baro e luulndo ngoo wonde « bonanndeeji makko ngoppirtaake nii tan ». Kulol rewneede laawol ñaawee, ñaawdee e wondiiɓe mum, alaa ko haɗi nawee to ñaawirde kuuge winndereere (CPI) to o  heblotonoo e yaltinde Gammbi, ɗeen geɗe fof ina njeyaa e ko « mooƴii hoore makko ».

Gammbi naatii e iñcuru caggal wooteeji, Alla tan anndi ɗo ɗum joofoyta sabu yoga e  leyɗeele aduna ɗee kolliti tan ko Yaayaa Jammee « hol to ñaamtu konngol mum, yo jebbilo foolaama », won heen nii kolliti ko ngoppataa mo o ruttoo e laamu, Dental Leyɗe Afirik Hirnaange (CEDEAO), mbiyi mo yo o tottit Adama Baro laamu gila e teddungal, gardiiɗo fedde ndee nii heɓii wiyde aadi fedde ndee e makko ko ñande 19 saawiyee 2017, lajal nde o foti ummaade e jappeere ndee :  « o woppira newuya walla heɓtiree doole ». Senegaal kam hollitiino gila o ñaamti konngol makko wonde « jaɓantaa mo o sooyna yiɗde ɓesngu Gammbi », hannde oo, CEDEAO so fellitii joƴƴinoyde Aadama Baro e jappeere Gammbi, wakkilii Senegaal yo ardo ngoon hurjo.

Woni kulhuli men tan ko teettirgol laamu Yaayaa Jammee doole hoto jibinde hare hakkunde ɓesngu, yerɓina deeƴre wonnde e diiwaan oo, sabu eɗen nganndi yoga e larme Gammbi ko e makko wondi, yanti heen fedde ɗaɓɓoore jeytaare mum to Kaasamaasa ko e Gammbi heerondiri. Kono kadi woppirde mo nii tan kadi ko bonannde mawnde wonande leñol Gammbi e demokarasii, ko yeru mo moƴƴaani wonande leyɗe ɗo laamɓe nangtiiɓe e jappeeje ina calii lomlomtondiral e nder woote. Ɗum noon, beeli njowii ko e CEDEAO e Senegaal ngam dañde feere yuumtunde ngam yiɗde ɓesngu Gammbi waasa sooyde tawa kisal leydi ndii e ɓesngu nguu ina daɗndaa. Ko waawi heen wonde fof, ñalɗi 10 e 19 saawiyee ko keborɗi battinde e kappanɗe leydi ndii,  ɗiin ngoni ñaawoore ñaawirde rowrowre Gammbi e piilgol Aadama Baro.

Gelaajo

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.