Ko yonti fof haalee. Haltude ko haalanoo kadi bonaani, tawde annduɓe mbiyi ɗum jeyaa ko e karallaagal jaŋde. Waɗde en kersata haaltude kadi ko fayti e 28 lewru Noofaambar.
Fulɓe Daraniiɓe hakkeeji aadee e Muritani ene ngaadorii, e sahaa nde laamu waɗata juulde fof, kañum enne mbaɗa ɗum ñalawma sunaare. Sikke alaa, jojjaani ko eɗen ciftina ko saabii ɗum, sabu ko ɓuuti kam hollinii. Saka ko ɓuuti haa fusi joom mum haɓɓi bara mum. Kono dee, haa jooni kadi, eɗen ngartira naamne naamnino-ɗen, tawi heen gootal ko « Holi ko waɗi ko maa ñalawma oo arta tan nde ɗum haalee » ? Holi ko waɗi, so 28 Noowaambar ɓennii tan, so WhatsApp, so facebook, nanaten ene haalaa heen, walla njiyaten ene winndee heen ko goɗɗum, ko fiyondiraani e ngoƴa men kaa. Waɗde ngartiren kadi naamne men.
Mbele kaaldaten haala kaa e 28 Noowaambar fof tan ko haa metta laamu, walla ko yiɗde wiyeede haalii heen, walla ko haa ko njiɗ-ɗen koo waɗee? So anndude holi barɗo waranooɓe ɓee? holi sabaabu? holi to ɓe ngubbaa e holi kuugal pawateengal e ɓeen tuumaaɓe ko kanum en mbari ɓe ?
Mi ronkii faamde ko njiɗ-ɗen. Ɓuri haawnaade heen fof, ko ɓeen wullooɓe so 28 Noowaambar artii, ndonkii heɓde hakkillaaji yimɓe ɓee so wooteeji njontii, mbele pirta tippudi ngoodndi ndii, teppundi, haɗi geɗe ɗee laaɓde ndii. Jooni kadi, won haala ngoɗka yanti heen. Jaagorgal laamu kalfinaangal Pinal e jokkondiral ruttii kadi halfinaa konngol laamu hollitii wonde « laamu nguu ƴeftii Pellital toɗɗaade jogiiɓe karallaagal e fannu meetagol wertaango leydi ngam yiytude nokkuuji ɗo kala ɓiy Muritaninaajo maaynooɗo ubbaa, gila 1960 haa jooni ».
Waɗii huunde e ɓe worɓe mumen njeyanoo e waranooɓe e kitaale 1990 e 1991 wiyɓe « haa dañee ». Woɗɓe kadi mbiyi: « alaa, wonaa ɗuum min njiɗi, min katojini ko e anndude to waranooɓe e kitaale 1990, 1991 ɓee ngubbaa ». Wiyde yontii nde kaalaten konngol gootol noon kam, ko haaltude kadi ko haalnoo nananaaka tan. Waɗde mbele en cikkaani kaa haala ko njogorka maayde e deedi men, nguurden e mette men. Sikke alaa kay, mette ɗee ko mette men, duko ngoo ko duko men, hay sinno nii wonaa ɗuum, kala joom hakkille ene salii jojjanɗe innama aadee njaɓɓee, haa teeŋti e jojjanɗe wuurde nguurnam moƴƴam ngonduɗam e ndimaagu. Alaa fof mo laawol yamiri ittude fittaandu innama aadee hono mum, hoynude ɗum e ownude beelol mum, hay sinno waɗi ko ko ɓuri bonde e wujjude paɗe laamɗo.
Kono jooni holi feere fotnde sakkeede ? Alaa kaaloowo heɗee saka nananee. Wonaa kaalɗo nana fof kadi haala mum faamee. Hay so faamaama ne wonaa ko ene rewee. Sabu gooto fof yiɗde wonde oon mo haala mum tabitintee. Nde tawnoo mo woni fof woni ko e yiilaade innde, wonaa yo roofolɓe ndaɗnde, walla yo yoolɓe hakkeeji mumen ngannde. So ñaawete, so njaafete, yo laɓɓitine.
Malal Sammba GISE
