Hono Wahaab bun Man mbahi wiyi : nde baaba Aadama saŋkii ndee, lomtii ɗum ko ɓiyum ina wiyee Siise, ndeen oon ina yahra e duuɓi teemedde nay (400). Ko adii baaba Aadama ina ruttoo e joom mum, tawi o tottii Siise yoga e geɗe makko ko wayi no njogitaari, silaama makko e puccu makko nguu, ngu Jibril addannoo mo ina ummii aljannaaji e wiyde winndiyanke. Caggal ɗuum muumunteewel sakkitini mo yo o waɗ feere o haɓa e mawniiko Kaabila. Ndeen kanko Siise o felliti yaltude omo haɓoya e mawniiko, caggal ɗuum o yalti kanko Kaabil o tawoyi mawniiko o haɓi e mum, ko ndeen yimɓe puɗɗii haɓde e nder winndere ndee. Caggal ɗuum, kanko kaabila o wiyi : eehey maa Siise! Aɗa foti reende ko woni hakkunde men e yurmeende. Siise kañum ne wiyi mo : Aanne ko haɗnoo maa reende ɗuum ko adii, etee aɗa anndi ko aan wari funeere maa Haabiila ? Caggal ɗuum Siisi nanngi mo, ƴetti juuɗe makko tonngi ɗe dow geenol makko, o darni mo e naange wulnge. Ko noon o woniri haa o maayi, ɓiɓɓe makko njiɗi ubbude mo, haa Ibliis kuɗaaɗo oo ari e maɓɓe e mbaadi Maleyka, wiyi ɓiɓɓe ɓee : hoto ubbee mo e leydi, refti heen o addani ɓe kaaƴe ɗiɗi mawɗe baɗɗe luurooji nder mum en, o yamiri ɓiɓɓe kaabila ɓee, yo naatnu kaabila nder majje ɓe ɓiɗta mo hakkunde kaaƴe ɗee, ɓe ñaanta mo ko ɓuri yooɗde e ñaantule ko adii ɗuum, noon yo ɓe nguj e ɓalndu makko nebam ko adii nde ɓe ɓoornata mo comci, ɗuum ko tawa ɓalndu nduu yoorataa, yo ɓe cinku mo cinkal ɓurngal ŋarɗude, so ɗuum ɓennii, yo ɓe mbaɗan mo suudu, e nder suudu nduu kadi yo ɓe mah heen joorɗorde kaŋŋe, maayɗo oo joɗɗinee dow heen. Kanko seyɗaani oo kadi o yamiri ɓe, kala mo ina naata suudu nduu ngam yiyde kaabila, alaa e sago sujja laabi tati ko adii, nde naatata nder. Kanko Ibliis kadi, o yamiri ɓe yo ɓe mbaɗan ɗum ñalawma juurateeɗo kala hitaande to yenaande kaabila ɗoo. Kanko Ibliis o sompi ɗoon seyɗaani yo jaboo ɓe no neɗɗo nih, eɓe cikka ko Kaabila maayɗo oo jaabotoo ɓe, kono ko seyɗaani woni ɗoon. Ɓe mbaɗti ɗum feeto eɓe ndenta ɗoon ngam mawninde ɗum. E ngaan saanga, Kaabila waɗti sujjaneede no geno nih. Ko caggal ɗumɗoon noon Siise waklitii faati to leydi Ennde ina ñaawa yimɓe, ina seernda goonga e fenaande.
Hono Wahab bun Man Mbahi wiyi : hono Hawwaa jom suudu Aadama, ɓe jam e kisal ngoni e mum en, o sankii ko e nder yonta ɓiyiiko Siise, kono o wuuraani caggal Aadama ko ɓuri hitaande. Ina laatii kadi o maayi ko ñalnde aljumaa e waktu mo o naatnoo aduna oo. Ina wiyee kadi o ubbaa ko sara yanaande Aadama (JKM). Caggal ɗuum, Geno jippini e Siise capanɗe joy winndannde, ko kanko adii haalde geɗe ñeeñal, ko kanko kadi adii sosde mbayla kaŋŋe e kaalis, ko kanko kadi adii feññinde njeeygu e nder winndere ndee, o waɗi peesirɗe, ko kanko kadi yaltinde oogirɗe ummoraade e leydi. Caggal ɗumɗoon o jibini ɓiɗɗo gorko o inniri ɗum An was. Siise noon tiinde mum ko fooyre, ɗum woni (annoore). Ndeen ɗoon annoore noon o itti ɗum ko e Aadama. Nde Siise jibini An-wasi kadi annoore ndee eggi faati e An-wasi. Ndeen Siise yiyii annoore An-wasi ndee tan, o anndi hankadi o gaynii. E ngaan saanga tawi hoore makko ndee fuɗɗiima ranwude tal, caggal ɗuum kanko Siise, ko ndeen hitaande o maayi. O maayiri ko duuɓi teemedde jeenay.
Nguurndam An-wasi ɓii Siise ɓii Aadama (JKM)
Hono Wahab bun Man Mbahi wiyi : Siise lomtini ko ɓiyum ina wiyee An-wasi, o heɓii e mum ko gooski, jappeere, e (plat) e feggere. Mbaɗten hakkille e firo gooski kii. E yontaaji ɓennuɗi ɓooyɗi ɗii, laamɓe e ɓiɓɓe mum en peewnantee gooskiiji mum en ko gila ina nguuri. Ɗum yooɗnee haa yooɗa, waɗi noon won heen so maayii, ko e cuɗaari mum en fof mbaɗdetee e nder gooski kii, ubbee walla mooftee e nder genaale mum en, waasa ubbeede. So ɗum ɓennii, ko ɗum addani An-was dañi asko moƴƴo, ɗuum noon ɓeydi ɗum ko ngam waawde mo ñaawde goonga. Refti heen, ko An-wasi resii debbo gooto, o jibidinii e mum ɓiɗɗo gorko, oon ne nde jibinaa ndee, Geno waɗi e tiinde mum annoore feeñnde. Oon ɓiɗɗo wiyetee ko qaynaani, caggal ɗuum An-wasi wuurdii e oon. Nde o faayi o gaynii, o woppidi ɗum ko gooski e deftere, woodi ko o wasiyii ɗum, caggal ɗuum o saŋkii.
Nguurndam Qaynaani ɓii An-wasi ɓii Siise
Hono winndiyanke Wabab bun Man Mbahi wiyi : Qaynaani lomtii baaba mum An-wasi. Feeñanii yimɓe nuunɗal mawngal ummoraadee e makko, ɗum laatanii mo kadi asko moƴƴo sanne. Caggal ɗuum, o resi debbo gooto ina wiyee Aɗnuuka, o wondi e mum, oon saawani mo ɓiɗɗo gorko, o inniri ɗum Mahlaa-iila, kañum ne Geno waɗi e mum annoore, o woni neɗɗo lolluɗo ɓamtiiɗo no feewi. Caggal ɗuum, kanko Qaynaani o yani rafi cellal, ɗum woppaani mo haa o sankii. Lomtii mo kanko ne ko ɓiyiiko ina wiyee Yurid, kañum ne geno waɗi e mum fooyre mawnde, o ɗaldaa tan, ko hono ko adinooɓe ɓee ko ɗaldaanoo koo. Ko ɗum tan o ɗaldaa. Caggal ɗuum, kanko Yurid kadi o juutaani balɗe no heddiiɓe ɓee nih, o sankii. Kanko ne lomtii mo ko ɓiyiiko ina wiyee Aknuuka, oon woni Idriisa (JKM). Hono Wahab bun Man Mbahi wiyi : addani Annabi idriisa wiyeede Idriisa ko heewde mo janngugol binndi. Hono Ibnu Abbaas (JKM) wiyi : geno jom baawɗe oo nelii annabi Idriisa feewde e leñol Kaabila , nde tawnoo ɓeen ndewata tan ko sanamuuji, eɓe ooñii laawol geno no feewi. Eɓe njogii sanamuuji joy, ko ɗiin ɓe ndewata gaa geno jom baawɗe oo. ɗiinɗoon gennoji ngoni garooji ɗoo ɗii : Wadd, Sawaaw, Yaaguusa, Yaa-uuqa e Nasra, ina wayi no ɗiiɗoo genooji jangtaaɗi ɗoo, geno tedduɗo oo jangtiima ɗi e nder Ɓuraana mum tedduɗo Oo. Nde yahi haa fiyakuuji goofi maɓɓe ɓeydii e dewgol ɗiiɗoo genooji joy, geno toowɗo Oo neli Annabi Idriisa, (JKM) yo noddu ɓe ngam rewde geno mo senaare woodani. O noddii ɓe batu e nder balɗe tati ngam humpitde ɓe ko o woni e dow mum koo. Nde tawnoo annabi Idriisa ko gorko tiiɗniiɗo, tiiɗɗo, mo hono mum weeɓaani e nder fiyakuuji mum e jamirooje mum e kaɗe mum, kala ko o yamiri walla o haɗi, reento ɗuum. Ko kanko woni gadiiɗo settuude kuɗol binndirgol, ko kanko kadi woni gadiiɗo winndude defte, ko kanko adii wiɗtude ganndal koode e duule, ko kanko adii ñootde comcol ɓoorneteengol, ko o neɗɗo mo nganndu-ɗaa alaa ɗo wuuri so wonaa ko liggorii junngo mum. Ko kanko adii feewnude peesirɗe. wiyaama, ko adii annabi Idriisa, ina laatii yimɓe so ina ɓoornoo comci, ko leppi tan ɓe ƴetatnoo, ɓe piila e ɓalli maɓɓe tawa ñootaaka. Nde annabi Idriisa waɗti ñootde comci moƴƴi ko ɗoon yimɓe tiimtii e makko, mbaɗti ñootde ko suurata ɓalndu. Caggal ɗuum, geno tellini e makko capanɗe tati deftere, etee so o arii e janngude ɗe o tampataa, ɗuum noon ko jamma e ñalawma fof. Wiyaama so omo jannga defte ɗee, Maleykaaji ina ngaratnoo e makko haa ndokka mo juuɗe mumen ngam teddinde mo, e ñalnde kala won Maleykaaji ina ngara ɗoon ngam hirjinde mo e ko o waɗa koo, e wiyde winndiyankooɓe ɓee: Eɗi kaawaa no o janngirta nih, e dow ɗumɗoon Ibliis fewjiino haasidaade mo e kaan ɗoon ngonka, kono alaa ko gasani ɗum e goolɗoon laawol. E wiyde winndiyanke gooto, hono Maleyka maayde sakkitinii ma joom mum ina yiɗi juuraade annabi Idriisa, Geno joom baawɗe oo, o sakkiti mo yo o yah o juuroyoo mo. O ummii o juuroyii annabi Idriisa e mbaadi neɗɗanke. Nde Maleyka oo yettii annabi Idriisa, annabi Idriisa wiyi mo : «eehey maa gorko holi aan ?». O wiyi mo : «miin ko mi Maleyka maayde, ko mi cakkitiniiɗo ngam juuraade ma, O sakkiti mi ɗuum». Annabi Idriisa wiyi mo : «miin mbiɗo jogii e maa sokla». Maleyka o wiyi mo: «ko ɗum woni ?» Annabi Idriisa wiyi mo: «njiɗ-mi ko ittaa fittaandu am jooni e ooɗoo waktu». Maleyka maayde oo wiyi mo: «miin joomi am yamiraani ɗuum». Geno toowɗo Oo longini Maleyka maayde, wiyi ɗum : «miin ɓuri anndude ko woni e nder fittaandu maccuɗo am, ittu fittaandu nduu». Ɗoon e ɗoon Maleyka maayde itti fittaandu makko, haa woni dumunna seeɗa Geno toowɗo Oo, artiri fittaandu nduu ɗo wonnoo. Caggal ɗuum, annabi Idriisa wiyi : «eehey maa Maleyka maayde, haa jooni dee mbiɗo jogii e maa sokla». Oon wiyi mo : «ko ɗum woni ?» Annabi Idriisa wiyi mo : «mbiɗo yiɗi nawaa mi to Jahannama haa mi yiyira ɗum yitere am». Geno yamiri Maleyka maayde yo naw mo to o ɗaɓɓi too. Maleyka maayde ƴetti Annabi Idriisa nawi ɗum to Maleyka toppitiiɗo galle jahnama oo, totti mo Annabi Idriisa. Oon Maleyka, ndeen heɓii Annabi Idriisa, geno yamiri ɗum yo naw mo haa darna mo e fonngo jahnama. Ndeen oon Maleyka addii mo haa o darii e fonngo Jahnama, o darii , o yiyi jahnama no wayi, o heɗii haacaango jeyngol ngol, o huli no feewi kanko Annabi Idriisa. Caggal ɗuum, geno yamiri Maleyka maayde yo nawtu mo to ittunoo mo too. Maleyka maayde ari ƴetti mo, nawti mo nokku makko. Caggal ɗeeɗoo geɗe fof annabi Idriisa heddii e ɗuufnaade e nder geɗe diina, o resi debbo gooto, oon saawani mo ɓinngel gorel. Ndeen oon ɗoon debbo jibinii, o inniri ɓiɗɗo oo Mutawasilaka.
Ina jokki
Jibriil Muusaa Joop
