Nde Apollo 11 juurii e Lewru e hitaande 1969, heewɓe koddiri ko aadee heɓii kaaɗtudi ɗo waawi yettaade. Ƴeewaa noon, Lewru ko yowitiinde Leydi tan (yowitii, taarotoo ko Leydi), tawi noon Mars (Mbaañ) kañum ko tagofeere yowitiinde e Naange. Lewru ko huunde woowaande, yiyotoonde e gite ɓole, nde yimɓe njiyata ñalnde kala, hakkunde mum e Leydi ko hedde 384 400 km doŋ.Tagofeere Mbaañ noon, newaaka yiyde e yitere ɓolde, tee hakkunde mum e Leydi ko hedde 78 miliyoŋ kiloomeeteer.
Nde Apollo 11 juurii e Lewru e hitaande 1969, heewɓe koddiri ko aadee heɓii kaaɗtudi ɗo waawi yettaade. Ƴeewaa noon, Lewru ko yowitiinde Leydi tan (yowitii, taarotoo ko Leydi), tawi noon Mars (Mbaañ) kañum ko tagofeere yowitiinde e Naange. Lewru ko huunde woowaande, yiyotoonde e gite ɓole, nde yimɓe njiyata ñalnde kala, hakkunde mum e Leydi ko hedde 384 400 km doŋ (hakkunde 356 410 e 405 500 km). Tagofeere Mbaañ noon, newaaka yiyde e yitere ɓolde, tee hakkunde mum e Leydi ko hedde 78 miliyoŋ kiloomeeteer. Ndeke eɗen ngoɗɗi ko cikkatno-ɗen e hitaande 1969 koo. Yanti heen, ngonka Mbaañ ine ɓadii ngonka Leydi ; ine hasii tawa nguurndam ine toon, walla ine aaɓnoo toon.
He ñalawma hannde oo, Mbaañ (Mars) woni tagofeere ɓurnde ƴameede e tagopeeje yuɓɓo naange. Ko ɗuum nii jeyi sabaabu, e nder yontere wootere, ɓeeynirɗe ɗiɗi ine neldee toon : ɓeeynirka Imaaraat Aarabeeɓe inniraaka « Yaakaare » duñanii toon ñalnde altine 20 suliyee 2020 ; ɓeeynirka Siin mbiyeteeka Tianwen-1 lottaama feewde toon ñalnde 23 sulyee (balɗe ɗiɗi fat ɓilii hakkunde ɗee ɓeeynirɗe !). Ɓeeynirka ngoɗka Dental Dowlaaji Amerik (DDA) ine foti duñande toon he maayirɗe suliyee 2020… Orop e Riisi kam enne ine tijjaa ɗoo e duuɓi ɗiɗi, rewrude e ɓeeynirka inniraaka ExoMars nduñiroyoowa to Kazakhstan.
Kadi, e oo sahaa mo mbinndaten, laaɗe jeeɗiɗi (7) nani njirloo Mars walla ine njuurii he mum (ummoriiɗe DDA, Orop, e Inndo). Golle majje : loskude ɓarakke nguurndam ɓennuɗam ngam wallitde ɓiɓɓe Aadama en wuuroyde toon janngo mo ɓadaaki noon.
Hol ko tagi laaɗe ɗee kala ine ndiwda e sahaa gooto ?
Wonaa mehre addani ɓeeynirɗe tati ɗee (ɓeeynirka Imaaraaji, ɓeeynirka Siin e ɓeeynirka DDA) ƴettude ngalɗoo lajal. Ɗuum fawii ko he geɗe newnooje yahdu to Mars nduu : ko he oo sahaa « Naange, e Leydi, e Mbaañ ndeggondiriri niiyene ». E nder lebbi 26 kala, ko mudda gooto weli lottude ɓeeynirɗe faade toon, nde Mbaañ e Leydi ɓuri ɓallondirde ndee. Ɓeeynirɗe ine mbaawi lotteede ko wonaa ndeen, kono fere mum ɓurata heewde sibu lottoowa kaa (lanceur) ɓurata mawnude e huuñƴude e kuɓɓam.
Hol ko addani Mars yontireede nii fof ?
Yonteende tagofeere Mars fawii ko he dalillaaji keewɗi
Daliilu gadano : Mars woni tagofeere ɓurnde ɓallaade Leydi, kono wonaa ɗuum tan. Hujjaaji ɓurɗi teeŋtude ɗii ko nganndineeji : « ko ina wona jooni miliyaaruuji joy hitaande, Leydi e Mars ina nanndunoo no feewi. Yimɓe ine njiɗi faamde ko addani ɗe seertirde nii jooni » e wiyde ganndo biyeteeɗo Jean-Yves le Gall. Tee, ɓeeynirka mbiyeteeka Express anndinii aadee wonde tagofeere Mbaañ (Mars) ine wuuroo. Jooni heddii ko anndude mbele nde meeɗii hoɗeede.
« Duuɓi miliyaaruuji tati e feccere jooni, Mbaañ ine joginoo hennduure (Atmosphère) e ndiyam. Ngonka mum ine henaninoo nguurndam. Mars noon lare mum kaytiraani no lare leydi kaytiri nii, ndeke ɗoon ɓurata newaande anndude ko kewnoo ko ɓooyi-ɓooyi. Ndeke ngon-ɗen ko e yiylaade anndude ɗo aadee ummii, e hol no nguurndam fuɗɗorii. »
Daliilu ɗimmo : Yahde Mars kadi, ko seede doolnugol. « Ndeen, ko DDA e Dental Dowlaaji Sosiyaalista Sowiyet (DDSS) mbaɗdatnoo ɓuraa-ɓuraa faade Lewru. Caggal ɗuum Siin lomtii DDSS : haa hannde ko ɓeydude kattanɗe mum, loskude winndere, yiylaade dañirɗe goɗɗe, ɗum noon ko ɓeydude semmbe mum e faayiida mum. » Yeru, so a ƴettii Imaaraaji, yahde Mars ine ɓeyda no feewi lolleende mum he nder Aarabeeɓe, tee ine siftina ɗum en wonde hanki njeyanoo ko e nehaaɗe ganndal.
Bookara Aamadu Bah
