« So guppoowo aanii, tuuta e juuɗe mum ». Heen sahaaji neɗɗo ene aanda e hoyre mum, wona e waɗde ko addanta yimɓe yawaade ɗum. Walla nii ko addanta ɗum hutaade hoore mum. O haɓat e goɗɗo, o ronkana ɗum. Oon fiya mo haa o ɗaata, tawa o dillaani o daalaani, nanetee tan ko gulaali e goytaali makko. O ɗala haa joom mum wonta mbaroodi colndi ndi ɓoti pijata et dow hoore mum, o adda looci omo lappa ɗum. O ruttoo kadi omo wasoo. Ko ɗum heɓtii min ko ɓooyaani. « Min » oo noon, ko minen jeyaaɓe to wiyetee Durmam Daƴƴel, hirnaange nokku biyateeɗo Salndu Gelooki. Ko wuro mettungo yahde noon sabu so a dogii a ɓurtat, so a yahrii seesa a yettoytaako. Nokku oo nana lommbii hakkunde jeeri e waalo, tule ceene e hollalde ene kuufi ɗum no loosol mburu geeɓangol ene loowaa ɓoccooɗe pasnaaɗe.
Waɗii balɗe, won ɗo njahnoo-mi, taw-mi ɓiɓɓe nokku oo ene njuuki neɗɗo, ene mbasoo, ene njala, ene mbiya « ñaw, o suuɗoyiima dee. So min nanngiino mo hannde… maa min kel walla min …». Nde naamnii-mi holi mo ɓe njuuki oo, ɓe mbiyi « oo ko mo min ngardinnoo fedde amen, ñaami booñ amen haa laaɓi, leeɓti koreeji amen, jooni noon min njiɗi ko yoɓtaade ». Ko ɗoon noon ciftor-mi konngol Pulaar biyngol « ko yawaare fiyi maayɗo goɓɓe ». Nde miijtii-mi no feewi, mbiy-mi, ndeke wonaa noon Pulaar fotnoo wiyde. Pulaar fotnoo wiyde « ko puuyndam e kaaɗi piynata maayɗo goɓɓe ». Weli haɓde kay ko kaɓtotooɗo, wonaa piyateeɗo fiytotaako. Abuu maayɗo kam, enen fof, eɗen nganndi, fiytotaako. E ngaan sahnga noon, mi naamniima ɓe ɗee naamne, kono tan mi ronkii yoo ɓe njaabo. Mbiy-mi ɓe ko :
• Mate wonaa ko onon ngardinnoo mo fedde mon caggal nde ngittu ɗon gardinooɗo oo ?
• Mate wonaa ko onon ngardinnoo mo cali-ɗon ardinde goɗɗo jiɗnooɗo ardineede tee jogornooɗo safrude caɗeele mon ?
• Nde o ardii fedde ndee, holi ko haɗnoo on waawnude mo e yoɓde gila o yaltaani wuro ngoo, walla holi ko haɗnoo on fiyde mo gila toon ?
• Walla mbiyaton ko ndeen omo joginoo reenooɓe ?
• Padaton ko haa o natta ardaade, o natta reeneede, o yalta Durmam Daƴƴel ɗo o jogii jinngooɓe, nde mbiyon oɗon piya mo ?
On mbaɗii ko hersinii, ko soofi. Sippiro mbiyaton oɗon cippiree ngoo, foti waɗeede ko e dingiral hakkunde wuro. Tawa yimɓe fof ene kucciti heen. Ko ndeen tiiɗɗo e mbaaddi nganndetee. So en kaaldii goonga kay, heewi tommboyaade mo haɓata haa yalta ko jiɗɗo gunndaade. Gunndaade noon ko hare kulɗo reedu. Jaambaaro waɗdetee ko « ngar-mi-ngaraa, jaasaa njettii mi ». No taanoo Gellaay Aali Faal wiynoo nii, sahnga nde suusɓe saasɓe ɓee mbaalnoo tufnde hamanaaɓe, to Ɓunndu Kummba, ɗo nay tellotaako baali njolataa, laana waalataa ɗoon. Mbir mo nguutanii-ɗaa, aɗa yiɗi liɓde ɗum ngu gili ngalaa jeddi ngoodaani, tawataa ɗum ko nder dingiral, woto ɗaccu haa heɓa caggal lasal.
Ellee noon, minen Durmamnaaɓe, ɗum ko ko wonti aada amen. Min keewi ko etaade sippireede nder dingiral, fotnooɓe jinngande min njinnga min, heddoo emin ngoya, emin caɓɓitoo, no muccuɓe cengele jaɓɓe njartii kore follere nde waɗaaka suukara. Ene gasa noon, tawa, waɗi ɗum ko ko Demmbele Aamadu Sammba wiyata koo « waasde diisnondirde, mo kala e feere mum ».
Sinno ko nde jam kay, tawde ko enen mbaɗdaa e woyndu wooturu ndu njiɗ ɗen yaltude e mum mbele ndaɗen, pot ɗen ko toŋtondirde, mbaasen tonkondirde. Sabu nde tonkondirten ndee, won toŋtondirooɓe ene mballondira, nde tawnoo ene nganndi haajuuji mumen. Waɗde ɓe ndaɗa en, ndaro ɗen kadi eɗen ngoya ɗi njurmaani. Tawde Joomiraaɗo wiyi ko « Mi waylataa renndo so wonaa joom en renndo ngoo pellita waylude koye mumen », waɗde kay, enen Durmam Daƴƴelnaaɓe, so en mbaylaani no mbay ɗen nii, en njaawataa iwde e no ngonir ɗen nii. Sinno noppi nanatno ko kaalantee koo, sinno mawnikinaare woppatno hakkille miijoo ko miijotoo koo, sinno fittaandu jaɓatno muñde mbelemme ka foti haɗeede hay sinno ko dumunna seeɗa koo, ene gasa, ko ɓuri heewde, kunuɗe pooftoo, ɗemɗe ndaña no ɗuworii e henndu, mbele tuutaaɗe mbaasa bonneede ko adii nde maka-yettee ene lommbee hakkunde gaable.
Malal Sammba GISE
