Pulaar ene wiya « gosoraaɗo seerataa e laawde ». Ko ɗum waɗi, alaa e sago, sahaa e sahaa kala, e men ƴeftuɗo konngol fof, so haalii ko haalatnoo haa rowii, arta e hirjinde banndiraaɓe mbele ngonkaaji yimɓe leñol ngol mbayloo. Mi seeraani e nande ene wiyee « aduna hannde oo ene metti, ene weñii. Sabu enɗe keewɗe ko taƴɗe. Won e ɓiɓɓe yumma ko seernduɓe kiraaɗe, yoga e ɓiɓɓe baaba ene ceerndi galleeji. Gooto fof ene nangtii e hooram hooram. Walla e “mi yiɗaa pinaa mi yiɗaa tinaa”».
Alaa biyaaɗo hoto ɗanno. Sabu ɗanngal ene rokka mo janngaano ganndal. Nde tawnoo ɗanniiɗo yahat nawora pinal mum, nehdi mum, jikku mum e neesuuji mum. So yahii, tawa toon leƴƴi goɗɗi jogiiɗi pine mumen, donaaɗi mumen, goowaaɗi e neesuuji mumen. Ƴoƴɓe ɓee kolla ko mumen, ñemmba ko moƴƴi ko njiyi e woɗɓe. Fuuyɓe ɓee noon, jarabi heɓa ɗumen, mbelemma hoomta ɗumen, mbelsindoo haa ngoppa pinal mumen, nannga e pine woɗɓe. Ko ɗoon mawɗo gooto wiynoo « kala goppuɗo ko jeyi, nannga e ko jeyaa. E ngaan sahnga, o moƴƴinana jeyɓe ɓee, kanko o boniree ko makko koo. Ko goonga nii, hakkunde seɓɓitaade e teɓɓitaade, heɓɓitaade ene heƴatnoo ɗoon, kono nde o tinata ko e juumre o woni, tawata ko taƴii fiɓotaako ». Ko ɗoon wiyatee « tuuba leppii, tee ɓeesoo maayaani ».
Ko ɓuri heen haaɓnbaade, ko ɗannaade, yeeso welira joom mum haa yejjita caggal. So ɓooyii, miñiraaɗo abboo. Joom suudu rewa heen. Ɓesngu ara, teddeendi ɓeydoo. Hay ndoolon njoganokon ngam yillitaade sahaa fof jeyi baaba ngustoo. Wona wayreende waɗii, waylaare kadi laatiima. Waali wuro oo, tawde ko ñaamee e ko holtiree alaa, sabu jeeri soñaaka tee waalo naataani, waɗtinda e yeeyde leydi ndonanoondi e baaba. Tawi kadi soodi ɗum ko tumaranke gummiiɗo diiwaan goɗɗo, mo jiidaani e jeynooɗo oo ciirol. Kono tawde oon tumaranke ko jogiiɗo, maha haa feewa, galle mum ara, ɓesngu mum saroo. So ɓooyii, oon e leñol mum fof ñiɓa take, pooɗta woɗɓe ɓe njiydi, jogiiɓe ngaluuji, ngam waɗde hono ko ko o waɗi koo.
Ko ɗuum saabii, hannde, kala garɗo leydi amen Durmam Daƴƴel, tawata ko galleeji e gure tumarankooɓe ɓuri heewde. Heddoo huunde e amen ndaroo e daaɗe mumen ene nduka, woɗɓe ene ngoya ene mbiya « ɓe ngarii kadi ɓe keɓtii jeyi men ». Tawa Alla ene anndi, ɓe keɓtaani, ɓe cood. Tee ko joom jeyi en njeeyi ɓe.
Alaa ko ɓuri bonde e woyde njananaagu ɗo jeyaa, kadi jeyi, tawi ko kañum liggorii junngo mum. Ko ɗoon Pulaar wiyata « sawru piya-ɗaa wuro nduu, ko aan soppunoo ɗum ladde ngaddu-ɗaa ». Waɗde kay, ene moƴƴi yimɓe ɓee ngannda, Alla wiyi ko « Mi waylataa ngonka renndo ɗoon ɗo ngoon renndo fellitaani waylude ngonka mum ». Pulaar teeŋtiniri ɗum ko wiyde « weli jinngande ko duudotooɗo », walla « ñaago-ɗen Geno moƴƴere kono ndillinen sababuuji ».
Waɗde ɗanniiɓe njooɗii toon, nduttii nawi ɓesnguuji mumen ɓee, yo paam, « ko ladde weli fof, ko wuro ɓuri ». Ɓe ciftora kadi « No ndemaandi ɓuriri njiggaandi nii, no ngenndi fooliri ngoowaandi nii, ko noon jatti ceertiri koɗnaandi ». So tawii ɗum alaa, meeɗat nde gooto arti tawa wonaa ɗo dawirnoo ɗoo joftiri. Sabu tawata ko woɗɓe koɗi heen. Wona o laatiima tumaranke e nder jeyi baaba makko mo baaba ne tawrunoo baaba mum.
Yo Alla rokku en waawde nande ko en kaalanaaka, faamde ko en pacciranaaka, e yiyde ko en kollaaka. Weeɓaani noon, sabu aduna ene heewi jarabuuji, nde tawnoo Koobara Sek ene wiyatnoo e paykaaji mum « ko neɗɗo yiɗi waawi ɗum ».
Malal Sammba GISE
