«…Gila celle ƴellitii haa safrooɓe ceeki deedi, haa hannde won wajiiɓe ene ndartii ne nguuri woondu …». Ɗum ko jubbanngel e yimre Aamadu Sammba Demmbele lollirɗo DAS, ɗo wonnoo e waajaade ɓinngel aadama, ngel mbelemma fittaandu mum yejjitini kuutoragol hakkille mo « Alla rokki neɗɗo yo miijtoro, caggal nde rokki kullon cettelle yo kaɓtoro ». Ngoon miijo fotngo اe kala sahaa durneede, ngam sooynoree ko gite ɗe njiyataa so wonaa nde yettii, ɗum woni janngo. Miin dee, hoyre am ina woƴi mi, kono leñol am kadi ene siklini mi. Ngool leñol ngol haaju mum alaa so wonaa he ko ɓenni, ko jogoraani artude haa leydi e asamaan taggee ɓaaree. Becce fof ɓoɓɓiima, sabu juuɗe muusde e piytagol mumen.
« Ko enen ngadii, ko enen nganndunoo gila hanki, ko enen ɓurnoo suusde e wonde jaambareeɓe, ko enen paɗɗi, ko enen ɓuri alɗude, ko enen, ko enen, ko enen ». Njah-mi haa ɗeɓ-mi wiyde « njaltinee kam heen, mbiyee tan onon ». Ɗum addani-mi naamnaade hoore am won e naamne bayɗe no : so tawiino ko enen ɓurnoo suusde, mate jooni ko en hultuɓe, saka eɗen ndonka foolde ɓerɗe men ? Sabu mawɗo gooto kaaloowo ko nafata meeɗii wiyde « woni cuusɗo tan ko baawɗo foolde ɓernde mum e sahaa nde teeɗanii muuyo mum tawi waynaaki hakkille ». Tawde noon hay muñondiral heƴataa he men, firti ko so en suusɓe ne, ko cuusal ñeemtinaangal, ngal hello e hakkille ittata no naane e jooni.
Ene moƴƴi noon, ngannden, aduna oo fadaani en. Ko goonga, ñiɓo-ɗen he hanki, woto kesam-hesaagu hannde moɗde pinal men ndonken ko njangtoyi-ɗen janngo. Kono kadi, tawde ɓe paarnortono-ɗen hanki ɓee won ko mbaɗnoo, mbele enen ne alaa ko mbaaw-ɗen waɗde hannde, ngam hebanaade janngo. Ɓurani en tan ko fiytaade becce e fooɗtude ɓinngu moƴƴaagu, tee aduna ene doga dartaaki. Waɗde enen fof, en ceediima « ko en daɗaaɓe e banngeeji keewɗi ». Ellee, njooɓi-ɗen tan ko daaɗe men ngam woyde piyle piyano-ɗen, woƴaani en kay daraade mbele woto en piyteede goɗngol. Hay jeyaaɗo he men, biyɗo ene waajoo en, tuumaten ɗum ko soodeede, eɓe cikkaten ko haɓdiiɓe gollodaade.
Gila e pelle sukaaɓe, haa yettii pelle gure, ɓenni fayi he lanndaaji dawrugol, alaa ɗo njooɗdoto-ɗen haa ceerten tawa en kaɓaani, en tikkondiraani. Alaa nde mbataten tawa en ndukdaani haa caaktondir-ɗen sirluuji, haa mbonondir-ɗen. Alaa ko pewjidten haa kawren saka tabitinen. Alaa mo ngardinten haa teddinen, ɗowto-ɗen jamirooje mum. Alaa mo kooloto-ɗen halfinde golle men haa mbaasen tuumde ɗum laataade « koolangel ƴakki aawdi ».
Ndeen ne dee, hannde ngon-ɗen ko he aduna mo DAS wiyata « jamɗe koko mbaɗti dogde ene pompoo duleeɗi ceeɗu. Laaɗe koko mbaɗti diwde haa ndaɗtii ciile kammu ». Tawde ɗum fof e wayde noon, enen, ɓur-ɗen yiɗde ko faarnoraade ko ɓenni, en ngalaa haaju e janngo. Dental alaa, kawral woodaani, Nanondiral kam ko he ceɓe ɗemɗe tan, so en ndeentaaki, « ñalnde pucci kiji ngirñitii, so Alla faabaaki, ngu men heedata ko caggal ». Ɗum fof e wayde noon, coftoren konngol Pulaar biyngol « Hakkunde seɓɓitaade e teɓɓitaade, heɓɓitaade ene heƴa ɗoon ». Yo Alla rokku ene nande, faamde e rewde ko moƴƴi e men koo.
Malal Sammba GISE
