Pinal leydi ene siforee aadaaji mum, donaaɗi mum, goowaaɗi mum, kono kadi gaaci mum. Sikke alaa, leydi Muritani holaani fiyooɓe koɗli. Tawi ene jeyaa e ɓeen, gorko biyateeɗo Saydu Bah, gadiiɗo naatnude hoɗdu e karalle kese (masiŋaaji) haa yaltini BEƊI GAACI e hitaande 1975 e ballal fedde wiyeteende SONAFRIC. Njaru, Neema, Saygalaare, Mali Saajo, Dommbaa, Maakari e Sooraaw, ko huunde e leeɓi ɗi o hoɗi, naatnaa he nder ɗii leppi keɗirtenooɗi rajooji biyateeɗi “Tourn Disk”.
Ko adii ɗum, Saydu nawii pinal Muritani caggal leydi, e sahaa nde dañi fartaŋŋeeji tabitɗi, yahde e innde leydi mum Muritani ngam tawtoreede kooli (festuwaaluuji) keewɗi. Ene e ɗiin kooli :
• Koolol baɗnongol to wuro wiyateengo Helsinki (laamorgo leydi Finlande) e hitaande 1962. Ngool koolol inniranoo ko « Koolol gaaciyankooɓe Ganni ». O hollirii toon mbaawka makko e galɗugol pinal Muritani to bannge gaaci haa teeŋti e hoɗdu.
• Caggal ɗum, o nootanoyiima Muritani to wuro Alger e hitaande 1969, ɗo o heɓnoo tawtoreede koolol baɗnongol toon, biyeteengol « Koolol Ngootaagu leƴƴi Afrik to bannge Pinal. Koolol ginniranongol mungo modernu ».
Kono ene moƴƴi ciftinen holi Saydu Bah. Sikke alaa, Pulaar ene wiya: « ko jibinaa e sabbundu, mawni e sabbundu, fuɗi bibje, suddii sigeeji, so diwaani maa aannu annduɓe ». Saydu Bah ko bammbaaɗo, donɗo mbammbaagu, jannguɗo hoɗdu gila ene famɗi. Gila ndeen, ko ɗuum o waɗi meccal makko, haa nde o ruttii sahre goonga (yo Alla waɗ toon fooftorde makko). O jibinaa ko hitaande 1939 to wuro wiyeteengo Daw, e nder falnde Maghaama, e Diiwaan Gorgol, e leydi Muritani. O jibinaa ko e galle wammbaaɓe, saɗtidiiɓe fulɓe Yaalalɓe e Deeniyankooɓe. Adii jannginde mo hoɗdu ko baaba makko biyeteeɗo Hammadi Bulo. Tawi kañum ne ko koɗoowo ŋanaa, mo heewɓe kumpaaka mbaawka mum. Oon ne kadi ronnoo mbammbaagu ko e jinnaaɗo mum. Ko ɗum woni ko Pulaar wiyata « roni ronna ». Sirlu mawɗo e kaawisa kaawniika ene ngonnoo hakkunde Saydu Bah e hoɗdu mum, maa mbiyaa eɓe kaalda.
Jinnaaɗo gorko oo sankoriima mo law. Ko ɗoon o fayi to wiyetee Wodobere, e falnde Maatam, leydu Senegaal. Tawi omo famɗi. O dañii toon fartaŋŋe ɓeydaade janngude hoɗdu e wammbaaɓe mawɓe, humpitiiɓe, yontanooɓe e oon sahaa. Ina e ɓeen hoɗooɓe ŋanaa, mawɗo biyateeɗo Umar Gawlo, mo o anndondiri e hitaande 1954, tawi omo yahra e duuɓi 15.
Ko ɗoon o laatii joom faayiida, mo seeraani e suɓeede ngam yahdude e yimatnooɓe leele, noddetenooɓe haa Ndakaaru, laamorgo Senegaal. E ballal Alla, Saydu Bah lollii law, kono naange makko ɓeydii kadi jalbude, leeri wuli ko e hitaande 1957. E ngaan sahnga, ko Rajo Ndar laatinooɗo Rajo Senegaal e Muritani fof. E ndeen hitaande, ngoon Rajo werlii eeraango ngam yiɗde ƴeftude e nder mum, yimooɓe e hoɗooɓe ganni. Ko ndeen ngel cukalel biyeteengel Saydu Bah ƴeftaa ɗoon ko yaawi, ɗo guli ngalaa, jeddi ngoodaani. Sabu tawi o teskaama jeyeede e ɓurɓe waawde meccal hoɗdu ngal. Ko toon o hawriti e haaliyankooɓe ɗiɗo yontaaɓe e sahaa mumen, woni gorko biyateeɗo Jibiriiru Kan e goɗɗo biyateeɗo Aamadu Sarr. Ɓe mbaɗdi ɗoon golle paayodinɗe, kaalteteeɗe, sabu jeewte maɓɓe ɗee laataade keɗetenooɗe no feewi e oon sahaa.
Nde Muritani e Senegaal njettii heɓde koye mumen, Rajo Ndar ngoo artiraa Nuwaasoot, Saydu Bah arti e leydi mum Muritani, ɗo wiyetee « ngenndi ɓuri ngoowaandi ». Ko ɗoon o toɗɗaa wonde koɗoowo, jeewtoowo, kirjinoowo e nder Rajo Muritani hee. Mbaawka makko hoɗdu addanii hay ɓe njeyaaka e Muritani heɗotonooɓe jeewte makko teskaade mo. Ene heen dental biyeteengal « Sdhintel-1igene vive ». Yiɗde ɓeen heɗaade kolli addanii ɗumen teskaade Saydu Bah haa, e hitaande 1967, ɓe cuɓii ɗum e naweteeɓe to leydi Gine, ngam ɓeydoyde ganndal gaaci e fannu keso. O wonii e nder wuro Konakiri (Laamorgo Gine) haa hitaande 1969. E oon dumunna fof, o wonnoo ko e ɓeydude jaŋde makko to bannge gaaci e mbaydi kesiri. Tawi kadi o liggodtonoo ko e jaale mawɗe jeyaaɗe diɗɗal Ngenndiwal Naalankooɓe leydi Gine. Ɓeen teskiima mbaawka makko haa ngeɓɓani mo jeyteede, hankadi, e diɗɗal ngal. So o jaɓiino ɗuum o waasatno ngenndiyaagal makko Muritani ngal, o wonta ginenaajo. Kono nde tawnoo omo jogii ngilngu ɓernde, o sali, o suɓii ruttaade sahre jinnaaɓe makko, ɗo o anndaa, o woowaa. Ko ɗoon e Konakiri to leydi Gine o janngi Hoɗdu Tuubakooɓe wiyateendu Gitaar. Nde tawnoo omo welnoo hakkille, o janngi kadi binndol gaaci haa o huɓindii ɗum e newaare.
Nde o arti Nuwaasoot e hitaande1969, o naati e diɗɗal Ngenndiwal Nalankooɓe Muritani, tawi omo nawdi hoɗdu ganni e hoɗdu tuubakooɓe fof, woni Gitaar.
No haaliyankooɓe ɓee keewi wiyde nii « so won leliiɓe e ɓuuɓri no gaññeeje, wallaay won daraniiɓe ɗumen e naange no jullaaje ». Waɗde kay, sikke alaa, so pinal Muritani lollii hannde e aduna hee, ko hoddirooji Alla e golle annduɓe mum. Kono kadi ko e ballal gaaciyankooɓe mum wayɓe no Saydu Bah bammbaaɗo, baɗnooɗo ko ɓe mbaɗi, waɗi ko ɓe mbaɗaani. Yo Alla ɓamtu pine men haa njalba, njaynoo, no lewru sappo e tatiiru fuŋŋiniindu e hakkunde asamaan bakaajo mo alaa koɗooje.
Malal Sammba GISE
