Lewal 14 noowammbar 2016

0
3311

Lewlewal 13 “hawrii” e yolnde ɓurnde raɓɓiɗde hakkunde lewru e leydi, alaa e sago Lewru ɓuttiɗa, lewlewal ɓeydoo ! Ñalnde 14 noowammbar 2016 hawrunoo ko e 13 safar (dewo haaraan) 1438.

Rajooji noosii, teleeji kollitii, lollinaama e nder laylayti, ɗisaama e lowe internet. Hol ɗuum ? Wonde ñalnde 14 noowammbar yimɓe ina potnoo yiyde huunde wayrunde yiyeede, so lewru ina leerdi no meeɗaa, ina ɓuttiɗiri no meeɗaa. Ina gasa tawa ñalnde heen woodii e men yahɓe boowal (wonande hoɗɓe e teeru) ngam seedaade ko haalaa heen koo. Ina gasa tawa yoga heen alaa ko teskii ko maantini, so wonaa lewlewal mawngal, lewlewal 13 gaadorangal ngal, e sooynaade lewru timmunde ndu keewnoo yiyde nduu. Kono ɗuum ittaani wonde won goonga woni e ko haalaa koo : wonde ñalnde 14 noowammbar 2016, hawri e 13 dewo haaraan (safar) 1438, ko waɗi hakkunde Lewru e Leydi koo wayrii waɗde gila 1948.

Hol ko waɗi ñalnde heen, e ɗii ñalɗi ɗiɗi maanteteeɗi ? Ñalnde heen ko maantini koo, ko pot-ɗen teskaade ko geɗe ɗiɗi “kawriti”:

Geɗal gadanal ngal, eɗen nganndi ɗum. So mi wiyii “enen” noon, kaalat-mi ko heewɓe yiyde asamaan jamma, hono yimɓe ɓe koɗaani e gure teeru ɗo neɗɗo jooɗotoo hitaande hooynaaki asamaan jamma, sooynaaki hoodere, anndaa ko woni fedannade malaaɗo, walla ko firti “bojel aynoyii”, walla “lewlewal 13”. Eɗen nganndunoo wonde ñalnde 13 lewru ɓaleeɓe fof ɓuri mawnude lewlewal. Ko waɗi noon ? Waɗi noon ko ñalnde heen lewru ɓuri timmude, ko ñalnde heen ndu ardata kayru fof. Ñalnde heen bannge lewñoowo oo, woni jiyoowo naange oo, ɓuri mawnude. Ko ɗuum tagi ñalnde heen lewlewal ɓuri mawnude. Wonaa mehre addani Pulaar wiyde “ina leeri ellee lewlewal sappo e tati !”

Geɗal ɗiɗmal ngal : ñalnde 14 noowammbar ɓennuɗo oo (hoto njejjitee ɗum hawri ko e 13 lewru ɓaleeɓe, ɗum noon e jamma ɓurɗo leerde lewru kala) hawri ko lewru ina woni e nokku ɓurɗo ɓallaade Leydi. Maa wood wiyɓe : iih, mate wonaa lewru ko ko taarotoo leydi, ɗum noon bolol mum ko murlol, hol no wonirta hannde lewru woɗɗii, janngo ɓadiima leydi ? Kono mbiyen ɓe tan, ko ɗoon noon woni ko pot-ɗen faamde wonde bolol lewru wonaa murlol, kono ko ommbol, ɗum waɗi yolnde ndee ko hakkunde 406 740 km (ɗo ɓuri woɗɗude, woni “ceɓɓet”  (apogee walla aphélie) e 356  410 km  (ɗo ɓuri ɓallaade, woni “lommet” (périgée walla périhélie). Ñalnde 14 noowammbar 2016 ndee, hawri kadi ko e lewru ina woni e nokku ɓurɗo ɓallaade leydi (waktu 11ɓo e hojomaaji 21).

Ɗum noon “kawrital” geɗe ɗiɗi ɗee ko “lewlewal 13 hawritii e lommet, hono yolnde ɓurnde famɗude hakkunde leydi e lewru. Ko ɗum tagi, lewlewal 13 ngal ɓeydii (hakke 30%), kadi lewru ɓura mawnude (11%) sibu ndu ɓeydiima ɓallaade en. Ko nii foti. Kono ina saɗi baawɗo tinde ko ɓeydii koo so ƴeewii lewru ñalnde heen.

Ñalnde lewlewal 13 (13 dewo haaraan kala), ñalnde heen, Leydi e Naange e Lewru ko ko ndeggondiri, ɗum firti ngoni ko portol gootol, ɗoon eɗen njiya timmal feccere lewru nde naange yaynii ndee. Ñalnde 14 noowammbar 2016 lewru timmata ko e 13w e 53hj. Ɗum noon, e nokku men hee, hawrata ko e naange e hoore, lewru nduu yiyotaako boom e oon waktu.

So tawiino eɗen mbaawnoo sawnondirde lewru timmundu ɗo ɓuri ɓallaade leydi ɗoo (lommet), no natal hollitiri nii, e lewru timmundu ɗo ɓuri woɗɗude leydi (ceɓɓet), oon sahaa maa en njiy ko seerndi ɗum koo. Kono ɓayri ɗum waawaa aaɓnaade, yitere mehre waawaa ɓetde ɓurondiral mawneeki e leergol hakkunde lewru timmundu ɓadiindu e lewru timmundu woɗɗundu. Walla kam ko huunde saɗnde ɓetde e yitere.

On teskiima kala ɗo mbinndu-ɗen kawriti, mbaɗ-ɗen ɗum ko hakkunde cegeneeji, hono nii « kawriti » walla « kawritii » ekn. Waɗi en winndirde noon ko geɗe ɗiɗi biyaaɗe ɗee ko « ɗeɓɗe hawritde tan, kono kawritaani beƴ, sibu, ñalnde heen, ñalnde 14 noowammbar ndee,  lewru nduu timmata ko e 13w e 53hj, kono ndu ɓurata ɓallaade leydi (lommet mayru) ko e 11w e 22hj, oon waktu woni hakkunde mayru e leydi ko 356 509 km.

Bookara Aamadu Bah

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.