Teemedere e cappanɗe nay e naye ujunere waktu (144 000 w), hawrata ko balɗe ujunnaaje jeegom (6 000). So waɗtaama e duuɓi, wona sappo e jeegom hitaande (16) e lebbi jeetati (8). Kono so waɗtaama e lebi, hawrata ko teemedde ɗiɗi (200) lewru. Waɗde so wiyaama won wonɓe e ɓuuɓri, sikke aalaa kay won kadi dariiɓe e naange. Lebbi teemedde ɗiɗi ko ɓe keppaani, ɓe kaaɓaani ene ndarii, ene cirŋinii, ngam ittude en e majjere, niɓɓere kanum e humambinnaagal e kumpa.
So mi wiyii teemedde ɗiɗi lewru noon, mi wiya teemedde ɗiɗi tonngoode jaaynde men inniraande FOOYRE ƁAMTAARE. Aduna oo fof e heewde wutteeji e waylo-waylooji, ngonkaaji renndooji ɗii fof e mettude e weñaade, leñol ngol fof e duumaade e nannude ɓe helmere «EH !!!», nde mawɗo oo wiyi « ene yaltina e hunuko henndu ndu ƴarotaako ñaande soko ƴarotoonde golle », ɗum haɗaani ɓe roɓindaade, rusde, egginde, sokkude, ƴaraade walla wombilaade, suɓtaade, unde, seɗde e yerwanaade en lewru fof, kabaruuji jumtuɗi, nafooji, ɗi ngonaa tan gittooji kumpa, soko kadi ɓeydooji pinal, ganndal e ganndondiral, sabu mumen sabobinde gostondiral miijooji hakkunde ɓe koɗdaani e geggingol gannde goɗɗe ummoraade e nokkuuji goɗɗuɗi e ɓadiiɗi fof.
Nde FOOYRE ƁAMTAARE huɓɓi, jaangaaɓe ngitii, niɓɓere eggi, gite njiydi, kunuɗe kaaldi ko nafata. Kono mbele waɗanaaɓe ɗee golle e ɗii duuɓi, e ɗii lebbi e ɗii ñalawmaaji ene ndokki wune? So mi wiyii rokkude wune noon, sikke alaa wonaa ko heewi naneede koo. Ɗuum woni ɗii konngi: « waɗii faayiida, njokkee golle, golle mon peewii, on njaaraama dee, ekn… ». Sabu so tawii ndiyam ɓolam lammataa, sikke alaa « ene anndaa kam, ɗeɓii maayde sahaani hiraande ».
Neɗɗo mo mbela ɗaa, belaaɗo ma, sago maa ko yiyde ɗum ene moosa, hay ɗuum ne ko so a ronkii jaleeɗe mum. Sabu jaleeɗe, saabotoo ɗum ko mbelemma. So joom mum jalaani ne, keewɗen ko jalnude ɗum. Ɗuum noon, ene wona e fannuuji keewɗi. Kono fannu ɓurɗo yaawde oo kam ko ñiklude ɗum. Si wiyaama ko cakkudi ñiklata defoowo noon, paamen tan firti ko ko softinta ɗum. Motaani ko mboɗo limta, sabu enen fof eɗen nganndi ko haɗata ñaamooɓe ñiiri siforaade ɗum «ene wuli, welaani, ko seeɗa te leelii defteede».
Waɗde so en njiɗii wula, en nfdokkat defoowo fartaŋŋe dañde ko wulniri. So en njiɗii wela en ngaddantu mo kala ko fotata welnude ɗum. So en njiɗii heewa ne en mballat mo e kattanɗe e doole e mbaawka laawde ko hatojinaa koo, ko timmi koo. Ene gasa tawa ko Sifaa ɗoo koo faamaama wonaa ñaamdu rewooru e goddol faya reedu, ko kabaruji, won wiyooɓe ɗum kumpite walla kumpital (fawaade e ngaddiinaaji), janngirteeɗi gite walla e keɗorteeɗi noppi, tottee hakkille seɗa resnda hoyre yoo mooftu.
Kono kadi ko hoyre wisoyortoo terɗe yoo tabitin. Sabu ene annda, kabaaru fof bayyinaaɗo, fayndaare mum ko weltinde ɓernde, waylude miijooji e ngonka ngam moƴƴa, njahda e jamaanu. Jooni noon, waasataa naamnal ara. Ngaal woni « holi ko woni ñiklude waɗooɓe jaaynde »? Jabawol ngol juutaani. Wallude jaaynde ko soodde ɗum so yaltinaama. Tawa ko coggu «ndah, addu » walla nelande ɗum, neldee, kala nde yonti.
Alaa e sago, ko nodditorto ɗen koo yiyee men. ɗum woni wiyde « ko en nganndiyankooɓe, yiɗɓe koye men, teddini ɗemngal men, pasnii pinal men ». Refti heen ko yoo konngi kaalaten ɗii tabita e men peeña e golle men, tawi heen gootol ko « wulaango jamma ɗaldetaake gooto ». Ndowirat mi ndee winndannde ko duwaawu, mboɗo ɗaɓɓi e mo woni fof konngol « Aamiin ». Yoo Alla huɓɓu ndee fooyre ko juuti, haa niɓɓe ngegga lewlewal laatoo, majjere majja ganndal ñiɓoo, jaaloo saroo.
Malal Sammba GISE
