obama-hosni.jpg

“Amerik haɓaaki, tee haɓotaako abada diine Lislaam”

Ñalnde 4 suwee 2009, Obama waɗii, to Keer, leydi Ejipt, diskuur mawɗo, mo juulɓe e aarabeeɓe mbeltii e mum, e ko ɓuri heewde.

Abdul Bookara Kan2.jpg

Abdul Bookar Kan e wolde Ndirboja

Hol ko addunoo wolde Ndirboja ? Addunoo wolde nde ko  ɗee geɗe : tuubakooɓe ngonnoo ko e feewnude ɓoggi telefoŋ, hakkundeTebegut (Salnde) e Bakkel.  Abdul Bookar betti ɓe, yani e maɓɓe. Konu Abdul Bookar fooli tuubakooɓe ɓe, wari heen heewɓe.  Abdul Bookar, nde foolnoo ɓe, yandini ɓoggi telefoŋ  ɗii fof. O heɓti Fuuta, o rimɗini ɗum. O haɗti laamɓe diiwanuuji Fuuta jokkondirde e siifondirde nanondire e tuubakooɓe Farayse so o tawaaka kanko e hoore makko, o yiya no  ɗum yahri, e no  ɗum woori.

Mammadu Sammba Joop yahdii e teddungal

 

“Miin, pulaar jaranii kam karwaas, kasoo e kasaŋka ; ko pulaar ɓurani mi hoore am, neene am, baaba am, ɓiɗɗo am. So pulaar wuurii, ngenndi men wuura ; so pulaar maayii, ndi falja. Ndeke ɗemngal famɗaani e leñol e renndo, ko kanngal ɓamtirtee, ko kanngal lesɗinirtee, boomirtee leñol.”

Tonngol kiite to bannge dawrugol

«Afriknaaɓe, ɓe kollitaani weltaare no feewi e toɗɗegol Muammaar Kaddaafi e gardagol Dental Afrik, ina poti yuurnitaade pele ɗe o rewi, ngam etaade faamde ko jogori heɓtaade ɗum en. E lewru Mars 2009, tuggi Muritani, ƴaaŋan maa Gine Bisaaw haa yettii Niiseer, taasanɗe ‘’laamɗo’’ laamiiɓe e hoohooɓe aadanteeɓe Afrik, ngonaa maale weltaare. Ɗum ɗoon noon alaa mo foti haawde walla surwinde, sibu Kadaafi ɗo suuɗii woɗɗaani, o hoɗdi ko e juume e jamfa. So neɗɗo waɗii mo sehil, ina foti jooɗtoraade jamfa.»

Laawol lefol Moolo, iwdi Alfaa Moolo

So tawii won jaambareeɓe njejjitaa nder daartol Senegaal, Alfaa Yaayaa Moolo Balde e ɓiyi mum Muusaa Moolo Balde ko heen njeyaa. Gadano o ko baaba mum ɗiɗaɓo o. Ɓe laamiima e yontaaji jokkondirɗi Laamaandi Fulɓe Fuladu. Laamaandi Fuladu fuɗɗii ko e hitaande 1867 caggal nde Kaanaŋkiri Manndeŋ ndi Gaabu yani. E ɗeen kitaale, Fulɓe hoɗnooɓe nder tunndu Firdu, murti caltii hiiɗeende jom leydi en, ɓeen ngoni Manndiŋkooɓe Gaabu. Alfaa Moolo ardinoo ndee wolde salaare njiimaandi e ɓiɗtere. Laamaandi Fuladu mooftunoo yoga e ko wiyatee hannde « Haute Casamance » (Jeeri Kaasamaas).

Deftere SIDA e Pulaar : jokkondiral e doktoor Alhuseyni Sal

“Yiɗde hoore mum fuɗɗorii ko e yiɗde ɗemngal mum”

Fooyre Ɓamtaare jokkondirii e gooto e annduɓe men, biyeteeɗo Alhuseynu SAL, noddirteeɗo kadi Maamuudu Rakiyel, jeyaaɗo Baabaaɓe Looti, gonɗo oo sahaa, to leydi Kanadaa (Canada) e wuro wiyeteengo Vancouver, ligootooɗo e  Opitaal (hôpital) mawɗo biyeteeɗo "Saint Paul's Hospital" e nder tunndu (départment) "Pathology and Laboratory Medicine The James Hogg iCAPTURE Centre for Cardiovascular and Pulmonary Research ". 

Ñawndugol gagga warngooji : pelle njaɓaani !

 

«Jom en hakkeeji ɓe njaɓii wonde kala golle umminanooɗe walla jogorɗe ummaneede, paytuɗe e warngooji ɗi, niilii, ngoppaama» . Ɗum woni ko kuulal 3 nanondiral ciifondirangal hakkunde jogorɓe naftoraade lomtingol warngooji ngol e laamu Muritani.

E lewru mars 2009, nanondiral jowitiingal e ñawndugol warhoore siifanooma to galle laamorɗo leydi, ɗo e Nuwaasoot, hakkunde goomu kalfinanoongu ngaal gollal e huunde e ɓe bonannde nde yettinoo, ɓe fedde wiyeteende COVIRE yahani toon. Ardii goomu ngu ko kolonel Aadama Umar Jah. Ardii COVIRE ko Abuu Demmba Sih. E ooɗoo sahaa ko 244 mbinnditaa, fotɓe lomtinaneede (indemnisés). Lomtingol ngol fuɗɗiima. Kono, kala lomtinanaaɗo ina harmi e mum hankadi hullitaade to ñaawoore.

Huunde e nguurndam Sammba Hammaat Gaajo

Ko mbaaw-ɗen seedtaade e nguurndam kam e golle naalanke men mawɗo biyeteeɗo Sammba Hammaat Gaajo, duttiiɗo e joom mum ñalnde altine 27 lewru abriil 2009, waktu 22ɓo jamma, birnaaɗo ñalnde alarba 29 lewru abriil 2009, waktu 10ɓo.  Sammba Hammaat Gaajo jibinaa ko 1960 to Njoofaan Sooro e Gaajooɓe. Ko ɗoon o jeyaa.  O jeyaa kadi ko e hinnde wiyeteende subalɓe. Ko ɗum o woni ha o dañi duuɓi 49. Omo ɗacci ɓiɗɓe njeetato, njoyo worɓe e tato rewɓe.

Daartol : Seek Anta Joop e golle mum

 

Seek Anta Joop jibinaa ko ñalnde 29 desammbar 1923 to Ceytu diiwaan Jurbel to Senegaal. Nde o dañi duuɓi 30 o yahi Pari ngam janngoyde fisik e Simi (physique et chimie) kono o wayli o faati e daartol e ganndal renndo. Ɗoon ɗoon miijo makko heertini, sibu yoga e oropnaaɓe mbiyatnoo ko Afriknaaɓe ngalaa daartol. E nder wiɗto makko ngam heɓde doktoraa o holliti wonde idii hoɗde e Ejipte ndeen ko ɓaleeɓe Afrik, caggal ɗum ɗemngal e pinal Ejipt carii e nder Afrik hirnaange.

Njillu Fedde «Sifaa Hanki Pinal Hannde» to Nuwaadibu !

Fedde Sifaa Hanki Pinal Hannde yuɓɓinii kiirɗeeli ɗiɗi e nder Nuwaadibu ñalnde 30 lewru Abriil to galle  FƁPM catal Nuwaadibu, e ñalnde 1 mee to leegal Laawoyna e ballondiral e catal fedde FƁPM (Goomu Ngatamaare)  e fedde sukaaɓe Kundel.

Ko idii eɗen naatana ko yuɓɓinaa e kiirɗeeli ɗi, ndutto-ɗen seeɗa e nguurndam fedde nde. Fedde Sifaa Hanki Pinal Hannde ko fedde pinal renndinde sukaaɓe e mawɓe, worɓe e rewɓe, sosaande e hitaande 1976 to Nuwaasot, heftinaande e hitaande 2005 to bannge laamu. Ardii fedde nde hannde ko Jaak Mammadu Yero. Gila nde sosaa, nde meeɗa seerde e gollanaade leñol ngol ko fayti e pinal fulɓe e ƴellitde ɗemngal pulaar.

Naalaŋkaagal e ñeeñal : fedde “Liɓtugu” to Niiseer

Fedde wiyeteende «Fedde Liɓtugu» ina woodi to Ñaamee nder leydi Niijeer. Nde toppitiii ko ko fayti e pinal e ñeeñal, haa arti noon e gaaci e ngamri aadanteeri, ekn… Helemere «Liɓtugu» ko e ɗemngal Gurmance ; nde firata ko «wero ngabu». Diiwaan Liɓtugu (Liɓtaago) feccitii ko hakkunde leyɗe Niiseer e Burkinaa Faso e Mali, nder kofol Maayo Niiseer. Leƴƴi ɓurɗi heen doolnude ko leñol Gurmance e leñol Fulɓe. Ɗii leƴƴi ɗiɗi ko denɗiraaɓe.