Banaana ina heewi ɓure, haa teeŋti noon e wallude neɗɗo e heddodaade e jimme cukaagu. Ina moƴƴi e yeeso : Ina haɗa nayeewu. Banaana ina waɗi geɗe kaɗooje koomndi. Ko ɗum tagi so neɗɗo ina duumii e ñaamde ɗum, yaawataa naywude. Muulde ɗum e yeeso mum, ina haɗa ñorɓolli. 
Ndolu : Ina moƴƴi e ɓalndu, sibu ina moƴƴi e ndolu, siɓu ina ɓorwina dolirgol, wallita tellagol e dolgol ñaamdu.

E tonngoode 107, en ngardiino e Al Hajji Mahmuud Bah haa e cosgol Duɗal Kaay... Haa nde e hitaande 1947, nde almuɓɓe ngoni e suppitoraade e jookli ɗii kala, ena nootitoo e duɗal ngal, e felo jihaadi ganndal teeŋti e diiwanuuji Fuuta-Tooro (Damga, Ngenaar, Boosoya, Yirlaaɓe, Hebbiyaaɓe, Halayɓe, Tooro e Dimat). No almuɓɓe ɓee mbaamirta ena ngara nii, siftinta ko no fergooji fuutankooɓe ngabbortonoo Sayku Umaar e nder teeminannde 19ɓere nii.

Defte ɗiɗi ɗee kala njowitii ko e dumunna 1989-1991. Heen wootere tiitoonde mum ko «Le Muezzin de Sarandogou», woni «noddinoowo Sahre Ndoogu ». Nde jangtotoo ko caɗeele guuranooɗe e worgo leydi ndii e on dumunna. Winndi nde ko biyeteeɗo Isselmu wul Abdel Kadeer, gonnooɗo guwerneer Barakna e huunde e ɗiin dumunnaaji. Ɗum noon ko o seede geɗe keewɗe, bonɗe, baɗetenooɗe ɗoon. 

E balɗe jawtuɗe ɗee, lowre internet wiyeteende fulaniface.com udditii, tawi ko e fulfulde (Fuuta Jaloŋ). A nde seerti e lowe goowaaɗe ɗee e mbaadiiji ɗiɗi : - Ko nde lowre dingiral renndo (walla mbiyen gaccu renndo) woni «réseau social », tee ko nde funeere facebook ; - E nde wona e fulfulde.
En udditii heen konte, cuɓi-ɗen yo lowre ndee won e fulfule (ƴeew nate ɗee)... Ɗumɗoo kadi ko golle peeñɗe, ɗe fulɓe Ginenaaɓe ngollii, potɗe maneede.

Mi yiilaaki haɓeede, ko jam tan njiɗ-mi. Kono, nde jiy-mi ngalɗoo naamnal e nder internet "Ko tagi rewɓe ɓuri worɓe heewde haala ?", mbiy-mi « eyyoo, jooni neɗɗo faama ko tagi ɓee soknaaɓe so ina njeewta, ngonata tan ko e wullude, tee hay gooto heɗotaako goɗɗo oo, ɗo ɓe ndenti kala hay gooto nanataa ? »

Komin Faraa Liitaama ina waɗnoo pecce ɗiɗi hakkunde lanndaaji ɗiɗi. Kono, e dumunna cakkitiiɗo oo, gila e nguurndam Bah Mbaare, pecce ɗiɗi ɗee kawritiino e wontude lannda gooto. Ko ɗum saabii lappol mawngol waɗaa ummaade Nuwaaasoot ñalnde 27/03/2013 feewde falnde Magaama haa komin Faraa Liitaama. 

E hitaande 2012 maaynde ndee, Barak Obama dañii 600 000 dolaar (177 miliyoŋ ugiyya). Kono, so lempoo ittaama heen (18,4%), o ngalu makko artata ko hedde 145 miliyoŋ ugiyya. Ko nii iwdi nguu ngalu feccitorii  : hedde tataɓe ɗiɗi ko njoɓdi makko hitaande (hedde 110 miliyoŋ ugiyya), ko heddii koo k geɗal makko e njeeygu defte ɗe o winndunoo. 

O wiyi nelaaɗo Alla (MJKM) wiyiino « ɗumɗoo wonaa soɓe, waɗi noon ko ɗum huunde ɗuufniinde e nder mon » Naniraa ɗum ko njoyo. Tirmiis wiyi hadiis oo ina moƴƴi, ina selli, ngam sellinii ɗum Bukhaariyyu e woɗɓe.

Antoñoo Injay (Antonio Indjai) wonoo mawɗo konu Gine Bisaawo. Kanko Antoñoo Injay noon, o yiyndiriino ɗoo e Nuwaasoot e Asiis, ñalnde 15 desaambar 2010 ɗo galle laamorɗo ɗoo, haa tele Muritani yaltini ɗum. E wiyde Al Akhbar, oon sahaa ɓe kaaldiino « ko faati e tarafikaaji dorog cokanooɗi e Muritani ». Jooni noon, Amerik ko takkuɗo oon « njeeygu dorog e njogitaaje». 

Ñalnde alkamiisa 28 mars 2013, lowre internet wiyeteende « essiraj » bayyinii yeewtere e ɗemngal Arab, yowitiinde e termo-termo niɓɓo hakkunde yimɓe ɗiɗo. Ine wiyee ko hooreejo leydi ndii, hono Muhammed wul Abdel Asiis haaldatnoo ɗoon e neɗɗo goɗɗo, ina sikkaa ko iraknaajo biyeteeɗo Otmaan Alawi, neɗɗo ganndiraaɗo waɗde geɗe ɗe peewaani. 

Ko kanko Malinaajo biyeteeɗo Hamed Umar, haalnoo innde mum, nde takkata Muhammed Abdel Asiis meeɗde jokkondirde e mum ngam wostaade dolaar ñemmbaaɗo to leydi Ganaa e hitaande 2007…

Pelɓondire mbaɗii ñalnde altine 22/04/2013 hakkunde dokkeer en (roondotooɓe) e sanndarmori, ɗo Poor Nuwaasoot ɗoo. Heewɓe e roondotooɓe ɓee ngaañiima heen. Heen woɗɓe kadi nanngaama. Caggal ɗuum ko roondotooɓe wonɓe e jehreeji Nuwaasoot ...

Ko jooni ngalɗoo karallaagal yettii e Muritani, sibu ko e yontere ɓennunde ndee (9-16 mee 2013), huunde e jannginooɓe (duɗe keblirɗe jannginooɓe Muritani ENS e ENI, e jannginoowo gooto e nder duɗe jaŋde hakkundeere ....) keblaa e kuutoragol ko wiyetee Alluwal Danewal Jaabtoongal (Tableau Blanc Interactif).