Ko ñalnde 27 abriil biyeteeɗo Biraam wul Daa wul Abeyd duppunoo huunde e defte tuugorɗe laawol Maalik, ngol yoga e juulɓe Muritani e leyɗe hirnaange Afrik e Magreb tuugii ngol. Daliilu ngool duppugol defte, e wiyde makko, ko ɗeen defte ina cemmbini njiyaagu. O wiyi, e nder yeewtere nde yuɓɓini caggal ɗuum wonde « defte Kaliil e Ibnu Aseer, e Risaala e Lakdari e goɗɗe, ko defte dagnuɗe njiyaagu. »

Goomuuji keɓtuɗi rewo leydi Mali ɗii kala ko jogitiiɗi haa teddi, ina njogii otooji 4X4 jooɗɗi, e telefoŋaaji ɓurɗi fof moƴƴude, aɗi njogii bakane bakane kaalis ooroo e dolaar. Ɗee geɗe kala ngaddani won heen wiyde « ɓeeɗoo yimɓe mbeeɓaani faddaade ». Eɗen njenanaa kam wonaa konu Mali nguu, konu ‘ɓoortungu tuuba mum’, waawi faddaade ɓe. Wonaa Aamadu Hayaa Sanogoo en,

Kala ko woodi ma nattu haa heddoo joomiraaɗo. Ko woodi fof  noon, ɓetirtee ko sahaa e njuuteeki mum. E ɗum waawi ɓetireede leƴƴanɗe, walla hojomaaji, waktuuji, ñalawmaaji, jonte, lebbi, kitaale e ko ɓuri ɗum. Geɗe nannduɗe e koode, walla e naange, ene mbaawi wuurde (woodde) duuɓi miliyaaruuji. Juutgol nguurndam neɗɗo, heewaani ɓurde 150 hitaande. Kono paamen tawo hol ko woni hitaande. 

• Google : Otooji ɗi wumɓe konndirta

E ko ɓenni, en kaaliino ko faati e otooji Google nawooji koye mum en, ɗi ɓe ngoni e jarribaade ko ina wona duuɓi ɗiɗi jooni. Sikke alaa, ɗiin otooji ko keewoyooji nafoore, gila e konndirde tawa ina waɗa goɗɗum haa e ustugol uddooji e aksidaaji kam e ñaamgol isaas… 

Ñalnde 25 mee 2012, Abdullaay Wad noddii jaayɗe to galle mum, ɗo Ndakaaru ɗoo, ngam hujjikinaade e riiwtude sikkeeji ɗi fawetee kam e yimɓe mum, ina mbiyee porlii jawdi ndenndaandi, haa arti noon e haala otooji 600 jaltinaaɗi persidaas, majji (ngujjaa) ndonkaa yiyteede ɗii.

Hare hakkune Fulɓe e Dogon en waɗii, sara keerol hakkunde Mali e Burkinaa. Fotde 30 pullo mbaraama heen. Ko famɗi fof 1 000 neɗɗo ndogii mooloyiima Burkinaa. Ko Guwerneer diiwaan rewo Burkinaa jaŋtii ɗum. E wiyde makko, hare ndee waɗi ko e wuro Sari, e nder leydi Mali. E ko rajooji kaali, « huunde e maayɓe ɓee, nduppaa ko ina nguuri, ɓalli mum en ngoppaa boowal ». 

Kaalen ko fayti e yowitaare walla jowitagol huunde e huunde. Kaalen heen kaawisaaji. Ma en eto werlaade miijooji men e ngonka men e aduna he, e ngonka men e winndere nde.

Tageefo, ko ɗum tuubakooɓe mbiyata “kosmos”; eɗen mbaawi kadi wiyde ɗum “winndere” e sikke am. Sabu kosmos walla tageefo, ko leydi e denndaangal kuule ɗe njiyaten e nder asamaan oo : naange, lewru, koode, “laawol jeeri e waalo” (ko njiyaten ena niwɗa e dow asamaan, won wiyooɓe ɗum baawal, eɗen mbaawi wiyde ɗum “dental koode” walla jiiryiirle (galaksiiji)

Aspiriin ina moƴƴi e kaaseer

Duumaade e ƴettugol aspiriin ñalnde kala, ina usta ñawgol kaaseer walla ina haɗa ɗum ɓeydaade layde. Habri ɗum ko jaaynde mawnde wiyeteende Lancet (Angalteer). Haali ɗum ko wiɗtooɓe duɗal jaaɓi haaɗtirde Oxford : so neɗɗo reggondirii duuɓi tati ina ƴetta ñalnde kala aspiriin, ɗuum ina faddanoo ɗum kaaseer fotde nayaɓal so ƴeewdaama e mo ƴettataa ɗum oo

Teewu mboɗeewu kala moƴƴaani e cellal, no ngu foti fof, e ko ngu waawi wonde fof. Maa wood wiyɓe « ɗum ko maayka, min njaɓaani, wonaa goonga ». Ɓe pelnaaki, sibu ko ɓuri heewde e nguura yimɓe ko teewu. Teewu mboɗeewu woni teewu ndariindi ko wayi no na’i e baali e be’i e gelooɗi ekn… Teewu ndiwri (gertogal ekn) walla liɗɗi wonaa teewu mboɗeewu.

Maayde ɗemɗe wonaa huunde hesere. E nder duuɓi 5 000 ɓennuɗi ɗii, fotde 30 000 ɗemngal njibinaama, maayii, majjii menndeŋ. Ɗum ɓeydiima no feewi gila tuubakooɓe mbaɗti yahde ina kalfa leyɗe goɗɗe e leƴƴi goɗɗi. E nder Afrik, fotde 200 ɗemngal ina ngoodi, tawi haalooɓe heen gootal kala ɓuraani 500 neɗɗo.

Kabaaru cakkitiiɗo : Jaaynde Faraysenaare wootere wiyeteende "Le Nouvel Observateur"  (Ƴeew ɗoo) ina yaltini, e tonngoode mum 2475 ñalnde 12 abriil 2012, winndannde takkoore Sarkosi e Abdel Asiis wonde caggal dillere Tuwaareg en. Ndeen winndannde ina holliti wonde ko ɓe aanduɓe e ndeen feere, sibu mum yuumtude e ko ɓe njaakorinooka, so garditagol AQMI e njanngu mbaɗngu to rewo Mali nguu. Winndannde ndee ina holliti ngaanumma mawɗo keɓtiiɗo laamu Farayse,

Tuggi ñalnde 15 haa 26 lewru abriil 2012, capanɗe (40) jaaynoowo – tawi heen nayo ko rewɓe – maa keble e nder gollorɗi ɗiɗi e ko feewti e no sariya Muritani gollortoo, kam e karallaagal binndugol jaaynde jahdungal e sariya : ɗum toɗɗii ko jaaynooɓe Rajo e Tele e winndooɓe, ɓe laamu e ɓe ngonaa laamu. Ɗum yuɓɓintee e ko nder Eɓɓaande Tiiɗtingol e Peewnitgol Sariya, e dow ballal kaalisaaji Dental Orop feewde e Muritani.