Ko ñalnde talaata 29 marse 2016 wonnoo, to Washington, leydi Amerik. Tee o heɓi njeenaari ndii ko e juuɗe John Kerry hono Kuuɓal Dental Dowlaaji Amerik. Njeenaari ndii ko njeenaari ndokketeendi Debbo Cuusɗo, mo Departemaa Detaa (Ministeer geɗe caggal leydi) Dowla Amerik rokkata hitaande kala rewɓe aduna oo ɓe darnde mum en teskini e nder hare jooltugol jojjanɗe aadee e nder leyɗe mum en.

Ɗuum jiidaa e yeruuji bonannde goɗɗi keewɗi, gardooji e kaaɗi kaɓɓagol e laamu. Jooni ne, ko maa Alla faaboo Muritani, sibu ko ɗiin bawɗi bonɗi puɗɗii tunngeede ɗoo, nde ministeruuji tati kaali mbiyi yo hooreejo leydi ƴam manndaa tataɓo mo o fawnoo junngo makko e kaamiilu o wiyi o ƴamataa. 

Catal Nuwaadibu Fedde Ɓamtaare Pulaar e Muritani, yuɓɓinii ñalnde  Hoyre-biir 20/02/2016, Ñalngu Kan Aamadu Saydu, ngam siftorde e neldude  duwaawu oo musidɗo jaltuɗo aduna,  kanko e maayɓe juulɓe kala. 

Hol Kan Aamadu Saydu ?

Kan Aamadu Saydu yiyi aduna ko e hitaande 1949 to wuro Likseyba Gorgol. Kan Aamadu Saydu ko gorko ngenndiyanke, cuusɗo, katante jiɗɗo leñol, caliiɗo yawaare,

Fitina Maleykaaji yurmeende. Hono winndiyankooɓe ɓee mbi’i : nde ɓe mberlii Yuusuf e nder ɓunndu nduu ndee, Maleykaaji yurmeende ngoyi. Alla neli Jibiril yo yaacco e faabade Yuusuf. Nde wonata majannde, tawi Jibiril wiyii mo teeɓ, hawri kadi Alla yaltinii haayre mawnde e nder ɓunndu nduu, Jibiril joɗɗini mo heen seesa hoto o gaañaade.

Funeeɓe ɗiɗi njibinaama to Angalteer, heen gooto arti yumma mum, woni boɗeejo, oya arti baaba mum woni ɓaleejo, tawi noon ko funeeɓe goonga e goonga, woni funeeɓe fotnooɓe nanndude no lekki e kobjal nii...

E nder ɗuum, so en ngartii e Pulaar e ngonka mum nder jaaynirɗe kese, haa arti noon e internet, maa en taw golle keewɗe no feewi ina padi en. Gaa gaa dalillaaji winndannde “hol ɗemɗe luutoytooɗe e internet ?” ndee rokki ɗii, dalillaaji goɗɗi, keewɗi na ngoodi, potɗi addande en daranaade naatnude no moƴƴi ɗemngal men e nder jaaynirɗe kese, haa arti noon e internet. 

En ngardiino e daartol men Misra Ɓooyɗo haa ɗoo  : "E yonta iidii laamgalle  Misranaaɓe ndarni laawol njulaagu feewde Nubi ngam heɓde toon kaŋŋe e cuuraay. Ko noon ɓe mbaɗdiri e Palestiin njulaagu, hono no seedtortoo ɗum looɗe petroŋ palestiinnaɓe taweteeɗe e genaale firawna en, e yonta laamsuudu adanngu." Jooni njokken  

E tonngoode 144 en kaaliino ko faati e ƴoƴre tafaande (intelligeance artificielle), wonde annduɓe mawɓe, waaɓe no Bill Gates, ina kuli hoto masiŋaaji «ɓoccitoyaade juuɗe men», ɓurtoo en ƴoƴde, kalfoya en… E nder ɗuum haa hannde, yeru mum waɗii ko Koree bannge worgo, ɗo masiŋ gooto (walla mbiyen gollirgal) mo sosiyatee biyeteeɗo Google Deep Mind feewni ina wiyee AlphaGo (Alfaa Go) fooli neɗɗo biyeteeɗo Lee Se-dol mo nganndu-ɗaa jeyaa ko e ɓurɓe waawde cokki mbiyeteeki « go ».

Ndeen, annduɓe keewaani sibu ganndal saraaki. Hade binndol e defte yiyteede, ganndal mooftenoo tan ko e hoore. Ɓurɓe humpitaade e anndude ko ɓurɓe waawde huñaade e mooftude e koye mum en humpitooji aduna. Oon sahaa, ganndo ko mooftuɗo kewuuji keewɗi e hoore mum.

Nuwaadibu udditii koolol keewal pine ñalnde 22/04/2016, seppo cosaan yooɗngo e tawtoreede hoohooɓe diiwaan oo. Kikiiɗe, hirndoraa ko ndefu ñameele e njarameeje gaadoraaɗe : ñiiri e bunaa en, kodde ñebbe en e bisaab ekn. 

Koɗo ɓurnooɗo tijjeede e ɗiiɗoo lebbi, mo garal mum heewtunoo rajooji, wanngii e teleeji, haɗi jaayndiyankooɓe, jirwinooɓe e winndooɓe ɗoyli e fooftere, hono Alhajji Baaba Maal, jaɓɓaama takkusaan ñalnde 5 lewru mbooy(mars) 2016, jaɓɓungal pattamlamal to Boowal laaɗe-diwooje Nuwaasot. Jaɓɓii mo ko Fedde Subalɓe, noddirteende “Subalɓe Ŋawle-Ƴella”, e gardagol Mbooc Abuu Maariyeta Mammadu.

Ene wiyee, « woodi ko geɗe ɗiɗi : ko njey-ɗen e ko en njeyaa. Kala goppuɗo ko jeyi, jogori nangtaade ko e ko jeyaa. E ngaan sahnga noon, moƴƴinana jeyɓe kañum boniree ». Ene gasa tawa ko faamde ɗuum addani won e pelle nodditortooɗe pinal waɗde sahaa e ahaa fof « ñalɗi pinal » tawa ene kollira heen ñaantule e kuutorɗe mawɓe adiiɓe en arde e aduna kuutortonoo.