dudal2.jpg

Artirde ɗemɗe ngenndiije e nder Tippudi Nehdi e Jaŋde

Naatirde

E fawaade e ngonka hannde ɓurka tuugaade e demokarasi, yanti heen podooje birgatnooɓe lefol gardagol leydi; pelle pine Pulaar, Sooninke e Wolof ina peññina ballal mumen feewde e wiɗtooji jogorɗi waɗde jowitiiɗi e nehdi e jaŋde e dawrugol kesol wonande ɗemɗe ngenndiije tawa eɗe kuutoree e dow kormagol leƴƴi men, ɗemɗe men e pine men.

So en teskiima wonde leyɗeele goɗɗe ina kuutoroo humpito men ko fayti e jaŋde ɗemɗe ngenndiije wonande duɗe leslese hakkunde 1982 e 1999, ina haani ardiiɓe leydi ndi njuurnitoo ngoon ɗoon humpito ngam naattinde ɗum e tippudi nehdi e jaŋde ndi.

Sit CRIDEM, wayliima

Sit internet lolluɗo ɗo e Muritani, biyeteeɗo CRIDEM, wayliima wontii duƴƴorde Muritani «ngam yahdude e soklaaji e jojjanɗe yonta keso» : ko ɗum woni ko ardiiɓe sit o kaali, ñalnde alet 29 mars 2008.

Ndeen, o ɓurnoo dartoraade ko kabrude : alaa kewata e leydi he tawa o bayyinaani ɗum ; alaa ko jaayɗe binndaaɗe kaalata,

Aimé Césaire deƴƴii

Yo Alla yurmo mo, yaafoo mo. Emee Seseer (Aimé Césair), jontidiiɗo Sengoor, sehil Sengoor, sankiima ñalnde 17 abriil 2008. O sankii ko to duunde wiyeteende Martinik (Martinique). Duunde Martinik fof noon e wonde to Amerik worgo, jeyaa ko e leydi Farayse. Emee Seseer sosi ko wiyetee « négritude », hono no paamirten, «ɓalewaagal », woni ngonka neɗɗo ɓaleejo. O sankorii ko duuɓi 54. O wonii meer wuro wiyeteengo Fort-de-France duuɓi 56. O jibinaa ko wuro wiyeteengo Basse-Pointe ñalnde  25 suwee 1913, woni hitaande ko adii wolde adunankoore adannde, anndiraande 14-18. 

Hol ko woni parlemaa e Komin ?

 

Leydi men ina huccani ko ɓooyaani woote meeruuji e depteeji. Fooyre Ɓamtaare ina yiɗi addude heen ballal mum e rewrude e ngooɗo hello.

Hol ko firti parlemaa (parlement). E nder Murtani Parlemaa waɗi ko cuuɗi ɗiɗi : ɗiin ngoni Asambele ngenndi kam e Senaa. Ko yimɓe fof toɗɗotoo Asambele (suffrage universel direct) kono ko konseyeeji kominaaji toɗɗotoo senaateeruuji.

Palee palee ownooɓe nder Nuwaasoot

Dogdu e nder juuɗe ñaawooje, maa laamu

Doggol e nder juuɗe laamu ko wayno kasoŋ maa walla ñaawirɗe e nder Moritani wonaa gadanol; sibu hay gooto yejjitaani yimɓe "islaamist" en nde njagga noo ɗo e dumunna ɓennuɗo e sahaa laamu mawuya nde.Ko e ñalawma naange e hoyre gooto e maɓɓe, dognaa e nder "pirisoŋ" mawɗo to.Ko arnooɓe juuraade mo ɓe, yantude e maalde waɗdaande e gollotooɓe e nder to, sibu nde o dogata nde ,

Anndinoore coñce e ñeeñal

Coñce e ñeeñal leñol ngoni denndaangal gannditirɗe leñol, ko ɗe maande e maantorɗe, paarnorɗe , e beltorɗe leñol maa renndo jiidungo aadaaji e goowaaɗi e tawaaɗi. Conce e ñeeñal leñol coomi ko denndaangal kebtinirɗe keeriiɗi kala dental maa renndo jiidungo ɗemngal, dimɗanngal hoore mum, guurdungal e nokku gooto maa falnde wootere..

Kala mo haali coñce e ñeenal leñol, ma ciforo heen leñol ngol, etee kala mo haali leñol toɗɗii ko demngal. Ndeke dottude keerol hakkunde conce,

Caɗeele nguura : konngol hooreejo leydi Muritani

 


E tuugnaade e haala haralleeɓe ko fayti e kisal nguura, caɗeele nguura mawɗe, ɗe hono mum meeɗaa yiyeede ɗo, ina mbaawi heɓtaade leydi ndi e ndeeɗoo hitaande 2008. Muritani noon ina wondi e yowitaare mawnde to oon bannge, sibu, ko maa sooda caggal leydi ko ina ɓura 70% e ko geɗe mum nguura; ndaa hikka, ɗeen geɗe nguura ina ŋakki e nder winndere ndee kala.

TVM plus : Oo tele mo mbaydi kesiri

TVM plus ko tele ɗiɗmo Muritani. Ina jeyanoo e ko addani mo soseede yiɗde sukkude won ɗeen jolɗe goodnooɗe e tele mawɗo o (yumma o) hono TVM, haa arti noon e hokkude heen leƴƴi leydi ndi kala waktuuji jonɗi, tawa kadi ko ñamri moƴƴiri. Nii woni sukaaɓe heewɓe ƴettaama heen, wonande ɗemɗe ngenndiije Pulaar, Sooninke e Wolof, e ballondiral e yimɓe jogiiɓe heen humpito, gollinooɓe e Duɗal Ɗemɗe Ngenndiije walla gollotooɓe e pelle pine ngenndiije, ko wayi no Ɓamtaare Pulaar ekn …

Gartugol mooliiɓe to Ɓoggee

Subaka law, tawi yimɓe ndariima e powle maayo, ina cooynoo banndiraaɓe mum en ootoo bannge, worgo maayo, ummoriiɓe Njum. Ɗoon ko tillisaaji poŋtaa, ɗo yimɓe mbaawi ɗuhaade, kono ɗoon e ɗoon tawi ɗi keewii. Hankadi, laaɗe ndenndinaama ina padi, sibu Ɓoggee alaa baak no Rooso nii. Otooji kadi nana padi.

Gartugol mooliiɓe to Ɓoggee, rogere adannde

23 mars 2008, 274 (74 fooyre) moolinooɗo to Senegaal taccirii tufnde Ɓoggee. Ko ndeeɗoo rogere woni adannde taccirnde ɗo. Ko ndeeɗoo woni rogere nayaɓere, tati gadane ɗe tacciri ko Rooso. Ɓoggenaaɓe njaɓɓima ɓe no feewi, sibu wuro ngoo fof yaltu ina jaɓɓoo ɓe, gila subaka, hedde waktu 9ɓo haa hedde waktu 12ɓo yimɓe ɓe ina padi, keppaani, kaaɓaani.

Anndinoore coñce e ñeeñal

Coñce e ñeeñal leñol ngoni denndaangal gannditirɗe leñol, ko ɗe maande e maantorɗe, paarnorɗe , e beltorɗe leñol maa renndo jiidungo aadaaji e goowaaɗi e tawaaɗi. Conce e ñeeñal leñol coomi ko denndaangal kebtinirɗe keeriiɗi kala dental maa renndo jiidungo ɗemngal, dimɗanngal hoore mum, guurdungal e nokku gooto maa falnde wootere. Kala mo haali coñce e ñeenal leñol, ma ciforo heen leñol ngol, etee kala mo haali leñol toɗɗii ko demngal. Ndeke dottude keerol hakkunde conce, ɗemngal e ñeenal leñol wonaa huunde newiinde sabu ɗee geɗe:

Muritani-Dental Orop : nanondiral dañaama, kono tawi coppule keewii

Muritani e Dental Orop ndartiniino ñalnde alarba 12 mars, yeewtere ngonnoo e mum, faytunde e awo wonande daawal 2008-2012 : ɓe ndoŋkii nanondirde. Pottital ngal waɗnoo ko ɗo e Nuwaasoot. Ñalnde ndeen, e tonngoode 50, e winndannde «ko tikkere gundo waɗata ñewre?»