Sooynaɓo to tiggu

0
4065

Sooynaɓo heɓtotaako cukalel nde jibinaa so wonaa nde wuuri ñalawma timmuɗo walla so heewii balɗe jeegom. Hono ooɗoo sooynaɓo addata ɗum ko ko usteeki biige boɗeeje etee, ina wona e cukalel fotde balɗe joy walla jeegom. Ooɗoo sooynaɓo, ko sooynaɓo mo liggorgel ƴiiƴam mo alaa tanaa walla mo wonaa ñawu. Ɗo mbaadi cukalel alaa faayoore, kuudi ndii waylotaako, kaaye ɗee ina oolɗa.

Heeñere ndee e ɗaamol ngol ɓuutataa. Ina ɓeydoo e biige boɗeeje ɗee ender pirle mum hono binne binne tawa saabii ɗum ko usteeki biige ɗee.

Sooynaɓo heɓtotaako cukalel nde jibinaa so wonaa nde wuuri ñalawma timmuɗo walla so heewii balɗe jeegom. Hono ooɗoo sooynaɓo addata ɗum ko ko usteeki biige boɗeeje etee, ina wona e cukalel fotde balɗe joy walla jeegom. Ooɗoo sooynaɓo, ko sooynaɓo mo liggorgel ƴiiƴam mo alaa tanaa walla mo wonaa ñawu. Ɗo mbaadi cukalel alaa faayoore, kuudi ndii waylotaako, kaaye ɗee ina oolɗa.

Heeñere ndee e ɗaamol ngol ɓuutataa. Ina ɓeydoo e biige boɗeeje ɗee ender pirle mum hono binne binne tawa saabii ɗum ko usteeki biige ɗee.

Heeñere cukalel ina famɗi semmbe no feewi. Ndeke noon binne binne ƴiiƴam ɗee so keewii addana heeñere ndee ñawde e nder toɓɓe kette mum. Ɗum so waɗii ina feeñnina ñawbuuli ngaanndi e farayse (les signes neurologiques). Ooɗoo sooynaɓo ko peññinoowo kaawisaaji e farayse wiyetee ko ictère nucléaire.

Sooyanabo tawa saabii ɗum ko tagiin laabi heeñere

Laabi heeñere ina mbaawi waasde tegeede walla tawa tagoodi ndii feewaani ; walla kadi tawa laabi ɗii ina ɓittii walla e ɗi paaɗi. Ina waawi tawa ko laabi ɗii fof mbayi noon walla heen huunde e majji.  Ko waawi heen wonde fof ma en njiy wonde hono sooynabo oo ina waɗa hade hakkunde nde cukalel jibinaa e nde sooynabo feeñata. Heen sahaaji peeñgol sooynabo oo ina raɓɓiɗa soko tawii binu oo dartiima (Bile). Peeñƴi mum maandinta en ko sooynabo dammbo binno e farayse « ictère par rétension biliaire ».

Laaworɗi mum ko hono nii : -Kuudi ndii ina wayloo, cukalel ngel sooyɗa. Heeñere e ɗaamol ngol ɓuuta seeɗa. Reedu nduu ɓuuta waɗa ndiyam (ascite), woni e pulaar danewel. So tawii heeñere ndee ñawii e nder kette mum dime ɗee addata ko wiyetee e farayse cirrhose. Safaara mum ko maa seekee huttee.

Sooyanaɓo tawa ko ñawbuuli goɗɗi caabii ɗum

Ko adii fof ñawu kuftodinngu (septicémie). Adata ooɗoo sooynabo ko mborosaaji ɗi añ henndu biyeteeɗi e farayse (streptocoques anaérobies) tawa naatirta ko e kerlol wuddu. Ina woodi mborosaaji baawɗi addude ñawu nguu tawa koɗi ko e tektekol. Ooɗoo sooynabo ina waawi feeñde e ñawbuuli heeñere. Mborosaaji ɗii mbiyetee e farayse « hépatite à virus ». Laaworɗi mum ko hono nii : Paawngal, Mbaydi cukalel ngel sooyɗa, oolɗa buy ;  Faɗɗayru, uddugol foofaandu, siññere, tuure, ndogam reedu, tuƴƴam. Ina haani ƴeewtee so kerlol wuddu ngol ñawaani.

« Hémoculture » ko huunde moƴƴere sabu maa feeñninan en ñawu nguu. Safaara mum ko pinnguuji palooji tooke mikrobaaji kañum e semmbe K.

Sooynabo tawa saabii ɗum ko ƴiiƴe yumma e ɓiɗɗo nanndaani

Ooɗoo sooynabo addata ɗum ko tawa ƴiiƴam yumma e ɓiɗɗo oo nanndaani. Yumma oo, sabu añde woto tookeede fewja palorɗi mum. So palorɗi keewii naata e nder ƴiiƴam cukalel ngel gila e nder reedu. Ina haani ngelɗoon cukalel ngel so jibinaama, feeñnina sooynabo mo ƴiiƴe yumma e ɓiɗɗo nanndaani. Yiyti nguuɗoo ñawu ko wiyeteeɓe Lands Teyner e Wiyener e hitaande 1940. Ngooɗoo sooynabo woni sabaabu mum ko sippiro hakkunde biige boɗeeje yumma e ɓiɗɗo oo nanndaani. So biige boɗeeje cukalel ko maayata e majje ina heewi, ɓiɗɗo oo feññina ñawu sooynabo oo.

Hol ko woni lasli mum ?

Woni lasli mum ko baaba mum cukalel e yumma oo nanndaani ƴiiƴam. Ina sikkaa wonde palorɗi yumma oo fewjata e reedu adanndu lorlataa ɓiɗɗo gadano oo. Hol ko waɗi noon ? Waɗi noon ko e oon sahaa, palorɗi ɗii keewaani, so wonaa tawa yumma oo ina rokkee ƴiiƴe bayɗe noon. Ko ɓuri heewde e ko yiyaa ko deedi ndeggondirta tawa debbo wondi ko e gorko mo o nanndaani ƴiiƴam.

Sammba Gata Bah