21 feebariyee, Ñalawma Ɗemngal neeniwal : « Semmbinde keewal ɗemɗe ngam naatnugol majje nder jaŋde e renndo »

0
876
Natal Ñalawma ɗemngal neeniwal 2021
Natal Ñalawma ɗemngal neeniwal 2021

Hikka kadi, Fedde Ɓamtaare Pulaar he Muritani mawninii, ɗo joɗnde mum ɗoo, Ñalawma winndereejo Ɗemngal neeniwal, ñalnde alet 21 feebariyee 2021. Hade ɗuum, ñalnde aset 20, nulaaɓe cate jeegom (6) FƁPM gonɗo he Nuwaasoot, kam e yonaaɓe pelle ɗiɗi (2) janngunooɓe e duɗe ƴeewndorɗe Duɗal Ɗemɗe ngenndiije, ndentii ngam heblaade ko faati e Dallinannde pelle pinal ɗee, e heblude Ñalngu  nguu. Cofte tati eɓɓanoo heen : wejo defte, gaafgol tappirɗe Pulaar e kollitgol dallinannde ndee.

Huunde e hooreeɓe teddungal fedde ndee, ko wayi no Sammba Joom Bah, Hammadi Sukki Mbooc, Mammadu Siley Bah, Umaar Idiriisa Saawo, e Aamadu Umar Jah, kam e hoohooɓe woɗɓe, ko wayi no Doktoor Alasan Jah ɗemɗiyanke, e yimɓe heewɓe woɗɓe, nootiima e kewu nguu. Udditi ñalngu nguu ko konngol hooreejo FƁPM, hono Bookara Aamadu Bah,  ɗo o siftini daartol Ñalngu nguu, kam e nafoore wonnde e janngingol sukaaɓe he nder ɗemɗe mum en neeniije gila e fuɗɗoode, e himme mawɗo mo UNICEF rokki ɗuum, Caggal ɗuum, hooreeɓe teddungal  kam e hooreeɓe pelle woɗɓe e jagge tawtoranooɗe ɗee, kam e almudɓe janngunooɓe he duɗe ƴeewndorɗe yuɓɓuɓe e nder fedde Belaa e fedde almuɓɓe Umar Demmba Jallo, mbaawii seedtaade nafoore jaŋde ɗemngal neeniwal. Eɗen mbaawi wiyde kadi nafoore mawnde heɓaama e ñalawma hee sibu heewɓe ngaafanaama tappirɗe Pulaar e telefoŋaaji mum en e ordinateruuji mum en, tee ɗuum maa wallit cargol binndol ɗemngal ngal.

He kitaale ɓennuɗe cakkitiiɗe ɗee, ko pelle pinal Pulaar, Sooninke e Wolof keewnoo mawnininde ñalawma oo, kono hikka, sabu haɗde woodnde ndee, sabu ñawu covid-19, fedde fof yuɓɓini pottital ko to joɗnde mum tan, kono kam ɗe mbaaɗii yaltinde bayyinaango ngam teeŋtinde ɗaɓɓaande laawɗingol ɗemɗe Pulaar, Soninke e Wolof, kam e naattingol mum en nder Tippudi Nehdi e Jaŋde leydi ndii. 

Konngol hooreejo FƁPM

Hooreejo FƁPM, Bookara Aamadu Bah

Musiɓɓe bismaaɓe, hooreeɓe teddungal, banndiraaɓe tedduɓe,

Hono no nganndir-ɗon nii, Dowlaaji ɗii kam e Unesco ine mawnina hitaande kala Ñalawma winndereejo ɗemngal neeniwal mo UNESCO laawɗinnoo ñalnde 21 feebariyee hitaande 2000.

Hono no aduna oo fof nii, Pelle pinal ngenndiije, hono ARPRIM, AMPLCS, APROLAWO ine mawnina hitaande kala, duuɓi keewɗi jooni, oo Ñalawma ngam semmbinde laamu Muritani waylude Tippudi Nehdi e Jaŋde leydi ndii, haa tuugnoo he jaŋde denndaangal ɗemɗe men ngenndiije.

Mawningol oo Ñalawma ummorii ko Bangladesh nde polis e konu Dowla Pakistaan jiimnooɗo oon sahaa Bangladesh, pelli yimɓe haalooɓe ɗemngal Bengali seppantunooɓe hakkeeji mum en to bannge ɗemngal, to Daka. Ñalnde kewu ngadanu njuɓɓinanoongu, Koolaaɗo Kuuɓal Ngenndiije dentuɗe oon sahaa, hono Kofi Anan, wiyiino wonde oo ñalawma ine foti addande ɓesnguuji kala finande faayiida coomiiɗo he ɗemɗe. O wasiyii yimɓe fof yo ɓeydu darnde ngam hisnude ɗemɗe sabu mum en wonde ndonaandi/ngalu winndere ndenndaandi.

Ñalngu nguu mawniniraa hikka ko tiitoonde « Semmbinde keewal ɗemɗe ngam naatnugol he nder jaŋde e renndo ». Ngu hawri ko e caɗeele teeŋtuɗe ɗe ñawu Covid-19 kuuɓtodinngu addi he winndere ndee, naatni jiiɓru bonndu nder tippule jaŋɗeele ɗee, teeŋtini joñgol dente renndo keewɗe, ɓeydi ɓurondire.

Musiɓɓe tedduɓe, e miijo UNESCO, Nehdi e jaŋde tuugiindi he ɗemngal gadanal walla ɗemngal muuynangal foti fuɗɗoraade ko gila e gaggaaɓe, sibu ko ndeenka kam e nehdi e jaŋde gaggaaɓe woni ngooroondi jaŋde.  E nder ɗuum, UNESCO hollitii dalillaaji keewɗi teeŋtinooji jaŋde tuugiinde he ɗemngal neeniwal/nokkuwal. Eɗen mbaawi limtude heen :

– Denndaangal humpitooji e wiɗtooji baɗaaɗi, jowitiiɗi he jaŋde tuugiinde e ɗemngal neeniwal, ine kollita wonde sukaaɓe ɓuri yaawde janngude ko e ɗemɗe mum en neeniije. Ko ɗuum addani UNESCO semmbinde, gila 1953, jaŋde ɗemngal neeniwal he tolno jaŋde leslesre. Unesco limtii humpitooji baɗaaɗi he nder winndere ndee, haa teeŋti noon to Mali, to Papouasie Nouvelle Guinée, to Peru, to Dental Dowlaaji Amerik  (humpitooji ɗi Unesco joganii duttorɗe), walla he nokkuuji goɗɗi he winndere ndee, to Gatemala, Burkina Faso, Ecopi, Filipiin, Afrik worgo, Kamaruun, RDC, Ruwannda… E tonngol humpitooji dañaaɗi he nder leyɗe nay gadane limtaaɗe dow ɗee, ine wiyaa heen : « ko teskaa heen koo ine laaɓti : jaŋde ɗemɗiɗiire, tuugiinde he ɗemngal neeniwal ine yuumtina no feewi jeñtudi jaŋde almuɓɓe jeyaaɓe he dente ɓuraaɗe keeweendi ɗee… Kadi « Ɗeen golle no mbaawi saɗtude fof, humpitooji nay kaalaaɗi ɗii ine kollita wonde, so tawii ine yahdi e pellital e njuɓɓudi moƴƴiri, leyɗeele ɗee kala ine mbaawi, so cuɓiima huutoraade jaŋde ɗemɗiɗiire he nder ɗemngal neeniwal, yenaneede gaddanaade almuɓɓe mum haalooɓe ɗemɗe ɓuraaɗe keeweendi,  njeñtudi jaŋde ɓurndi moƴƴude fofof. »

– Hannde, gollooɓe ko faati he jaŋde fof ine kawri wonde « politikaaji kuutoragol ɗemɗe nder jaŋde, lelnanooɗi ko ɓooyi, ɗo tuuganoo ngam wallitde ɓamataare faggudu e renndo, ɗiin politikaaji ngallii. »

– Ngenndiije aduna oo kuniima daranaade paandaale Jaŋde wonande yimɓe fof, kono eɗe nanndi e caɗtuɗe, walla nii ɗe ngaaɓnotaako yetteede ɗoo e hitaande 2030. Haralleeɓe keɓtinii wonde ko yahraa yeeso feewde e paandaale  EPT ngam moƴƴingol jaŋde e jaajtingol kattanɗe jaŋde wonande goomuuji joñaaɗi, ɓuraaɗi « njonaani tee njaawaani ngam waawde ɗoftaade lajal dottangal ngal, haa teeŋti wonande leyɗe Afrik worgo Saharaa kam e dowlaaji Arab. »  Nii woni, huunde e haralleeɓe jaŋde mbiyi wonde leyɗe jogoytooɗe fartaŋŋe yettaade paandaale EPT ko leyɗe ɗe jaŋde mum en tuugnii he ɗemngal neeniwal janngoowo oo, tan.

– Yimɓe ine ɓeydoo ñalnde kala yeneneede faayiida keewal ɗemɗe e pine he nder renndo, haa teeŋti noon e sahaa ɗo pine e ɗemɗe kulanaaɗe majjude ɓeydotoo heewde ñalnde kala. Jaŋde he nder ɗemngal neeniwal ko huunde waawnde wallitde hisnude pine kulanaaɗe majjude, tee ine rokka mo woni kala feere ngam teeŋtinde, ƴellitde, yuumtinde neɗɗaagal mum.

Musiɗɓe tedduɓe, Humpito woɗngo ine woodi, ɓurngo nii ma a taw ɗii humpitooji kaalaaɗi, yuumtude. So humpito dañanoongo he Muritani hakkunde 1979 e 1990 rewrude he Duɗal ɗemɗe ngenndiije. Seede mum ko ɓetooji ɗiɗi ɗi Breida kam e jaagordu jaŋde leydi ndii mbaɗnoo. Ngoo humpito ine yaajnaa no feewi he nder dallinannde pelle pinal, hono FƁPM, AMPLCS e APROLAWO. Ɓurii duuɓi 10 jooni ko ɗee pelle ceeraani e ɗaɓɓude hono ko UNESCO ɗaɓɓata gila 1953 koo, so « naatnugol tabitngol ɗemɗe neeniije nder Tippudi nehdi e jaŋde leydi ndii. » Waɗi noon ko hannde, wiɗto hollitii haa laaɓti cer wonde “ kuutoragol ɗemngal neeniwal janngoowo ko huunde waɗɗiinde ngam ekko yuumtungo ”. Noon fedde ndee wagginiri kadi « cuɓagol e dewgol tippudi jaŋde keewɗemɗiiri sibu julyultondiral kam e muuyaaɗe demokaraasi ɗaɓɓude he almuɓɓe ɓee margol moƴƴol, ko idii fof, ɗemɗe mum en ɗe muuyni ɗee tawo, kono kadi, margol ɗemɗe mawɗe winndereeje e diiwaneeje ngam waawde yettaade renndo ɓurngo yaajde e waawde jeytoreede no haanirta nii he aduna mo nguuri oo. »

On njaaraama

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.